محمد بن نایف، محور توجهات در عربستان

 "وزیر کشور عربستان سعودی که شاید قدرتمندترین شاهزاده جوان در خاندان سلطنتی آل سعود باشد، در حال شکل دهی به تمرکز جدید خاندان آل سعود بر مقابله با موج جدید فعالیت های شبه نظامی گری است که از جنگ سوریه نشات گرفته است."

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، خبرگزاری رویترز در گزارشی خبری می نویسد: «هنگامی که محمد بن نایف، وزیر کشور عربستان سعودی در چند روز اخیر به واشنگتن سفر کرد تا مقدمات سفر ماه آتی باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا به ریاض را با هدف بهبود روابط آماده کند، آمریکا خودش را برای او به آب و آتش زد.

جان کری، وزیر امور خارجه، سوزان رایس، مشاور امنیت ملی، جان برنان، رئیس آژانس اطلاعات مرکزی، جی جانسون، مشاور امنیت کشور، جیمز کومی، مدیر دایره فدرال تحقیقات و کیث الکساندر، مدیر آژانس امنیت ملی همگی در کنار این شاهزاده 54 ساله و کهنه سرباز جنگ عربستان سعودی علیه القاعده، نشسته بودند.

شاهزاده محمد بن نایف به نظر می آید که احتمالا در سال های پیش رو یکی از شخصیت های اصلی در عربستان سعودی، اصلی ترین صادرکننده نفت جهان باشد. بسیاری از سعودی ها می گویند، یک روز او یکی از نامزدهای اصلی پادشاهی خواهد بود.

رابرت جوردن، سفیر آمریکا در ریاض از سال 2001 تا 2003 میلادی می گوید: او در حال حاضر نه تنها نقش وزیر کشور بلکه نقش یکی از دیپلمات های ارشد و مشاور پادشاه عربستان سعودی را ایفا می کند. او احتمالا فردی است که در زمان خود برای مسئولیت های بزرگتر در عربستان سعودی در نظر گرفته شده است.

نفوذ شاهزاده محمد بن نایف در هفته های اخیر در سیاست عربستان نسبت به سوریه آشکارتر و هویداتر شده است؛ جایی که حاکمان آل سعود می ترسند حمایتشان از شورشیانی که با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه مبارزه می کنند سهوا باعث احیای افراطگرایی در عربستان شود.

مقام های ریاض به افزایش تعداد جهادگران سعودی که به سوریه می روند و گفت وگوهای آن لاین در زمینه حمایت از فعالیت های شبه نظامی گری اشاره می کنند. عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان در ماه جاری میلادی در خصوص سعودی هایی که برای مبارزه به خارج از کشور می روند حکم بازداشت سه تا 20 سال را تصویب کرد.

منابع دیپلماتیک و سعودی در خلیج فارس می گویند: هدف عربستان سعودی برای سرنگونی اسد غیرقابل تغییر است اما ریاض دوباره تمرکز خود را بر مقابله با فعالیت های شبه نظامی گری معطوف کرده و در تلاش است تا اختلافات با واشنگتن را در مورد سوریه کاهش دهد.

بنابراین شاهزاده محمد بن نایف که در یک دهه همکاری با آمریکا علیه القاعده در عربستان سعودی و یمن اعتماد مقام های واشنگتن را به دست آورده، نقش بزرگتری را ایفا می کند.

یکی از منابع دیپلماتیک در خلیج فارس می گوید: او اعتبارهای بسیاری دارد. این حقیقت که او به واشنگتن رفته تا بگوید که تروریسم یکی از نگرانی های مشترک ما است، یک پیام و یک اقدام زیرکانه است.

سفر اوباما به ریاض با هدف رفع سه سال تنش میان این دو متحد تاریخی در زمینه سیاست ها نسبت به سوریه، ایران و مصر صورت می گیرد. عربستان سعودی همچنان امیدوار است که آمریکا را متقاعد کند تا رویکرد محکمتری را نسبت به سوری پیش بگیرد که بتواند هم با اسد و هم با گروه های شورشی مرتبط با القاعده مقابله کند.

شاهزاده محمد بن نایف به عنوان فردی که پشت تلاش های عربستان برای خفه کردن قیام دهه گذشته القاعده دست داشت، در واقع از خطر شبه نظامیان سعودی که در خارج از کشور مبارزه می کنند، مطلع است.

"القاعده در شبه جزیره عرب" در سال 2009 میلادی عاملی تروریستی را برای کشتن شاهزاده محمد بن نایف اعزام کرد. این قاتل پیش از آنکه بمب جاسازی شده در لباسش را منفجر کند، تظاهر کرد که یک فراری است. شاهزاده محمد بن نایف با فاصله کمی از این حمله جان سالم به در برد و در نوامبر سال 2012 میلادی به عنوان وزیر کشور منصوب شد و سمتی را که به مدت 37 سال در اختیار ولیعهد نایف متوفی، پدر تندرویش بود، به ارث برد. خاندان آل سعود هم اکنون کم کم در حال واگذاری قدرت به نسل جوانتر است، اگر چه این مساله یک دهه یا بیشتر پیش از آنکه شاهزاده محمد بن نایف یا یکی از پسرعموهایش پادشاه شود، صورت می گیرد. درست بر خلاف سلطنت های اروپایی، جانشینی سعودی از پدر به پسر بزرگتر منتقل نمی شود بلکه از برادر به برادر منتقل می شود. در خاندانی که برای تجربه و ارشدیت ارزش بسیار زیادی قائلند، شاهزاده محمد بن نایف در حال حاضر در موقع مناسبی قرار دارد چرا که او وزارتخانه ای را اداره می کند که در بسیاری از مسائل مهم و بزرگ دولت، فرصت و قدرت تصمیم گیری را به او می دهد و او را مسئول فرماندهان منطقه ای قرار داده که تمامی آن ها نیز خود شاهزاده هستند.

نسل شاهزاده محمد بن نایف است که باید با چالش های اساسی که برای عربستان سعودی پدیدار شده از جمله تجدید نظر در مورد یک اقتصاد غیرقابل دوام همزمان با انجام اصلاحات سیاسی و اجتماعی در یک جامعه شدیدا محافظه کار روبه رو شود.

به گفته افرادی که با شاهزاده محمد بن نایف نشست و برخاست دارند، در حالی که دیدگاه های این شاهزاده در مورد چنین مسائلی، محور اصلی آینده پادشاهی را نشان می دهد، اما او این دیدگاه ها را در سینه خود همچون راز نگه داشته است. جمال خشوکی، مدیر یکی از شبکه های خبری تلویزیونی که یکی از شاهزاده های آل سعود صاحب آن است، می گوید: همه فکر می کنند که شاهزاده محمد بن نایف دوست خوبی است. آزادی خواهان و محافظه کاران خواهند گفت، من در کنار شاهزاده محمد بن نایف نشسته ام. اما با این حال نمی توان منحصرا گفت که او چگونه فردی است.

یکی از سرنخ ها درباره رویکردش در حومه شرقی ریاض پشت دیوارهای بلند ماسه سنگی یعنی "مرکز مشاوره و مراقبت شاهزاده محمد بن نایف" نهفته است. این مرکز که در خارج از کشور به عنوان مرکز بازپروری عربستان سعودی برای شبه نظامیان شناخته شده، تنها موسسه ای است در این کشور که به نام شاهزاده محمد بن نایف است؛ آن هم در کشوری که حتی خاندان سلطنتی با غرور خود را حامی این گروه ها معرفی می کند.

این مساله با تکنیک های غربی همچون روان شناسی و با سخنرانی های روحانیون رسمی وهابی پادشاهی عربستان سعودی مخلوط شده تا شبه نظامیان تغییر روش دهند و تاکید آن بر قدرت ویژه عربستان سعودی است.

رابرت جوردن، سفیر سابق آمریکا در ریاض که گفته پس از حملات تروریستی 11 سپتامبر سال 2001 میلادی که 15 سعودی در آن دست داشتند، شب های بسیاری را با شاهزاده محمد بن نایف سپری کرده و درباره چنین مسائلی مذاکره کرده اند، می گوید: او ارتباط میان تحصیل، آموزش غلط مذهبی و افراطگرایی را درک می کند. رویکرد او با استفاده از اصول قرآنی، مقابله با منشا این تفسیرهای فریبکارانه و نادرست و توضیح راهی است که افراطگرایان مسائل را تحلیل می کردند.

شاهزاده محمد بن نایف با نشان دادن رحم و شفقت نسبت به شبه نظامیان، در حال تلاش است تا به سعودی ها نشان دهد که دولت، دیکتاتوری که القاعده آن را نمایش داده نیست. این برنامه یک موفقیت محض نبوده است چرا که برخی از فارغ التحصیلانش به یمن فرار کرده اند تا تلاش های خود را از سر گیرند!

با وجود تمامی ارتباطات نزدیک شاهزاده محمد بن نایف با غرب، فعالان لیبرال رویکرد امنیتی او را به عنوان خطری برای آزادی های مدنی می بینند و به سوابق وزارتخانه اش در خصوص ممنوع کردن مخالفان برای انتقاد از خاندان سلطنتی اشاره می کنند.

از 15 ماه پیش که او به عنوان وزیر کشور عربستان منصوب شده، چندین تن از مخالفان برجسته به زندان افتاده اند. منتقدان شاهزاده محمد بن نایف بیشتر از آنچه که او را به عنوان یکی از طرفداران تحصیل کرده فیلم های اکشن هالیوود بدانند، او را وارث تجهیزات و دستگاه های امنیتی می دانند که توسط پدر محافظه کارش بنا شده است. پدر شاهزاده محمد بن نایف از سال 1975 تا زمان مرگ ناگهانی اش در سال 2012 میلادی وزیر کشور عربستان بود.

مدوی الراشد، یکی از منتقدان خاندان آل سعود و نویسنده تاریخ عربستان سعودی می گوید: شاهزاده محمد بن نایف در طول زندگی سیاسی اش نقش مقابله با خشونت های تروریستی را ایفا کرده است. او به عنوان فردی که حاضر به شنیدن اصلاحات است با من رفتار نمی کند.

اما مصطفی علنی، تحلیلگر امنیتی مستقر در خلیج فارس که از نزدیک با وزارت کشور عربستان همکاری کرده و شاهزاده محمد بن نایف را به خوبی می شناسد، این دیدگاه را رد کرده و او را به عنوان یکی از حامیان اصلاحات معرفی می کند که آماده است به انتقادها گوش دهد. او ادامه می دهد: شاهزاده محمد بن نایف کسی است که فکر می کند مردم حق ابراز نظراتشان را دارند.

علنی می گوید: با این حال شاهزاده محمد بن نایف به عنوان وزیر کشور مجبور است تا از قوانین عربستان سعودی که اعتراضات یا انتقاد علنی از روحانیون و اعضای خاندان آل سعود را ممنوع می کند، حمایت کند. شما درباره حساس ترین سمت در عربستان سعودی صحبت می کنید. این سمت همه چیز از مسائل جنایی تا امنیت سیاسی را کنترل می کند. اداره این مساله و بهره مندی از میزان بالای محبوبیت و اعتماد کار آسانی نیست.»