هدف آنکارا از اعزام نیروی نظامی به عراق چیست؟

ورود شماری از نیروهای نظامی ترکیه به خاک عراق با هدف آنچه آموزش نیروهای پیشمرگه کرد خوانده شده، چشم اندازهای بحران جدیدی را در منطقه مطرح ساخته که بار دیگر، یک سر آن دولت آنکارا قرار دارد. هرچند اقدام ترکیه با واکنش شدید دولت عراق مواجه شده، اما هنوز نشانه ای از منصرف شدن آنکارا از این تصمیم و خروج نیروها به چشم نمی خورد.

به گزارش «تابناک»، شب گذشته، منابع خبری اعلام کردند، شماری از نیروهای نظامی ترکیه با عبور از مرز عراق، وارد خاک این کشور و در نزدیکی موصل مستقر شده اند. با این حال، در ساعات اولیه، درباره تعداد دقیق این نیروها و مأموریت آن ها خبری قطعی منتشر نشد و اخبار در این زمینه ضد و نقیض بودند.

روزنامه گاردین به نقل از منابع امنیتی ترک نوشت: «چند صد» سرباز ارتش ترکیه برای «آموزش نیروهای عراقی» در منطقه ای نزدیک موصل (شهری که تحت کنترل داعش قرار دارد) مستقر شده اند. همزمان، یک منبع دیگر به رویترز گفته بود، ورود این سربازان به خاک عراق، در چارچوب یک «برنامه آموزشی روتین» انجام می گیرد. وی با تأیید عبور یک گردان از این سربازان از مرز عراق، به تعداد دقیق آنها اشاره ای نکرده بود.

این منبع امنیتی ضمن اشاره به اینکه نیروهای نظامی ترکیه پس از ورود به منطقه کردستان، به محل فعلی خود در نزدیکی موصل رفته اند، مدعی شد، کشورهای عضو ائتلاف بین المللی ضد داعش از این موضوع با خبر بوده اند. این در حالی است که دولت آمریکا ضمن تأیید اطلاع از اقدام مذکور، تأکید کرد، در این زمینه با واشنگتن هماهنگی نشده و اعزام این سربازان بخشی از فعالیت های ائتلاف بین المللی ضد داعش نیست.

در این میان، ویدئویی که در روزنامه «ینی شفق» ترکیه ـ که طرفدار دولت اردوغان است منتشر شد ـ خودروهای زرهی را نشان می داد که شبانه در مسیر حرکت به سمت عراق بودند. یک مقام نظامی ارشد منطقه کردستان عراق ـ که در جبهه «باشقه» در شمال موصل مستقر است ـ تأیید کرد، نیروهای ترکیه شبانه وارد اردوگاهی در این منطقه شده اند و نیروهای محافظ ویژه این کشور نیز آن ها را اسکورت می کرده اند. با این حال، وی نیز مدعی شد از تعداد دقیق آن ها اطلاعی ندارد.

اردوگاه مذکور، در اختیار نیروهای «حشد وطنی» است که اعضای آن را عمدتاً نیروهای عرب سنی که سابقاً عضو پلیس عراق بوده اند و همچنین داوطلبانی از موصل تشکیل می دهند. این اردگاه توسط اثیل النجیفی، استاندار سابق (برکنار شده) موصل ایجاد شده که روابط نزدیکی با ترکیه دارد. گفته می شود پیش از ورود این نیروها نیز شمار اندکی از نیروهای نظامی ترکیه در اردوگاه مذکور حضور داشتند. این در حالی بود که دو مقام دولت ترکیه، مدعی شدند، اعزام نیروهای جدید با هدف آموزش نیروهای پیشمرگه کرد انجام گرفته است.

اندکی بعد، شبکه خبری «سی ان ان» تعداد دقیق نیروهای نظامی اعزام شده به عراق را فاش و اعلام کرد، این سربازان، 130 نفر بوده اند. این در حالی است که پیشتر، برخی منابع خبری ترکیه از عدد 1200 نیز سخن به میان آورده بودند.

اما این اقدام ترکیه در شرایطی انجام گرفت که دولت عراق پیش از آن و در ساعات اولیه شب گذشته، با انتشار بیانیه ای نسبت به اعزام هر گونه نیروی خارجی به عراق هشدار داده بود؛ هشداری که در ابتدا به نظر می رسید با توجه به برنامه آمریکا برای اعزام نیروهای ویژه جهت مبارزه با داعش، مخاطب آن واشنگتن باشد، اما در پی اعلام خبر ورود نیروهای ترک، برداشت ها از آن نیز تغییر کرد.

حیدر العبادی، نخست وزیر عراق در این بیانیه تأکید کرده بود، از هیچ کشوری درخواست اعزام نیروی زمینی نکرده و به همین دلیل، هرگونه حرکتی را در این راستا، اقدامی خصمانه در نظر خواهد گرفت. در بیانیه منتشره از سوی دفتر نخست وزیری عراق آمده بود: «عراق، اعزام نیروی زمینی از سوی هر کشوری را اقدامی خصمانه تلقی کرده و بر همین اساس با آن برخورد خواهد کرد. دولت عراق متعهد است به نیروی زمینی هیچ کشوری اجازه حضور در خاک عراق را ندهد».

ساعاتی پس از انتشار اخبار مربوط به ورود نیروهای ترکیه، دولت عراق در بیانیه ای شدیداللحن تر، اقدام ترکیه را «تجاوز» به خاک عراق دانسته و خواستار خروج این نیروها شد. در این بیانیه تأکید شده بود که اقدام ترکیه، به معنای نقض حاکمیت عراق است.

در این بیانیه با اشاره به اینکه یک گردان ارتش ترکیه با تانک و تجهیزات توپخانه وارد مناطق شمال نینوا شده اند، آمده: «مقامات عراقی از ترکیه می خواهند به اصول همسایگی خوب احترام گذاشته و فوراً از قلمرو عراق عقب نشینی کند». در بیانیه مذکور همچنین تأکید شده که ورود این نیروها بدون درخواست یا اجازه دولت فدرال عراق انجام گرفته و به همین دلیل، به معنای نقض جدی حاکمیت عراق است.

به هر حال، به نظر می رسد دولت آنکارا با این اقدام، اندکی پس از ایجاد بحران در روابط خود با روسیه به دلیل سرنگونی یک فروند «سوخو 24» روسی، دست به یک ماجراجویی جدید در منطقه زده که می تواند برای خود این کشور و منطقه تبعاتی به همراه داشته باشد.

در این میان، نباید مجموعه این اقدامات ترکیه را از یکدیگر جدا دانست، بلکه همه آن ها در واقع در پیوستگی با یکدیگر قابل تفسیر هستند؛ بنابراین، می توان گفت ترکیه که به سبب هدف قرار گرفتن گروه های تروریستی متحدش در سوریه توسط روس ها تحت فشار قرار گرفته، در ابتدا تلاش دارد با اقداماتی نظیر آنچه درباره جنگنده روسی انجام شد، مسکو را در عملیات خود دچار تردید سازد.

اما اکنون که مشخص شده این اقدام نه تنها سبب توقف عملیات روس ها نشده، بلکه به آن شدت بخشیده، آنکارا تمرکز خود را متوجه یک حلقه کم و بیش ضعیف تر زنجیره ائتلاف منطقه ای کرده که با محوریت روسیه و ایران و مشارکت عراق، لبنان و سوریه علیه تروریست ها شکل گرفته و فعالیت می کند.

همان گونه که مشخص است، دولت آنکارا تلاش دارد با حمایت از گروه های وابسته به خود در عراق، زمینه ای را فراهم کند که حتی پس از کسب پیروزی نهایی بر داعش نیز دولت مرکزی عراق نتواند کنترل خود را بر تمامی مناطق این کشور به صورت کامل برقرار کند و به این ترتیب، حتی در صورتی که آنکارا نتواند طرح های دیرپای خود مبنی بر تجزیه عراق را عملی کند، دست کم می تواند تا مدت زمانی طولانی نفوذ خود را در این کشور حفظ کرده و جلوی تشکیل دولتی یکپارچه را که بر خلاف منافع ترکیه است، بگیرد.