تشدید تنش‌های سنی – شیعی در عراق و کویت

دیپلماسی ایرانی: سیاست در عراق و کویت رسما طایفه ای شده است. مساله ای که حتی صدای برخی رسانه های عربی را هم در آورده است. البته این مساله مختص به این دو کشور نیست، همه کشورهای عربی دچار چنین آفتی شده اند. مفهوم وطن می رود جای خود را به نگاه طایفه ای به ویژه شیعه – سنی بدهد. البته در این میان تحریک کشورهای عربی نظیر عربستان سعودی و قطر و امارات متحده عربی که خود مسبب و محرک نگاه طایفه ای در منطقه هستند، بیش از پیش موثر است.

روز سه شنبه نمایندگان اهل تسنن در عراق در اعتراض به آن چه تعدی به حقوق اهل تسنن در استان دیالی عراق دانستند حضور خود در مجلس و دولت را تعلیق کردند. آنها گفتند تا زمانی که دولت حمایت بیشتری از اهالی تسنن در مناطق سنی نشین نکند حاضر نیستند به دولت و مجلس بازگردند. مساله ای که می تواند آغازگر دور تازه ای از تنش ها در عراق باشد.

در همسایه جنوبی عراق، کویت نیز نمایندگان شیعه مجلس این کشور در اعتراض به احکام صادره در حق 26 شیعه این کشور از حضور در مجلس خودداری کردند. مسائله ای که نشان می دهد تنش های طایفه ای می رود تا دامنگیر رویکرد گروه های سیاسی نیز بشود.

کارشناسان تغییر ماهیت سیاسی در عراق و نفوذ نگاه های طایفه ای در رویکردهای سیاسی را ماحصل حمله ایالات متحده به این کشور در سال 2003 می دانند. زمانی که کشورهای عربی تغییرات جاری در عراق را نپذیرفتند و ادعا کردند که این تغییرات همگی در جهت تضعیف اهل تسنن است و تلاش کردند با حمایت احزاب سیاسی رنگ و بوی طایفه ای به تحرکات سیاسی عراقی ها بدهند تا آن جا که حتی این کشور را تا مرز جنگ داخلی بکشانند.

یک سیاستمدار عراقی که روزنامه العرب نامی از او به میان نیاورده است در این باره می گوید: «آن چه در کشور شاهدیم ماحصل گروکشی های سنی – شیعی است که میراث امریکایی ها برای عراق است. در کشور ما به جای آن که اکثریت سیاسی معیار حکومت داری باشد اکثریت طایفه ای ملاک قرار می گیرد و نتیجه چیزی می شود که اکنون شاهدیم.»

وی تاکید می کند، این وضعیت باعث می شود تا هویت های طایفه ای جای هویت میهنی را بگیرد، در نتیجه به جای مفهوم شهروندی مفهوم طایفه ای آمده است. برای همین می بینیم که کرسی های مجلس نیز صرفا بر اساس اکثریت طایفه ای نه اکثریت سیاسی تعریف می شوند. به همین دلیل هم می بینیم که وقتی مشکلی پیش می آید از راهکارهای سیاسی گروه ها اعتراض خود را بیان نمی کنند بلکه به دنبال ابزارهای طایفه ای می روند. این مساله مفهوم میهن را در کشور از بین می برد.  

رویکرد طایفه ای در مبارزه با داعش نیز بروز کرده است. در حالی که نیروهای داوطلب مردمی با هدف پاکسازی کل عراق، فارغ از شیعه و سنی به جنگ داعش رفته اند، گروه های سنی حضور آنها را در مناطق سنی نشین بر نمی تابند و آن را مغایر با منافع طایفه ای خود می دانند. آنها انتقادات را در این زمینه به اندازه ای غلیظ می کنند که حاضرند پای نیروهای امریکایی به عراق باز شود و آنها وارد مناطق سنی نشین بشوند اما ردی از شیعیان در آن مناطق نباشد.

وضعیت شیعه – سنی می رود دامنگیر دیگر کشورهای عربی نیز بشود. در کویت نیز بعد از تحرکات شدید سلفی ها و اقدامات ایذایی آنها علیه شیعیان و همچنین دخالت های خارجی (عربستانی) در امور داخلی این کشور روند سیاسی این کشور به سمتی می رود تا رنگ و بوی طایفه ای به خود بگیرد. بعد از حمله به مسجد شیعیان موسوم به مسجد امام صادق (ع) در کویت که در آن جان دست کم 60 نفر گرفته شد و ده ها نفر زخمی شدند کویت نیز به سمت خط کشی های شیعه – سنی هدایت شده است. این مساله در مسائل سیاسی نیز نفوذ کرده تا آن جا که چند روز پیش نمایندگان شیعه پارلمان در اعتراض به حکم اعدام صادر شده علیه شهروندان کویتی شیعی که گفته می شود به دلیل تمایلات شیعی شان و تحت تاثیر فشارهای عربستان چنین حکمی در حق شان صادر شده است، مجبور شدند از حضور در پارلمان خودداری کنند تا اوضاع کویت نیز به مرحله تازه ای از بحران سیاسی – طایفه ای – امنیتی برسد.

برخی از تحلیلگران می گویند که عربستان سعودی به دولت کویت فشار می آورد مشابه اعدامی که در حق شیعیان در عربستان کرد که منجر به اعدام شیخ نمر باقر النمر شد در کویت نیز انجام دهد تا به این ترتیب بتواند سرپوشی بر سرکوب شدید خود علیه شیعیان در داخل عربستان بگذارد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11