روسیه به دنبال تغییر موازنه در سوریه

دیپلماسی ایرانی: گزارش های منتشر شده حاکی از آن است که نیروهای واکنش سریع روسیه به سوریه رسیده اند و در پایگاهی در نزدیک شهر دمشق مستقر شده و جبهه گرفته اند. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا با سرگئی لاوروف، همتای روس خود تلفنی تماس گرفت و مراتب نگرانی واشنگتن را از تحرکات جدید روسیه در سوریه اعلام کرد. به گفته برخی کارشناسان اقدام کنونی روسیه فقط به مساله افزایش حجم کمک های نظامی محدود می شود و در حال حاضر روسیه قصد ورود مستقیم به صحنه سیاسی سوریه را ندارد. در مقابل برخی بر این عقیده اند که با توجه به عدم دریافت نتایج مقبول مسکو از رایزنی های دیپلماتیک برای حل و فصل بحران سوریه و عدم توجه کشورهای غربی به خواست این کشور، مسکو درصدد است مستقیم وارد معرکه شود تا صحنه را به نفع خود تغییر داده و طرف های مقابل را وادار به پذیرش خواست خود کند. به منظور پی بردن به چرایی حضور روسیه در سوریه و پیامدهای این حضور با دکتر محمود شوری مدیر گروه مطالعات اوراسیا، پژوهشگر ارشد مسائل روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز در مرکز مطالعات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت گفت وگویی انجام داده ایم:

روسیه با حضور نظامی در سوریه چه هدفی را دنبال می کند؟

روسیه پیشتر با توجه به گسترش جریان افراط گری در خاورمیانه، نقش تاثیرپذیری را برای خود متصور بود اما نقطه اتکا و محل ورود زیادی در مسایل خاورمیانه به جز سوریه ندارد. بدان معنا که موضوع سوریه تنها موضوعی است که روس ها از طریق آن می توانند بر روند مسایل خاورمیانه اثرگذار باشند و در سطح بین المللی نیز موضع خود را به عنوان قدرت جهانی تثبیت کنند. به همین خاطر ناگزیر به ورود جدی تر در موضوع سوریه هستند. طی دو ماه اخیر شاهدیم روس ها سعی کرده اند از طریق راه حل های دیپلماتیک این نقش را ایفا و محوریت و مرکزیتی برای خود ایجاد کنند. در این راستا نشست های مختلفی میان وزیر خارجه روسیه از یک طرف و وزرای خارجه عربستان و آمریکا از سوی دیگر برگزار شد. اجلاس سه جانبه دوحه میان عربستان، آمریکا و روسیه نیز در این راستا برگزار شد. علاوه بر آن تماس های میان دستگاه سیاست خارجی روسیه و جریان های مخالف بشار اسد نیز در همین چارچوب قرار می گیرد. بنابراین روس ها سعی کردند محوریتی در بحث های دیپلماتیک ایجاد کنند. اما در این زمینه نتیجه دلخواه را به دست نیاورند زیرا تمامی طرف های مذاکره کننده با روس ها بر حذف بشار اسد تاکید داشتند. در واقع تاکید طرف مقابل روسیه بر این بود که پیش از انجام هرگونه همکاری مشترک برای مقابله با افراط گری و داعش، باید شرایط سوریه حل و فصل شود و متضمن این مساله نیز کناره گیری بشار اسد است. این مساله مورد پذیرش روس ها قرار نگرفت. در نهایت نتیجه بخش نبودن تلاش های دیپلماتیک روسیه برای حل دیپلماتیک بحران سوریه، آنان را به حضور نظامی یا کمک های نظامی جدی تر به دولت بشار اسد علاقه مند کرد تا از این منظر موازنه قدرت در منطقه را تغییر دهند.

پیامدهای حضور نظامی برای منطقه خاورمیانه چه خواهد بود؟

پاسخ به این پرسش نیازمند زمان است تا ببینیم حضور نظامی روسیه تا چه اندازه می تواند گسترش یابد. بعید است روس ها بخواهند به صورت صریح مداخله نظامی یا حضور نظامی در سوریه را گسترش دهند. آنها بیشتر سعی خواهند کرد کمک های نظامی به دولت بشار اسد صورت گیرد. در عین حال که حجم کمک هایی که از قبل صورت می گرفت نیز افزایش یابد. موضوعی که سخنگوی وزارت خارجه روسیه نیز آن را تایید کرده و گفته بود اینگونه کمک ها به سوریه انجام می شود اما اینکه تا چه اندازه کمک ها می تواند گسترش یابد، در آینده می تواند بر مسایل خاورمیانه اثر جدی بگذارد. روسیه با دو کشور ترکیه و عربستان گفت وگوهایی را انجام داده و به طور حتم اینگونه اقدامات بر روند گفت وگوها اثرگذار خواهد بود. در عین حال می تواند بر روند مبارزه با داعش نیز اثرگذار باشد. عملا این احتمال وجود دارد که حضور نظامی برای مبارزه با داعش جدی تر باشد که این موجب تغییر موازنه منازعه در منطقه خواهد شد.

رییس جمهور آمریکا استراتژی مسکو را یک اشتباه بزرگ دانست. چرا غرب نگران حضور نظامی روسیه در سوریه است؟ آیا نگرانی ناشی از اقدامات روسیه در قبال بحران اوکراین یا ناتو در منطقه آسیای میانه است؟

هرگونه تقویت و تشدید قدرت نظامی در بیرون از مرزهای روسیه، موضوع نگران کننده ای برای غربی هاست. این مساله نیز مستثنا نخواهد بود. غرب می داند که اگر روسیه بخواهد تاثیرگذاری جدی بر بحران سوریه داشته باشد، امکان اینکه بخواهند موضوع سوریه را به روش خود حل و فصل کنند، کمتر خواهد شد و عملا روند منطقه ای بر مبنای دستور کار مورد نظر روس ها دنبال خواهد شد. به همین دلیل به شدت نگران حضور نظامی گسترده روسیه در سوریه هستند زیرا عملا موازنه قدرت در منطقه را تغییر داده و اجازه دنبال کردن شیوه و دستور کار مورد نظر غربی ها را نخواهد داد.

در حالی که عربستان سعی در برقراری ارتباط نزدیک با روسیه دارد، اما اقدام تازه روسیه موجب نگرانی کشورهای عربی به خصوص عربستان شده است؛ علت چیست؟

عربستان و دیگر کشورهای عربی سعی بر این داشتند که از طریق گفت وگوها و برقراری روابط نزدیک با روسیه، این کشور را به سمت خود جلب کرده و عملا ایران را در بحران سوریه تنها بگذارند. در عین حال اجازه همکاری میان روسیه و ایران را ندهند. اعراب به دنبال این بودند که روسیه را از حوزه ائتلاف حامیان دولت بشار اسد به نحوی خارج کنند. اما به نظر می رسد که آنها هم نتوانستند در شرایط موجود آنچه می خواستند را به دست بیاورند. عملا مشاهده می کنند که روند به شکل دیگری در حال تغییر است.

انتشار اولیه: دوشنبه 23 شهریور 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 6 مهر 1394