برجام فرصتی برای قزاقستان

دیپلماسی ایرانی: قزاقستان به عنوان یکی از کشورهای جدا شده از شوروری سابق و با موقعیت جغرافیایی در مرکز آسیای میانه طی 25 سال گذشته تلاش کرده است که خود را به عنوان بازیگری بین المللی مطرح کند. متاسفانه تحول ادراک حاکمان این کشور به کندی صورت می گیرد. اکثر مردم جهان قزاقستان را صرفا به عنوان کشوری دارای نفت می شناسند و یا نهایتا آن را با مختصات نورسلطان نظربایف تنها رئیس جمهور این کشور به یاد می آورند.

اما در نشست امنیت هسته ای 2016 قزاقستان این فرصت را به دست آورد تا جایگاه خود را نشان دهد. اگرچه قزاقستان به خاطر نقض حقوق بشر و سیستم سیاسی خود مورد انتقادات جدی است، اما در زمینه منع اشاعه هسته ای نگاه مثبتی به آن وجود دارد. قزاقستان پیشتر به تسلیم تسلیحات هسته ای خود پرداخته و دیگر کشورها را نیز به گام نهادن در این راه ترغیب می کند.

جایگاه قزاقستان در منع اشاعه تسلیحات هسته ای به آن نقشی قابل توجه در توافق هسته ای با ایران داد. افزون بر میزبانی دو دوره از مذاکرات هسته ای قزاقستان به عنوان بزرگترین صادر کننده اورانیوم خام 60 تن اورانیوم خام در ازای انتقال 300 کیلوگرم اورانیوم غنی شده به روسیه، به ایران صادر کرد.

به گفته ارلان ادریسوف، وزیر خارجه قزاقستان این کشور از اجرای هر نقش لازم برای برقراری توافق هسته ای کوتاهی نخواهد کرد.

موضوع منع اشاعه تسلسحات هسته ای از آغازین روزهای شکل گیری قزاقستان مستقل مطرح بوده است. پس از سقوط شوروری، قزاقستان یک هزار و 410 کلاهک هسته ای در اختیار داشت و بدین ترتیب در جایگاه چهارم جهانی به لحاظ برخورداری از تسلیحات هسته ای بود. قزاقستان پس از مذاکره با آمریکا و روسیه به طور داوطلبانه حاضر شد تسلیحات هسته ای خود را امحا کند.

مقامات شوروی در فاصله 1949 تا 1989 اقدام به 456 آزمایش هسته ای در قزاقستان کردند. یکی از اولین آزمایش ها در سمی پالاتیسنک در 29 آگوست واقع در شمال قزاقستان انجام شد. نظربایف در اقدامی نمادین در سالگرد این آزمایش هسته ای در 1991 این منطقه را بست.

اگرچه خسارات ناشی از آزمایشات هسته ای در خاک قزاقستان بخشی از انگیزه این کشور تازه استقلال یافته برای خلع سلاح را توضیح می دهد، اما عمل گرایی نظربایف را نیز نباید فراموش کرد. نظربایف علی رغم تماس های مکرر برخی از رهبران سایر کشورها از جمله معمر قذافی مبنی بر حفظ تسلیحات هسته ای قزاقستان، خلع سلاح هسته ای را در ازای به رسمیت شناختن قزاقستان، ایجاد احترام بین المللی و حصول امنیت انتخاب کرد.

نظربایف در سال 2012  سرمقاله ای تحت عنوان «آنچه ایران می تواند از قزاقستان فرا بگیرد» در روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز منتشر کرد.

ادریسوف نیز معتقد است که منع اشاعه تسلیحات هسته ای بسیار برای وی و رئیس جمهور کشورش مهم است. به گفته وزیر خارجه قزاقستان این کشور همه تلاش خود را به کار بسته است تا به دیگر کشورها نشان بدهد که چگونه خلع سلاح هسته ای می تواند برای آنها امنیت را به ارمغان بیاورد.

منبع:  فارن پالسی / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25