منافع اجرای برجام برای ایران و جهان

علی خرم، نماینده پیشین ایران در مقر اروپایی سازمان ملل

دیپلماسی ایرانی: 26 دی ماه روز بسیار مهمی در تقویم سیاست خارجی ایران خواهد بود. ایران و گروه 1+5 توانستند پس از عمل به تعهدات خود، اجرای برجام را اعلام کنند. بر اساس این توافق، تمام تحریم های هسته ای ایران برداشته شده و بخش مهمی از دارایی های ایران آزاد خواهد شد. به زعم کارشناسان توافقنامه تعداد زیادی از مشکلات پیچیده را حل کرده است. پیش از اجرای برجام و دستیابی به توافق، اثرات تحریمی بر اقتصاد و سیاست داخلی وخارجی ایران بسیار مشهود بود. حال با اجرای آن علاوه بر حل برخی مسایل اقتصادی، شاهد پیامدها و اثرات سیاسی در سطح منطقه ای و بین المللی نیز خواهیم بود. آنچه پس از اجرای برجام می تواند جدای از مسایل اقتصادی مورد توجه قرار گیرد، عبارتند از:

انتشار اولیه: یکشنبه 27 دی 1394 / انتشار مجدد: سه شنبه 6 بهمن 1394

1. اعتمادسازی و حسن نیت: به طور حتم طرفین توافق _ ایران و گروه1+5 _ اساس خود را بر عنصر اعتمادسازی بنا کرده بودند. آنچه موجب اجرای برجام شده، نشان دادن حسن نیت و اعتماد به یکدیگر بوده است. اما مساله اصلی اعتمادسازی پس از برجام خواهد بود. ایران باید طی مدت تعیین شده در توافق _7، 10 یا 15 سال _ نشان دهد که خواهان دستیابی به سلاح هسته ای نبوده و هیچگونه آزمایش، گرایش و تولیدی در این زمینه ندارد. در واقع اصل اعتمادی سازی که ایران و گروه 1+5 بر اساس آن به توافق دست یافتند، همین موضوع است.

2. اثرات منطقه ای و بین المللی: پیامد دیگر اجرای برجام این خواهد بود که ایران به عنوان بازیگر منطقه ای وارد معادلات سیاسی خواهد شد. گرچه در این میان برخی کشورها که خود را بازیگران منطقه ای می دانند مانند عربستان، ترکیه و اسرائیل، از این موضوع ناراحت هستند. تنش های دو سال اخیر در سطح خاورمیانه نیز حاکی از همین ناراحتی و رقابت منطقه ای بوده و سعی خواهند کرد به گونه ای صحنه منطقه ای را شکل دهند که روابط ایران و غرب در سطح مطلوبی قرار نگیرد و ایران تبدیل به بازیگر رده اول منطقه ای نشود. از طرفی پس از پایان تحریم های سیاسی، ایران دست بازتری در معادلات و مسایل منطقه ای خواهد داشت و نقش آفرینی ایران در منطقه به نفع سوریه، عراق و یمن خواهد بود. از منظر بین المللی نیز، قدرت های بزرگ، روی نقش و نفوذ ایران در خاورمیانه به عنوان یک کشور استراتژیک حساب باز خواهند کرد و تمایل خواهند داشت از این کشور برای مبارزه با تروریسم و حل مشکلات جهان استفاده کنند. از این رو هرچه ایران بتواند خود را همگام کند، آنها نیز حاضرند به ایران نقش بیشتری بدهند.

3.  کمرنگ شدن خطر جنگ: توافق هسته ای و اجرای برجام، خطر جنگ برای ایران و قدرت های بزرگ را برطرف می کند. از نگاه قدرت های بزرگ، ایران می تواند با عدم تولید سلاح هسته ای به امنیت منطقه و بین الملل کمک کند. از این منظر، نه فقط کشورهای 1+5، بلکه دیگر کشورها نیز درصدد بهبود روابط خود با ایران هستند.

4.