انتخابات پارلمانی مصر، ویترین نمایش شبه دموکراسی

دیپلماسی ایرانی: پس از سه سال کشمکش سیاسی در مصر، سرانجام انتخابات پارلمانی برگزار شد. اما نکته حایز اهمیت در این انتخابات، مشارکت بسیار اندک _ در حد سه درصد_ است. گرچه دولت سعی کرده با کم کردن زمان کار دولتی، سطح مشارکت را افزایش دهد و همچنین عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر نیز در سخنرانی خود از مردم خواست به پای صندوق های رای بیایند، اما نارضایتی و دلسردی مردم از عملکرد السیسی و فضای سیاسی حاکم مبنی بر ممنوعیت فعالیت برخی احزاب به خصوص اخوان المسلمین، موجب کاهش مشارکت شده است. البته تجربه تاریخی در مصر نشان داده که حاکمان چندان توجهی به سطح مشارکت ندارند و فقط به صرف برگزاری یکی از نمادهای دموکراسی به هر قیمتی اکتفا کرده اند. بنابراین اینکه سطح مشارکت مردم چه میزان است برای حاکمان مصر اهمیت ندارد. در عین حال نامزدهای پارلمان عموما افراد نظامی و امنیتی هستند و همین برای حاکمان مصر کافی است که پارلمانی یکدست را برای تسهیل فعالیت های خود داشته باشند. در این باره با حجت الله جودکی، رایزن سابق ایران در مصر و تحلیلگر مسایل خاورمیانه به گفت وگو پرداختیم:

آیا کاهش قابل توجه مشارکت مردم در انتخابات پارلمانی مصر متاثر از تحریم انتخابات از سوی برخی احزاب و ممنوعیت فعالیت آنها از سوی دولت بوده یا عملکرد دولت نیز به آن دامن زده است؟

بر اساس اخبار منتشر شده سطح مشارکت سه درصد اعلام شده است و بیشتر افراد مشارکت کننده، بالای سن 60 سال داشته اند و گفته شده، در محل های اخذ رای از جوانان خبری نبوده است. در عین حال که بعد از ساعت تعطیلی اداره ها کسی مراجعه نکرد. حتی دولت مصر سازمان های دولتی را نصف روز تعطیل کرد تا آمار افزایش یابد. با این حال عدم مشارکت مردم دلایل متعددی دارد. یکی اینکه دولت حضور و فعالیت اخوان المسلمین را ممنوع اعلام کرد. اخوان هم انتخابات را تحریم کرد. فقط سلفی ها اجازه شرکت داشتند، آن هم سلفی هایی که السیسی را به عنوان ولی امر _ اولی الامر _ می دانند زیرا هر کسی حاکم شود، آن را ولی امر خود می دانند. به همین دلیل نیز مشارکت کردند. البته انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد، زیرا تعداد آرا به حد نصاب نخواهد رسید ولی السیسی اصرار بر تشکیل پارلمان ولو با مشارکت اندک دارد زیرا او به نتایج فکر می کند. نتایج می تواند به گونه ای باشد که به لحاظ بین المللی ترمیم وجهه مصر باشد چراکه مصر سه سال بدون پارلمان بوده است. وقتی پارلمان تشکیل شود، اکثریت آنها طرفدار دولت السیسی خواهند بود زیرا اکثر افراد مشارکت کننده به عنوان نامزد، عوامل رژیم گذشته _ نیروهای امنیتی و نظامی _ هستند. تعدادی سرمایه دار نیز مشارکت کرده اند که منافع مشترک با حاکمیت دارند. آنها نیز مخالفتی نخواهند داشت. پارلمان آینده در هر شکلی که انتخابات برگزار شود، به نفع السیسی خواهد بود. او یک یاور و قوه مقننه ای را در کنار خود خواهد داشت. او به اینکه قوه مقننه به چه شکل تشکیل شده است، کاری ندارد. آنها بر روی بخش دوم _ تشکیل پارلمان_ مانور می دهند. برای آنها سطح مشارکت مهم نیست. اگر سطح مشارکت افزایش یابد برای آنها بهتر خواهد بود اما با این وجود باز مهم نیست. دوره حسنی مبارک نیز وقتی او تنها نامزد بود، به یکباره می گفتند با بیش از 5 میلیون رای رییس جمهور شد. برای آنها میزان مشارکت مهم نبود.

مواجهه دولت با میزان اندک مشارکت چه خواهد بود؟

آنها تلاش می کنند به هر شکلی ملت را به پای صندوق های رای بیاورند. چند شب گذشته السیسی در سخنرانی خود ملت را برای حضور در انتخابات تشویق کرد همانطور که در دفاع علیه اخوان مشارکت کردند و زمینه سقوط اخوان را فراهم کردند در انتخابات نیز مشارکت کنند. اما پاسخ ملت به گونه ای دیگر است. ملت از سیاست به شدت نفرت پیدا کرده و به این نتیجه رسیده که مسئولان سیاسی کاری برای مردم انجام نمی دهند و اظهارات آنها با نیرنگ و دروغ همراه است. از طرفی تمامی اتکای السیسی به ارتش است. ارتش هم قدرت مسلط اقتصادی در جامعه مصر است. بنابراین هر پارلمانیشکل بگیرد، به نفع آنها خواهد بود. به لحاظ سیاسی نیز ارتش حاکم است و هزینه مشارکت های مردمی را بالا بردند. طی سال گذشته بیش از 100 نفر از افراد دستگیر شده مخالف نظام، در زندان های مصر به دلایل مختلف فوت کردند. چنین موضوعاتی هزینه برای مشارکت را افزایش می دهد. زمانی که طرفداران اخوان را بازداشت می کنند و محکومیت های بلند مدت به آنها داده می شود، کسی در فعالیت های مدنی مشارکت نمی کند. آنها حتی اموال اخوان را نیز مصادره کرده اند. برای مثال یک فروشگاه زنجیره ای متعلق به یک اخوانی بوده که آن را مصادره کرده اند. این موارد موجب شده که ملت دلسرد شوند. یا اینکه کمپینی در فضای مجازی در مورد ضرورت دور کردن احزاب دینی از سیاست تشکیل داده اند که حدود یک و نیم میلیون نفر در این کمپین مشارکت داشتند. این از مواردی است که دولت در آن دخیل است.

آیا چنین پارلمانی می تواند نقش تعیین کننده ای در آینده سیاسی مصر ایفا کند؟ یا صرفا به ویترینی برای ارایه نمایش شبه دموکراتیک در مصر تبدیل خواهد شد؟

درواقع تبدیل به همان ویترین نمایشی می شود و آنها به این موضوع هم راضی بوده و به چنین پارلمانی نیاز دارند. زیرا اروپا و آمریکا سطح همکاری خود را با دولت مصر پایین آورده اند. به این دلیل که می گویند، دولت مصر کودتایی است. حالا وقتی دولت ظاهر دموکراتیک به خود بگیرد، آنها نیز مجوزی برای ارتباط با دولت به دست می آورند. به همین دلیل دلیل دولت به چنین روابطی نیازمند است از این رو خواهان این است هر چه زودتر پارلمان ولو با این ویژگی ها _ مشارکت اندک و نیروهای خودی_ شکل بگیرد. آنها می گویند نمایندگان پارلمان منتخب مردم هستند،گرچه منتخب مردم هستند اما منتصب دولت هستند و می دانند پارلمانی که تشکیل می شود، یکدست است.

نحوه تعامل دولت و پارلمان به چه نحو خواهد بود؟

دولت درصدد خواهد بود تا پارلمان را به سمت خود جذب کرده و قوانین خاص خود را به تصویب برساند. دولت به چنین پارلمانی نیاز دارد. در انتخابات مصر قانونی وجود دارد مبنی بر اینکه 5 درصد به صورت انتصابی عضو پارلمان می شوند. یعنی رییس جمهور آنها را عضو پارلمان می کند. دولت منتظر است افرادی که مشارکت کردند و به مجلس آمدند، بر اساس 5 درصد سهم خود، رییس پارلمان یا روسای کمیسیون ها را تعیین کند. بنابراین مجلسی کاملا همسو با خود را خواهد داشت. اکثر نمایندگان نیز نظامی و امنیتی هستند. در نتیجه می توانند مشکلات دولت را به شکلی که دولت می خواهد، مرتفع کنند. در نهایت پارلمان آینده، پارلمانی نیست که اهمیتی به جامعه مدنی بدهد و مردمی باشد. مجلسی است که کمک یار دولت است. دولتی که برخاسته از کودتاست. از چنین مجلسی انتظار فعالیت های دموکراتیک و مدنی داشتن تقریبا بعید است.

انتشار اولیه: چهارشنبه 27 مهر 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 4 آبان 1394