اضمحلال ولیعهد عربستان

نویسنده: بروس ریدل 

دیپلماسی ایرانی: محمد بن نایف، ولیعهد عربستان از زمان روی کار آمدن خود به عنوان دومین شخصیت سیاسی پادشاهی عربستان، آشکارا تلاش کرده است که کمتر در معرض توجه عموم قرار بگیرد. هدف از این کار چه می تواند باشد و این به چه معناست؟

نمی توان از استاندارد رفتاری مشخصی برای ولیعهدهای عربستان سخن به میان آورد. تاکنون ولیعهدهای مختلف رویه های متفاوتی را در انجام مسئولیت های خویش پیشه کردند. شاهزاده فیصل و فهد در دوران ولیعهدی خود، پادشاه را تحت الشعاع قرار داده بودند. شاهزاده نایف (پدر محمد بن نایف) زمانی که به سیستم سیاسی وارد شد، مریض بود و فعالیت خاصی نیز در این عرصه نداشت. شاهزاده عبدالله به خاطر سکته قلبی فهد در 1995 برای یک دهه نائب السلطته بود. اما عبدالله در آن زمان در حفظ جایگاه فهد به عنوان پادشاه دقت خاصی داشت. مقرن بن عبدالعزیز تنها به مدت سه ماه پیش از به روی کار آمدن ملک سلمان کرسی ولیعهدی را در دست داشت.

زمانی که ملک سلمان پیش از مرگ عبدالله در سال گذشته ولیعهد عربستان بود، در سفرهای زیادی به نمایندگی از پادشاهی حضور داشت. در طی دو سال وی از ژاپن، چین، هند، پاکستان، مالدیو، فرانسه و چندین کشور عربی دیدار کرد. علی رغم همه شایعات در مورد بیماری وی، سلمان نماینده پادشاهی عربستان بود.

در این مقطع محمد بن نایف عمدتا در عربستان بود و تنها در سفر به کمپ دیوید پدر شرکت جست. در مقابل، جانشین ولیعهد و وزیر دفاع، شاهزاده محمد بن سلمان از روسیه، فرانسه، مصر، اردن و آمریکا دیدن کرد و اخیرا نیز دیداری در بروکسل با فرماندهان ارشد ناتو داشته است. پسر سی ساله پادشاه مهم ترین چهره محبوب پادشاهی در مذاکرات است. نقش وی در جنگ یمن نیز آشکار است.

شاهزاده محمد بن نایف در مورد برخی از موضوعات مهم نیز به شکل قابل توجهی ساکت بوده است. به طور مثال، هفته گذشته پادشاه عربستان و قائم مقام ولیعهد در مقام خادم حرمین، به دولت آنکارا به خاطر وقوع حملات تروریستی و کشته شدن چند تن از شهروندان این کشور تسلیت گفتند. با این وجود، نام محمد بن نایف در لیست اسامی تسلیت گویندگان نبود. این نکته وقتی قابل توجه است که بدانیم مبارزه با تروریسم جزئی از وظایف وی است. محمد بن سلمان به کرات در مصاحبه های خود اعلام کرده است که قرار است اصلاحاتی در پادشاهی صورت بگیرد، اگر چه وی به عموزاده خود اشاره نکرده است. اکونومیست در گزارش خود به احتمال تغییر قائم مقام ولیعهد و نه خود ولیعهد اشاره کرده است.

ولیعهد عربستان کاملا درگیر وظیفه دیگر خود، یعنی وزارت کشور است. به ادهای عربستان، سال گذشته در بیروت جاسوسان وزارت توانستند مغز متفکر حمله به برج های خبر در 1996 را شناسایی کنند. وزارت کشور عربستان همچنین مسئولیت اعدام متهمان به اقدامات تروریستی در اوایل سال جاری را به عهده داشت. مبارزه با نیروهای القاعد و داعش در داخل خاک عربستان نیز به عهده وزارت کشور می باشد. مسئولیت تامین امنیت حجاج نیز به عهده این وزارت است.

تفاوت میان شخصیت در حاشیه و به دور از هیاهوی ولیعهد و عموزاده جوان آن که علاقه زیادی دارد نزد افکار عمومی مطرح شود، در میان خاندان سعودی توجه ویژه ای را به خودش جلب کرده است. آیا این می تواند نویدبخش تغییرات باشد؟ آیا محمد بن نایف نیز سرنوشتی مانند مقرن خواهد داشت؟ در پادشاهی مطلقه عربستان تصمیم گیری در این موضوع تنها در اختیار شخص پادشاه است، اما گمانه زنی ها پیرامون آن بسیار زیاد شده است.

منبع: اندیشکده بروکینگز / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25