گاز ایران و تابستان گرم عراق

دیپلماسی ایرانی: انتظار می رود که عراق تحت فشارهای دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا، واردات گاز خود از ایران را متوقف کند. ایالات متحده گفته است که در چارچوب سیاست فشار حداکثری خود عراق دیگر از معافیت های لازم برای واردات گاز و برق از ایران برخوردار نیست. البته مقامات امریکایی به اطلاع مقامات عراقی رسانده اند که می توانند از ایران گاز وارد کنند اما دیگر نمی توانند بابت این واردات به ایران پولی بپردازند. این چیزی است که فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق چند روز پیش در گفت وگوی تلویزیونی با شبکه دولتی العراقیه عراق بیان کرد. 

البته ابهام بر سر واردات برق از ایران وجود دارد و حرف های ضد و نقیضی از جانب امریکایی ها در این باره شنیده می شود.

اینکه بعد از خودداری امریکا در تمدید معافیت عراق برای واردات انرژی از ایران، صادرات گاز ایران به عراق متوقف شده است یا خیر، هنوز چیزی اعلام نشده، گزارشی هم در این رابطه منتشر نشده است، اما انتظار می رود زیر فشارهای امریکا این اتفاق به زودی و ظرف روزها یا هفته های آینده رخ دهد.

مشکلاتی که متوجه عراق می شود

عراق طی سالیان گذشته تقریبا یک سوم گاز مورد نیاز خود را از ایران تامین می کرد. عمده مصرف گاز در عراق برای نیروگاه های تولید برق صرف می شود. تا قبل از سال ۲۰۰۳ عراق گازی از ایران وارد نمی کرد اما بعد از سال ۲۰۰۳ و ساخت نیروگاه های برق – گازی، ایران گاز مورد نیاز عراق برای به کار افتادن نیروگاه های برق آن را تامین می کرد. 

برق بزرگترین معضل انرژی در عراق است. به ویژه در فصل تابستان که گرمای مهلک عراق سبب می شود تا نیاز به برق برای تامین انرژی مورد نیاز دستگاه های سرمایشی افزایش یابد. این نیاز در مناطق مرکزی و جنوبی که تراکم جمعیتی عراق در آنجاها بیشتر است، بیش از مناطق دیگر عراق احساس می شود. 

فشار امریکا به عراق به اندازه ای است که در واردات برق از ایران برای تامین برق مورد نیاز خود در استان های همجوار با ایران مثل استان های دیالی و بصره نیز به مشکل می خورد. بیش از ۵۰ درصد برق مورد نیاز استان دیالی و ۷۰ درصد برق مصرفی در استان بصره، گرمترین استان عراق با رطوبت بالا در فصل تابستان، از ایران تامین می شود و در صورتی که دولت عراق تحت فشار امریکا نتواند برق مورد نیاز این استان ها را تامین کند با مشکلات بزرگی در این استان ها مواجه خواهد شد.

طی دست کم یک دهه اخیر تشدید ناترازی برق در فصل تابستان سبب شده است تا اعتراضاتی نسبت به کمبود برق در شهرهای مختلف عراق برپا شود. در سال ۲۰۱۶ گسترش اعتراضات سبب شد تا دولت مجبور شود اصلاحاتی را در وضعیت داخلی خود ایجاد کند و به برکناری و استعفای چندین وزیر انجامید. در سال ۲۰۱۸ این اعتراضات به تظاهرات گسترده معروف به تظاهرات اکتبر انجامید که بعد از چند ماه سبب شد تا دولت عادل عبدالمهدی به استعفا مجبور شود. با توجه به این سوابق دولتمردان عراقی بیم آن دارند که ناتوانی در تامین برق و گاز مورد نیاز از ایران سبب شود تا تظاهرات گسترده ای در عراق به راه بیفتد و دولت را تحت فشار بگذارد. به خصوص که سال ۲۰۲۵ سال انتخابات عراق است و جریان های سیاسی می توانند از این تظاهرات به عنوان ابزاری برای نیل به اهداف سیاسی خود استفاده کنند.

گزینه واردات انرژی جایگزین 

حدود پنج سال است که عراق در حال مذاکره با دیگر کشورهای همسایه خود از جمله عربستان سعودی و ترکیه برای واردات انرژی است. عربستانی ها به دلیل استخراج کم گاز از یک سو و تامین نیاز داخلی خود از سوی دیگر، توانایی صادرات گاز مورد نیاز عراق را ندارند. 

کشورهای اردن، مصر و ترکیه تا کنون بارها با عراق برای صادرات برق مذاکره کرده اند اما عموما این مذاکرات راه به جایی نبرده است. مهمترین دلیل آن نیاز داخلی خود آن کشورها در وهله اول و نیاز بالای انرژی عراق در وهله دوم است. برای همین تا کنون نتوانسته اند آن میزانی که دولت عراق را راضی نگه دارد به این کشور انرژی صادر کنند. اخیرا دولت عراق گفته است که توانسته با دولت ترکیه برای صادرات برق به شمال این کشور و پوشش برق بخش هایی از مناطق شمال تا مرکز عراق به تفاهماتی برسد اما به دلیل استهلاک و کهنگی شبکه برق رسانی عراق به نظر می رسد رسیدن به این هدف به آسانی امکان‌پذیر نباشد. علاوه بر آن، مناطق مرزی عراق و ترکیه عموما کوهستانی هستند و در عین حال با تهدیدهای امنیتی گروه های جدایی طلب کُرد مواجه هستند.

دولت عراق گفته که قصد دارد از قطر، ترکمنستان، عمان و امارات متحده عربی گاز وارد کند اما تامین گاز از این کشورها نیز با مشکلات خاص خود مواجه است. تامین گاز از ترکمنستان با عبور از خاک ایران امکان‌پذیر است و این موضوع باز هم با فشار امریکا مواجه خواهد شد. قطر نیز به دولت عراق اعلام کرده که به اندازه ای تقاضا از آن بالاست که دست‌کم تا پنج سال آینده نمی تواند گاز مورد نیاز آن را تامین کند. امارات متحده عربی و عمان نیز گفته اند که به دلیل ظرفیت پایین تولید گاز و همچنین مسائل لجستیکی انتقال گاز، تنها بخش کوچکی از گاز مورد نیاز عراق را می توانند تامین کنند. به این مشکل ساخت مراکز ذخیره گاز را نیز باید افزود که دولت عراق به تازگی ساخت آن را شروع کرده و اگرچه گفته است که همه تلاش خود را می کند تا تابستان ساخته شوند اما پیش بینی نمی شود تا پایان تابستان بتواند در ساخت آنها توفیقی یابد.

عراقی ها از بابت برق نگران هستند. اکنون که فصل خوب سال است مشکل چندانی از بابت نبود برق احساس نمی شود و خانه‌ها اکثرا برق دارند، اما با گرم شدن هوا همه چیز می تواند عوض شود. پیش بینی شده است که در فصل تابستان در برخی مناطق دست کم ۱۶ ساعت در شبانه روز برق نداشته باشد که البته افکار عمومی انگشت اتهام را اول از همه متوجه دولت دونالد ترامپ کرده و در وهله دوم متوجه دولت عراق که چرا تا کنون فکری برای تنوع بخشی به سبد تامین انرژی مورد نیاز کشور نکرده است./ایران ویو ۲۴