مسکو و واشنگتن پشت دروازه‌های جنگ

دیپلماسی ایرانی: تنش در روابط روسیه و غرب به شکل بی سابقه ای افزایش یافته است، هر دو طرف در جبهه های استراتژیک آن چنان درگیر اقدامات تلافی جویانه شده اند که هیچ گاه از زمان بحران موشکی کوبا در سال 1962 تا کنون سابقه نداشته است. زمانی که نفس ها در سینه حبش شدند و همه منتظر کوبیدن طبل رویارویی هسته ای بودند.

ناوگان پیمان ناتو در دریای سیاه به حرکت در آمده و و تلویحا اعلام شده که نیروها و جنگ افزارهای سنگین نظامی آن در حوزه بالتیک و کشورهای شرق اروپا مستقر خواهند شد. پایگاه های موشکی آماده می شوند تا در لهستان و رومانی مستقر شوند و روسیه تهدید «به واکنشی بی نهایت قاطع» کرده و تلویحا صحبت از گسترش نیروهای خود در جبهه های وابسته به روسیه در اروپا کرده است. این شدیدترین بحران از زمان اتحاد جماهیر شوروی میان روسیه و غرب تا کنون محسوب می شود.

"اوکراین مرکز این زورآزمایی جدی برای استقرار ثبات بین المللی جدید خواهد بود، شاید به همین دلیل آتشی بزرگ در اروپا سر بگیرد." این ها عباراتی است که هنگامی که بحران اوکراین آغاز شد بسیاری از کسانی که از این حادثه به هیجان آمده بودند، بیان می کردند و حتی در تحلیل های خود مبالغه می کردند، اما اکنون که شاهد تحرکات گسترده نظامی دو طرف هستیم می بینیم که اظهارات آنها ترجمه حرف به حرف واقعیت هایی است که به روی زمین در حال وقوع هستند.  

بعضی ها در مسکو می گویند که این افزایش تنش و آغاز شراره جنگ های کوچک یا متوسط در مناطق مختلف جهان تهدیدی برای جامعه جهانی محسوب نمی شود و نمی توان گفت که تحریک بشکه منفجره ای است که می رود کشورهای بسیاری را همانند اوکراین درگیر جنگی فراگیر کند.

شاهدیم که هم زمان هر سلاحی که به هر منطقه ای منتقل می شود صحبت از آغاز درگیری طولانی مدت هسته ای نیز به میان می آید. همان طور که اخیرا ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه گفت. هنگامی که صحبت از تقویت ارتش روسیه توسط موشک های قاره پیما کرد. کارشناسان می گویند که هدف او از این اظهارات تنها بیان مواضع دفاعی روسیه در برابر تحولات جاری در جهان بوده و عملا قرار نیست اتفاقی بیفتد اما کرملین تاکید کرده است که در صورتی که لازم بداند برای تامین امنیت روسیه، در صورتی که در معرض خطر قرار بگیرد، تردید نمی کند که از سامانه های هسته ای خود استفاده کند.

کارشناسان نظامی در روسیه می گویند که کشورشان بیش از هر زمانی در وضعیت سختی قرار گرفته است به گونه ای که دیگر نمی تواند خویشتنداری خود را حفظ کند و هر آن احتمال لغزیدن به یک رویارویی بزرگ وجود دارد.

با گذشت دو سال از بحران اوکراین کاملا روشن شده که این کشور به مرکز طوفان در روابط روسیه و غرب تبدیل شده است. اختلاف ها بر سر پرونده های منطقه ای به شدت افزایش یافته و آن طور که یکی از کارشناسان نظامی روسی نزدیک به کرملین می گوید: «صرفا زیر سایه توجیه و توصیه قدرت ها قرار گرفته است.» او همچنین می گوید: «شاید مسکو و واشنگتن بتوانند بر "خطوط عریض و طویل" در سوریه و ایران و حتی در قبال کره شمالی و پرونده مبارزه با تروریسم نزدیک شوند و به توافق برسند. اما وقتی که غربی ها به مرزهای ما نزدیک می شوند و تهدیدی وجودی برای ما می شوند همه چیز تغییر می کند. در آن موقع فضای گفت وگو بسیار تنگ می شود.»

به این ترتیب است که می بینیم قواعد بازی به جا مانده از پایان دوران اتحاد جماهیر شوروی تغییر می کنند و با واقعیتی جدید مواجه می شوند که با مخاطرات گوناگونی دست به گریبان است.

بارزترین اتفاقی که در اوکراین و محیط پیرامون آن اتفاق افتاده، فروپاشی معاهده منع گسترش تسلیحات میان برد و نزدیک برد امضا شده میان روسیه و ناتو در سال 1987 است. با عقب نشینی روسیه از این معاهده دست آن برای گسترش نیروها و موشک ها و جنگ افزارهای سنگینش در مرزهای اروپا باز شده است. برای همین و در سایه "واکنش قاطعی" که مسکو صحبت از آن کرده است، بسیاری از کارشناسان از این نگرانند که از بین رفتن این معاهده امنیت روسیه را تحت تاثیر قرار دهد و هزینه های سنگین و سرسام آوری را بر آن تحمیل کند، در حالی که این امکان را نیز برای ایالات متحده فراهم می کند که موشک های میان برد و کوتاه برد خود را نه تنها در کشورهای غربی، همانند دوران جنگ سرد، بلکه در خاک دیگر اعضای جدید پیمان ناتو مستقر کند، در این صورت می تواند مانور های نظامی مسکو را تنگ تر کند و احتمال رویارویی را بیش از پیش افزایش دهد.

منبع: الحیات / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11