اشتباه آمریکایی‌ها درباره انتخابات ایران

نویسنده: دانیل برومبرگ

دیپلماسی ایرانی: بار دیگر نتایج انتخابات ایران همه را متعجب کرده است. حامیان دولت توانسته اند نزدیک به 100 کرسی را در مجلس شورای اسلامی به خود اختصاص دهند. اکثریت مجلس خبرگان نیز در اختیار نیروهای حامی دولت قرار گرفته است.

انتخابات ایران به خوبی تجلی تاثیر توافق هسته ای و مذاکرات بر سیاست داخلی ایران را نشان می دهد. اگرچه در این دور از انتخابات جمع کثیری از نامزدهای اصلاح طلب رد صلاحیت شده بودند و از این رو نمی توان نتایج نهایی را پیروزی بزرگی برای آنها قلمداد کرد، اما تحولات اخیر در حوزه سیاسی ایران از اهمیت تحلیلی بسزایی برخوردار است.

توجه به انتخابات ایران و بررسی آن از ابعاد مختلف همواره در حلقه های سیاسی آمریکا مغفول بوده است. همچنان که در روزهای پیش از انتخابات نیز عمده تحلیل ها خبر از احتمال پیروزی تندروها و یا مهندسی انتخابات به میان می آوردند. اما نتایج چیز دیگری را ثابت کرد.

برای فهم تاثیر رقابت های سیاسی در ایران دو موضوع مهم و در عین حال به هم پیوسته باید مورد توجه قرار بگیرد: نخست، قواعد حاکم بر حکومت اسلامی ایران و دوم، استفاده جریان اصلاحات از نقش مهم انتخابات و سیاست پارلمانی برای استفاده بهینه از آن قواعد به نفع خود.

در ایران مشروعیت سیاسی مستلزم آمادگی و حضور همه طیف ها در تقسیم قدرت است. این هنجار را می توان محور تمام قواعد در حاکمیت ایران دانست. این طیف ها شامل اصلاح طلبان حامی رئیس جمهور دوران اصلاحات و نخست وزیر زمان جنگ، محافظه کاران سنتی که به نسبت اصلاح طلبان با سیستم سیاسی فعلی همخوانی بیشتری دارند، اما با این وجود خواهان بروز تغییرات تدریجی در آن هستند و تندروها که هیچ گونه اصلاحی را بر نتابیده و خواهان سلطه بر همه ابعاد قدرت در سیستم سیاسی هستند.

از آنجایی که مصالحه و مذاکره لازمه حل تعارضات سیاسی و اجتماعی است، رقابتی بودن انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ضروری به نظر می رسد.

این قاعده کلی در دوران رئیس جمهور قبلی به تناوب مورد تخطی قرار گرفت و تلاش شد که قدرت در دست یک جریان متمرکز شود. فضای چندقطبی که به دنبال آن به وجود آمد، برهم زننده ثبات بود.

انتخاب روحانی در 2013 به عنوان رئیس جمهور ایران فرصتی طلایی برای تعدیل نتایج بی ثبات کننده قبضه قدرت در دست عناصر تندرو بود. افزون بر این حضور روحانی فرصتی بود که اصلاح طلبان توانستند بار دیگر در صحنه حضور پیدا کنند.

چالش اصلی پیش روی روحانی و متحدین اصلاح طلب آن چگونگی حفظ این موازنه است. رد صلاحیت نامزدهای اصلاح طلب در انتخابات اخیر یکی از تجلی های همین چالش بود.

درسی که جریان اعتدال و اصلاحات در این انتخابات گرفت این است که تنها راه تخفیف این مشکلات مصالحه با رقبا است. انتقاد از رد صلاحیت های گسترده شورای نگهبان از سوی رئیس جمهور و دیگر چهره ها و تائید صلاحیت نزدیک به یک هزار و پانصد نفر پس از اولین دور اعلام نتایج بررسی صلاحیت نامزدها به طور کلی نشان از آمادگی بزرگان سیاسی برای مذاکره و مصالحه سیاسی دارد. این خود می تواند منجر به گسترش کثرت گرایی در جمهوری اسلامی شود که هدف اصلاح طلبان است و روحانی و جریان اعتدال نیز از آن حمایت می کنند.

این نتیجه ای است که پس از سال ها رقابت قدرت در ایران حاصل شده است. اگرچه «ائتلاف امید» برخلاف میل اصلاح طلبان شامل چهره های محافظه کار نیز می شد، اما نشان می دهد که اصلاح طلبان در همکاری با سایر گروه ها می توانند بهترین عملکرد را در به انزوا راندن چهره های تندرو داشته باشند.

عملکرد مجلس جدید به چگونگی همکاری نیروهای مختلف بستگی دارد. از آنجایی که مجلس در میان اصلاح طلبان، مستقل ها، محافظه کاران عملگرا و تندروها تقسیم شده است، احتمال مقاومت در مقابل قوانین حاکم بر آزادی سیاسی وجود دارد. بنابراین به احتمال زیاد عمده تمرکز دولت بر مسائل اقتصادی اختصاص خواهد یافت.

منبع: فارن پالسی / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25