وقتی احمد چلبی با بندر بن سلطان دیدار کرد

دیپلماسی ایرانی: خاورمیانه یکی از پیچیده ترین و بغرنج ترین مناطق جهان از لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی محسوب می شود. در این میان عراق، کشوری که در سال 1921 تاسیس شد، یکی از پیچیده ترین و در عین حال حساس ترین کشورهای این منطقه بوده است. کشوری که گذرش از پادشاهی به جمهوریت توام با سیری از تحولات بوده و تا رسیدنش به ثبات نسبی در دوران حکومت رژیم بعث نیز سرشار از اتفاقات بی نظیر بوده است. دوران حزب بعث را می توان از تلخ ترین و خون بارترین وقایع دوران تاریخ عراق توصیف کرد. دوره ای که سراسر در جنگ گذشت و خشونت بی اندازه هیئت حاکمه تاریخی بی نظیر را برای خاورمیانه رقم زد. اما این دوره به اندازه ای در خود رمز و راز دارد که با وجود کتاب های بسیار هنوز کنه بسیاری از مسائل غامض باقی مانده و بسیاری از حقایق بیان نشده است. برای همین انتظار می رود باز هم کتاب ها درباره عراق نوشته شوند و قصه های عجیب و غریب بی شماری از آن شنیده شود.

کتاب "عراق از جنگ تا جنگ/صدام از این جا عبور کرد" از جمله کتاب هایی است که تلاش دارد از چهار زاویه بر بخش هایی از دوران تاریک رژیم بعث و پس از آن نوری بتاباند و حقایقی را بر ملا کند. این کتاب که توسط غسان الشربل، روزنامه نگار مشهور لبنانی و سردبیر روزنامه الحیات نوشته شده در حقیقت مصاحبه با چهار مقام سابق عالی رتبه عراقی است که هر کدام از دیدگاه خود به توصیف تاریخ عراق در دوران مسئولیتشان پرداخته اند. دیپلماسی ایرانی در چارچوب سلسله مصاحبه ها و مطالبی که هر هفته منتشر می کند، این بار به سراغ این کتاب رفته است که در این جا نود ویکمین بخش آن را می خوانید:

و ال گور را ضد صدام تحریک می کردی؟

دقیقا. او نه تنها علیه صدام تحریک شد، بلکه کار بسیار بزرگی کرد، نامه ای را امضا کرد و به ما فرستاد، بعد از این که ما به او موضوعی را پیشنهاد دادیم. در آن زمان صدام اسکناس 25 دیناری را ملغی اعلام کرد، که جنجال شد، که باعث آسیب رسیدن به ذخایر و پس انداز بسیاری از افراد شد. ما پیشنهاد دادیم که شورای پول عراقی ای تاسیس کنیم که پول عراقی چاپ کند تا دارایی های دولت عراق که در دنیا بلوکه شده بود را پوشش دهد. به او گفتیم این واحد پول، واحد پول متداول در عراق خواهد بود، و صدام متحیر خواهد شد. البته کار بزرگی بود، اما آنها توجهی به آن نکردند. به جای آن ال گور نامه ای نوشت و در تاریخ 4/اوت 1993 برای من فرستاد، که در آن می گفت که ایالات متحده در سطح عالی توجه بسیاری به تلاش هایی که در کنگره ملی عراق شد، کرد و رئیس جمهور او را موظف کرد که به ما بگوید که ایالات متحده تا آن جا که در توانش باشد برای رویارویی با صدام و تغییر نظام کمک خواهد کرد.

این نخستین بار بود که به موضوع تغییر نظام اشاره می شد؟

بله، و متن آن نزد من موجود است. فکر نمی کنم آنها حجم پایبندی ای که در این نامه نوشته بودند و متوجه آنها بود را برآورد کرده بودند. ما از این سفر دو فرصت را غنیمت شمردیم، اول موضوع محاکمه، دوم توانستیم به خوبی توجه ال گور را به توجه ما به محیط زیست جلب کنیم، در نتیجه این دو موضوع بود که آن نامه توانست ما را در صدور قانون آزادسازی عراق کمک کند.

در طول این مدت همچنین از دولت امریکا خواستیم که کار ارتباط با کشورهای عربی را برای ما تسهیل کند، برای همین با سفیر عربستان در واشنگتن، امیر بندر بن سلطان، تشکیل جلسه دادیم، که جلسه واقعا خوبی با او بود. سپس از آنها خواستیم که به ما کمک کنند تا بتوانیم به عربستان سعودی برویم تا بتوانیم دیواری که دور ما کشیده بود و شبیه تحریم ما بود را بشکنیم، که با آن هم موافقت کردند. هیئت به لندن برگشت، از آن جا ترتیب سفر به عربستان داده شد، که خدا بیامرز ملک فهد هواپیمای ویژه خود را فرستاد و 14 نفر از مخالفان به رهبری کنگره ملی مستقیما به عربستان انتقال داده شدند.

در چه سالی این اتفاق افتاد؟

در ژوئن سال 1993. قبل از موسم حج، که فریضه حج را به عنوان مهیمان ملک فهد انجام دادیم.

به واشنگتن رفتم و موضوع را شرح دادم. گفتند: این آغاز بزرگی است و ما می توانیم روی آن حساب کنیم.

در ابتدای ژوئن 1993 بودیم که امریکایی ها گفتند: مرحله بعدی کویت است. به کردستان برگشتیم و در آن جا ماندیم و کار ساخت نهادهای کنگره ملی عراق را آغاز کردم، از ماه چهارم آن سال کار چاپ روزنامه را آغاز کردیم و در امریکا بودیم که ما رادیو و تلویزیون و مرکزی برای رسانه های خارجی و مرکزی برای ارتباط با ارتش عراق از داخل مناطق صدام و خطوطی برای تشریح وضعیت داخلی عراق تاسیس کردیم. همچنین تالیف کتابی برای محاکمه صدام به زبان انگلیسی را آغاز کردیم و آن را «عدالت و آشتی» نامیدیم، و در ضمن آن تصمیم های متعددی را گنجاندیم، اولین آن طرح شورای امنیت بر سر ایجاد دادگاهی برای محاکمه صدام و حکومت او بود که شماری از وکلا از جمله استاد کنعان مکیه 12 لایحه اتهامی را علیه همه متهمان اصلی تنظیم کردند که شامل: صدام حسین و پسرانش، علی حسن المجید، عبد حمود، عزیز صالح، طارق عزیز، طاها یاسین رمضان، محمد حمزه الزبیدی، حسین کامل و 35 نفر دیگر می شد.

بعد از آن به کردستان رفتیم و کارمان را از آن جا شروع کردیم. و جلساتی را با شورای اجرایی کنگره ملی در کردستان برگزار کردیم.

ما الان درباره کنگره ملی عراق که مخالفان را پوشش می داد، صحبت می کنیم؟

 بله، در کردستان.

شامل چه کسانی می شد؟

اسلام گرایان و کردها و همه طرف ها.

مرحله بعدی چه بود؟

لازم بود یک فعالیت مهمی را انجام دهیم. و سفر به کویت پیش آمد.

ادامه دارد...

ترجمه: سید علی موسوی خلخالی