توافق هسته‌ای ایران: یک گام به اجرایی شدن و ادامه انتقادات

نویسنده: اسکات پترسون

دیپلماسی ایرانی: نزدیک به پنج ماه از توافق هسته ای میان ایران و کشورهای گروه ۱+۵ می گذرد. توافقی که بسیاری آن را پیروزی دیپلماسی بر جنگ خواندند، با این حال رجز خوانی ها و دعاوی مختلف بر سر برنامه هسته ای ایران هنوز تمام نشده است.

هنوز بحث و اختلاف میان موافقان و مخالفان توافق به پایان نرسیده است؛ موافقان توافق در هر دو طرف بر انجام تعهدات خود، علی رغم همه کارشکنی ها اصرار دارند. مقامات آمریکایی اعلام کرده اند که ایران زودتر از آنچه که انتظار می رفت به سوی عملی کردن تعهدات خود پیش رفته است. به گونه ای که جان کری در نامه خود خطاب به کمیته روابط خارجی سنا اذعان کرد که ایران گام های قابل توجهی را تاکنون برداشته و بدین ترتیب تعلیق تحریم ها کار درستی است.

در تهران نیز رئیس جمهور با اعلام این که ایران به همه تعهدات خود عمل کرده به مردم وعده داد که تحریم ها طی یک ماه برداشته خواهد شد. به تعبیر روحانی، راه برای همکاری بیشتر با جهان باز شده است.

آمانو نیز روز چهارشنبه در مصاحبه خود با خبرنگار خبرگزاری رویترز اعلام کرد که اگر همه چیز به خوبی پیش می رود، احتمال دارد که تا اواخر ژانویه برجام به مرحله اجرا در آمده و تحریم ها لغو شود.

از زمانی که توافق به امضا رسیده تاکنون چه پیشرفت هایی صورت گرفته و چه مشکلاتی همچنان باقی مانده است؟ در این مورد می توان چند سوال اساسی را مطرح کرد.

آخرین نشانه های پیشروی در مسیر توافق چه بوده است؟

مقامات آمریکایی اعلام کرده اند که ایران تا کنون 5 هزار عدد از 19 هزار سانتریفیوژ‍ خود را غیرفعال کرده و انتظار می رود که 8 هزار سانتریفیوژ دیگر نیز طی چند هفته آینده غیرفعال شوند.

مقامات ایرانی اعلام کرده اند که طی چند هفته آتی بازسازی راکتور آب سنگین اراک را تکمیل و قلب راکتور را با سیمان پر خواهند کرد. این اقدام در راستای ایجاد اطمینان از عدم تولید پلوتونیوم صورت می گیرد. انتظار می رود که تا پایان دسامبر نزدیک به 11 تن اورانیوم غنی شده- با درصد پایین- بوسیله کشتی از ایران خارج شود. این اقدام به خودی خود می تواند زمان گریز هسته ای ایران را به شکل قابل توجهی طولانی کند.

در مورد اتهامات ایران در گذشته چه می توان گفت؟

آژانس بین المللی انرژی اتمی روز سه شنبه به طور رسمی به بازرسی های خود در مورد ابعاد نظامی احتمالی پرونده ایران پایان داد. این اقدام مسیر را برای اجرایی کردن توافق برجام هموار کرد.

آژانس در ارزیابی نهایی خود اعلام کرده بود که ایران برخی از اقدامات مربوط به تولید تسلیحات هسته ای را به شکل سازمان یافته تا سال 2003 و پس از آن به شکل مقطعی تا 2009 انجام داده است. به ادعای این گزارش، این اقدامات از حد تحقیق و توسعه فراتر نرفته است.

برخی ارزیابی آژانس را فاقد اعتبار می دانند، زیرا برخی از سوالات آژانس هیچ گاه از سوی ایران پاسخ داده نشده و در عین حال، توافق منوط به بسته شدن پرونده فعالیت های هسته ای ایران در گذشته شده بود.

آیا آزمایش موشکی ایران بر توافق تاثیر می گذارد؟

در دهم اکتبر، ایران اقدام به آزمایش یک موشک بالستیک میان برد کرد. این اقدام با واکنش کنگره آمریکا مواجه شد. بسیاری از نمایندگان خواستار تصویب تحریم های جدید علیه ایران شدند. این آزمایش موشکی نقض قطعنامه شورای امنیت مبنی بر ممنوعیت هرگونه آزمایش موشکی از سوی ایران بود که در سال 2010 به تصویب رسید.

قطعنامه جدیدی که در جولای در شورای امنیت به تصویب رسید و تنها پس از تایید پایبندی ایران به تعهدات خود به مرحله اجرا در خواهد آمد، ایران را برای 8 سال از آزمایش موشک هایی که قابلیت حمل کلاهک هسته ای دارند، منع می کند.

از طرف دیگر، ایران مدعی است که موشک های بالستیک ایرانی برای حمل کلاهک هسته ای طراحی نشده اند و حاضر به توقف برنامه موشکی خود نخواهد شد. در ماه نوامبر نیز ایران اقدام به آزمایش یک موشک بالستیک دیگر کرد.

36 نفر از 54 سناتور جمهوری خواه در نامه ای خطاب به رئیس جمهور، آزمایش موشکی ایران را نقض آشکار تعهدات بین المللی ایران خواندند و خواستار عدم لغو تحریم ها شدند.

از سوی دیگر، رهبر ایران نیز اعلام کرده است که هرگونه تحریم جدید به معنای بر هم زدن توافق خواهد بود و در این شرایط ایران خود را به هیچ یک از تعهدات ذکر شده در برجام متعهد نمی بیند.

برنامه لغو ویزا چه تاثیری بر توافق خواهد داشت؟

پس از حوادث تروریستی سن برناردینو و پاریس، کنگره آمریکا تصمیم گرفت که برنامه لغو روادید برای اتباع کشورهای اروپایی، ژاپن، کره جنوبی و استرالیا را محدودتر کند. در همین راستا قانونی در کنگره به تصویب رسید که به موجب آن اتباع این کشورها در صورت ورود به سوریه، عراق، سودان و ایران طی سال های اخیر موظف به اخذ ویزا پیش از ورود به آمریکا می شوند.

حامیان توافق هسته ای بر این باورند که این قانون نقض صریح برجام است، زیرا مانع از ورود آزادانه تجار و سرمایه گذاران به ایران می شود. این افراد بر این اعتقادند که انگیزه های سیاسی باعث شده است که عامدانه اسم ایران در لیست کشورهای حامی تروریست در این قانون گنجانده شود تا بدین ترتیب توافق هسته ای تضعیف شود. با این حال مقامات آمریکایی بر این اعتقادند که هدف اصلی از این قانون حمایت از امنیت ملی آمریکا است و نیتی مبنی بر هدف قرار دادن ایران وجود نداشته است.

منبع: کریستین ساینس مانیتور/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25