پشت پرده آزادی گروگان‌های آمریکایی از اسارت داعش

نویسنده: مصطفی الخدیمی 

دیپلماسی ایرانی: حمله مشترک نیروهای نظامی عراق و آمریکا در 22 اکتبر برای آزادسازی گروگان های اسیر در دست گروه داعش می تواند نشانه ای از تحول در همکاری نظامی مشترک طرفین باشد. با این حال، این اقدام این سوال را به ذهن متباتر می کند که آیا نیروهای آمریکایی، مقامات عراقی مربوطه را در جریان این عملیات قرار داده بودند؟ پاسخ مقامات عراقی به لزوم این عملیات چه بوده است؟

علی رغم کشته شدن یک سرباز آمریکایی و زخمی شدن 3 تن از نیروهای پیشمرگه، این عملیات را می توان موفقیت آمیز خواند، چرا که منجر به آزادسازی 69 تن از گروگان ها شد که از سال 2014 به اسارت داعش در آمده بودند. در این عملیات همچنین 20 نفر از نیروهای داعش کشته شده و شش نفر نیز دستگیر شدند.

«سلیم الجبوری» سخنگوی پارلمان عراق نیز در بیست و پنجم اکتبر این عملیات را عملیاتی کیفی خواند که به رهبری نیروهای عراقی شامل نیروهای ارتش عراق و پیشمرگه و با پشتیبانی نیروهای آمریکایی برای آزادسازی گروگان ها در منطقه الحویجه انجام شد.

این عملیات اولین عملیات مشترک پس از خروج نیروهای آمریکایی از عراق در سال 2011 بود. اهمیت آن به حضور همزمان نیروهای زمینی آمریکا و عراق در یک میدان باز می گردد. پیشتر نقش نیروهای آمریکایی در حد حضور مشاوران نظامی بوده است.

دیدگاه مردم عراق به حضور نظامیان آمریکایی در عملیات الحویجه نیز متفاوت بوده است. دو روز بعد از عملیات 22 اکتبر، نیروهای ناسیونالیست که بزرگترین گروه سنی مذهب پارلمان عراق را تشکیل می دهند، از این اقدام استقبال کرده و از نیروهای آمریکایی و عراقی قدردانی کردند.

بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان نیز ضمن قدردانی از اجرای موفقیت آمیز این عملیات، آن را شجاعانه توصیف کرد.

در مقابل، برخی از گروه های سیاسی فعال عراق همچون گروه شایستگان انجام این عملیات را محکوم کرده و آن را تعدی به حاکمیت عراق و توطئه ای جدید خواندند، چرا که بر خلاف اقلیم کردستان، دولت عراق پیش از اقدام به عملیات در جریان امور قرار نگرفته بود.

در پاسخ به این انتقاد، استیو وارن، سخنگوی نیروهای ائتلاف، اعلام کرد که دولت عراق از انجام این عملیات باخبر بوده است. به گفته وی این عملیات در شرایط اضطرار انجام شده است، چرا که در صورت عدم آزادسازی گروگان ها، داعش به زودی آنها را به قتل می رساند. به گفته وارن، آمریکا در سیاست خود مبنی بر عدم مشارکت در عملیات های زمینی ثابت قدم است و این عملیات تنها در راستای سیاست کمک رسانی و ارائه مشاوره انجام شده است.

اختلاف نظر در موضع گیری ها نسبت به این موضوع در حلقه های سیاسی موجود در عراق بسیار قابل توجه است. کمیته امنیت و دفاع پارلمان در بیست و پنجم اکتبر از حیدرالعبادی درخواست کرد که در خصوص اطلاع دولت از این عملیات و انجام شدن هماهنگی های لازم با دولت در مورد آزادسازی گروگان ها توضیح دهد. پارلمان همچنین از نخست وزیر خواسته است که در مورد سرنوشت نیروهای اسیرشده داعش نیز توضیحات لازم ارائه شود.

پس از آن یکی از اعضای پارلمان در بیست و ششم اکتبر خبر بررسی عملیات الحویجه در پارلمان و لزوم پاسخگویی دولت را تایید کرد. در بیست و نهم اکتبر نیز نوری المالکی، نخست وزیر سابق عراق با اظهار نگرانی نسبت به نقض حاکمیت عراق، اعلام کرد که در این خصوص با استوارت جونز، سفیر آمریکا در عراق صحبت کرده است.

مالکی سپس اعلام کرده است که به گفته سفیر آمریکا در عراق، دولت عراق کاملا در جریان این عملیات بوده است و از این روی این عملیات نمی تواند مصداق نقض حاکمیت باشد.

اظهارات اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا در روز پس از عملیات الحویجه بر پیچیدگی موضوع می افزاید. کارتر در سخنانی اعلام کرد که این آخرین عملیات مشترک عراق و آمریکا نخواهد بود. وی در نشست مطبوعاتی خود در پنتاگون اعلام کرد که آمریکا عملیات های مشابهی را نیز در آینده انجام خواهد داد.

یک هفته بعد، یعنی در سی ام اکتبر کاخ سفید اعلام کرد که اوباما از نیروهای ویژه آمریکایی خواسته است که به مبارزه با داعش در سوریه و اعزام نیرو به اربیل در شمال عراق اقدام کنند. این اقدامات واجد مولفه های مشترک با عملیات الحویجه است و طبعا می تواند انتقادات مشابه را شامل شود.

پیش از این اوباما به شدت درگیری مجدد نیروهای زمینی آمریکا در عراق را منع کرده بود. جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در نشست مطبوعاتی سی ام اکتبر اعلام کرد که اوباما همچنان با حضور نیروهای زمینی آمریکا در سوریه برای تسهیل انتقال قدرت مخالف است و این دولت، اشتباه دولت پیشین در وارد کردن نیروهای آمریکایی به عراق را تکرار نخواهد کرد.

اما سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا در واقعیت آمریکا با ورود روسیه به سوریه و درخواست عراق از روسیه مبنی بر افزایش حملات هوایی خود، سیاست خویش را در این زمینه تغییر داده است؟

در میان دیدگاه های مختلف موجود در حمایت و یا مخالفت با تغییر سیاست آمریکا در خصوص درگیر شدن بیش از پیش در جنگ با داعش چندین نکته مهم باید مورد توجه قرار گیرد:

نخست، اقدام به عملیات زمینی توسط یکی از نیروهای خارجی، بدون هماهنگی های لازم با حکومت عراق می تواند بستر را برای دخالت سایر بازیگران بین المللی و منطقه ای فراهم کند و در این صورت عراق بیش از پیش صحنه تعارضات منطقه ای و بین المللی خواهد شد.

دوم، اقدام به عملیات مشترک با نیروهای ویژه در هر یک از قسمت های عراق می تواند منجر به تقویت حرکت های جدایی طلبانه شود که نه با منافع عراق در سازگاری است و نه می تواند برای مبارزه با داعش به عراق کمک کند.

سوم، چنین عملیات هایی باید از سوی دولت عراق اعلام شود، زیرا تنها در این صورت حاکمیت و اقتدار عراق بر سرزمین خود حفظ می شود. نباید اقدام به عملیات های مشترک به گونه ای باشد که اختلافات سیاسی را در کشور بیشتر کند.

هیچ شکی وجود ندارد که عراق در شرایط فعلی به کمک های ایالات متحده، به عنوان یک متحد استراتژیک در مبارزه با داعش نیاز دارد. با این حال همکاری در این زمینه باید با احتیاط بیشتری صورت بگیرد تا از عواقب منفی آن جلوگیری به عمل آید.

منبع: المانیتور/ ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی/۲۵