ایران برجام را نقض نخواهد کرد

نویسنده: رافائل اهرن

دیپلماسی ایرانی: هسته ای شدن آرمان هر کشوری است. دستیابی به سلاح هسته ای نه تنها می تواند پرستیژ کشور دارنده آن را بالا ببرد، بلکه می تواند به آن توان بازدارندگی و فرصت نابودسازی دشمنان را بدهد.

نتانیاهو چند ماه پیش مدعی شده بود که ایران حتی با وجود توافق هسته ای، دست از تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای بر نمی دارد. اما فرانسوآ هیسبورگ، کارشناس سرشناس بازدارندگی هسته ای و منع اشاعه معتقد است که ایران به نقطه گریز هسته ای نزدیک هم نیست و حتی پس از پایان توافق هسته ای ( بعد از 15 سال) نیز قصدی در این زمینه ندارد. به عقیده هیسبورگ، ایران به آنچه که از آن با عنوان «بازدارندگی احتمالی» یاد می کند کفایت خواهد کرد و خود را بار دیگر درگیر فشارهای بین المللی نمی کند.

وی که مدیر موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک در بریتانیا و مرکز سیاست امنیتی ژنو است، بر این باور است که ایران نشان داده است که تحت شرایط خاصی می تواند به یک قدرت هسته ای تبدیل شود و همین نکته ارزشمند است. همین توانایی بالقوه می تواند نوعی بازدارندگی برای ایران ایجاد کند. همین اندازه از بازدارندگی در حال حاضر برای ایران کفایت می کند.

جامعه بین المللی به خوبی می داند که طبق توافق هسته ای، ایران بین 6 تا 18 ماه از نقطه گریز هسته ای فاصله می گیرد. بدین ترتیب ایران می تواند هر زمان که تصمیم گرفت، با لغو توافق به سوی تولید سلاح هسته ای برود و رسیدن به آن نقطه کمتر از 2 سال زمان خواهد برد.

طبق برجام، ایران از بخش های مهمی از برنامه هسته ای خود صرفنظر کرده است و این بدین معناست که تا زمان پایبندی ایران به توافق، این کشور قدرت هسته ای محسوب نمی شود و مداخلات منطقه ای آن نمی تواند بیم به وجود آمدن بحران هسته ای را به همراه داشته باشد. مادامی که ایران نتواند یک بحران هسته ای ایجاد کند، قادر به ایجاد بحران جهانی نخواهد بود. تعارض میان قدرت های هسته ای همواره خطر بروز جنگ های هسته ای را به همراه دارد و از همین نظر می تواند تولید کننده دغدغه جهانی باشد. اما مادامی که این توانایی ایران محدود شده باشد، اقدمات آن در منطقه کمتر جای نگرانی دارد.

به عبارتی قدرت هسته ای بودن در عین اینکه می تواند به دارنده آن قدرت بازدارندگی اعطا کند، به نوعی دست و پای آن را در مرحله اقدام می بندد. به گفته هیسبورگ اسرائیل از این قاعده کلی مستثنا است. اسرائیل توانسته آزادی عمل کامل را برای خود حفظ کند، با وجود اینکه تعداد زیادی زرادخانه هسته ای دارد. اسرائیل ادعا می کند که سلاح هسته ای ندارد و پیرامون آن توضیحی ارائه نمی دهد. از این رو دیگران نیز این دولت را به عنوان یک قدرت هسته ای نمی شناسند. بنابراین اگر اسرائیل به جنگی ورود پیدا کند، آن جنگ منتهی به یک بحران هسته ای نمی شود.

ایران نیز می توانست در صورت افشا نشدن سایت غنی سازی خود در نطنز در 2002 همین سیاست را پی بگیرد. بدین ترتیب توافق هسته ای که در ماه گذشته به مرحله اجرا در آمد واجد دو بعد مهم و به نوعی متعارض می شود: برجام ایران را چند گام از نقطه گریز هسته ای دور می کند و در عین حال توان آن برای اقدام تهاجمی در منطقه را بالا می برد.

کشورهای زیادی در منطقه خواهان دستیابی به سلاح هسته ای بوده اند، اما انگیزه اصلی آنها اسرائیل و نه ایران بوده است. این کشورها به تدریج یاد گرفته اند که باید با این واقعیت کنار بیایند. اسرائیل ممکن است به عنوان دشمن در جهان عرب قلمداد شود، اما در مقام یک رقیب نیست. اما این کشورها به ایران به چشم یک دشمن رقیب می نگرند.

از آنجایی که منافع استراتژیک ایران نقض توافق را ایجاب نمی کند، این کشور حداقل تا 15 سال دیگر به سمت سلاح هسته ای نمی رود و از این رو دلیلی ندارد که کشورهای عرب نیز به دنبال برنامه هسته ای نظامی بروند.

هیسبورگ معتقد است که برخلاف باوری که برخی در اسرائیل دارند، با وجود ایدئولوژی حاکم بر دستگاه حکومتی ایران این کشور هرگز دست به اقدامات غیرعقلانی علیه اسرائیل نخواهد زد.

منبع: تایمز آو اسرائیل/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25