قاره سبز کانون تشدید جنگ سرد جدید

دیپلماسی ایرانی: در حالی که یکی از پایتخت های اروپایی به مهمترین مرکز یک رخداد مهم سیاسی جهانی یعنی مذاکرات پیرامون برنامه صلح آمیز هسته ای ایران با غرب؛ روسیه و چین تبدیل گردیده و پیشرفت های کند و ملموس حاصل شده است؛ فعل و انفعالات سیاسی در محور یورآتلانتیک و یوراسیا بویژه اقدامات مسکو و واشنگتن از اواخر 2021 میلادی حکایت از سرعت گرفتن لکوموتیو جنگ سرد جدید بویژه در جغرافیای سیاسی اروپا دارد و سوال مهم این است که آیا سرعت این لکوموتیو تحت کنترل است؟ و سوال مهم تر این که در صورت سرعت غیر قابل کنترل چه کشوری قربانی خواهد شد؟ 

در این راستا تحولات ذیل از اهمیت شایان برخوردار است:

الف: فرماندهی ارتش آمریکا در اروپا هفته پیش اعلام کرد که به منظور تقویت توان عملیاتی خود که عامل اصلی ثبات منطقه‌ است، اقدام به ایجاد ستاد فرماندهی عملیات ویژه در در آلبانی کرده است و این مرکز همچنین منجر به افزایش قابلیت همکاری با متحدان و امکان دسترسی به ساختار کلان حمل‌ونقل در بالکان را فراهم می‌کند. البته سابقه همکاری امنیتی و نظامی تیرانا و واشنگتن در هزاره سوم روایت مفصلی دارد که هر کدام از طرفین بر اساس منافع و رویاهای تاریخی به چنین رویکردی روی آورده اند و در این مورد به گفته یکی از تحلیلگران پیشین سازمان سیا، تصمیم واشنگتن برای تاسیس پایگاه در آلبانی بیشتر برای مقابله با تحرکات چین در منطقه بالکان غربی بویژه سرزمین هزار سنگر می باشد.

آلبانی که در ‌سال ۱۹۱۲ از امپراتوری عثمانی اعلام ‌استقلال کرده در قرن بیستم در دستیابی به رویاهای دیرینه و بلند پروازی های غیر واقعی ناکام بود این کشور در‌سال ۱۹۳۹ این کشور توسط نیروهای ایتالیایی اشغال و پس از آن در‌سال ۱۹۴۴ کمونیست‌‌ها کنترل را در دست گرفتند و  برای چند دهه بعد تا 1960 میلادی ابتدا با روسیه اعلام اتحاد کرد و سپس چین ‌را تا 1978  به‌ عنوان متحدش برگزید و در مرحله بعدی قربانی دیکتاتوری تمام عیار و کیش شخصیتی انور خوجه ای شد که به ازای هر 4 نفر یک سنگر در کشورش ساخت و سرانجام در‌سال ۱۹۹۱ آلبانی بار دیگر اعلام استقلال کرد و دموکراسی در این ‌کشور برقرار شد؛ اما از ابتدای هزاره سوم رویکردی افراطی را برای همکاری نزدیک با آمریکا آغاز نموده که مهمترین دلیل آن ملات هوایی ناتو به صربستان و سپس حمایت واشنگتن از اعلام استقلال یک جانبه کوزوو بود.

‌ب: چین در قالب یک کمربند و یک راه و در فرایند همکاری 1+17 طرح های بزرگی را برای افزایش نفوذ در مرکز و شرق اروپا تعریف و در حال اجرای آنها می باشد و دیدگاه کارشناسان حکایت از آن دارد که  ۱۳۵ پروژه مرتبط با چین را با ارزشی بیش از ۳۶ میلیارد دلار، در منطقه شناسایی شده  است. این پروژه‌ها فعالیت‌هایی از جمله همکاری با شرکت هوآوی چین که در لیست سیاه تهدیدات امنیتی ایالات متحده قرار دارد تا فعالیت‌هایی مانند متالوژی، معدن‌کاری، حوزه انرژی و حمل‌ونقل را شامل می‌شود.  پکن همچنین، حوزه نفوذ خود در منطقه را از طریق عقد تعدادی قرارداد دوجانبه امنیتی، پزشکی و فرهنگی افزایش داده است. 

ج: اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا  در سخنرانی وضعیت اتحادیه در سپتامبر 2021 ، دروازه جهانی را به عنوان یک استراتژی اتصال که به زودی راه اندازی می شود؛ معرفی کرد که  هدف آن ایجاد پیوندها و نه وابستگی با رویکرد مشارکت و تمرکز بر سرمایه گذاری در زیرساخت های با کیفیت، اتصال کالاها، افراد و خدمات می باشد و اگر چه در دسامبر ۲۰۲۱، اتحادیه اروپا به طور رسمی استراتژی دروازه جهانی خود را برای ایجاد ارتباطات انعطاف پذیر در سراسر جهان راه اندازی کرد؛ با این حال، این راهبرد یک ابتکار کاملاً جدید نیست و بر اساس طرح اتصال اتحادیه اروپا و آسیا در سال ۲۰۱۸ و مشارکت های اتصال با ژاپن ۲۰۱9 و هند ۲۰۲۱ میلادی می باشد و در این قالب بیش از ۳۰۰ میلیارد یورو سرمایه گذاری بین سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۷ در زیرساخت های سخت و نرم در فرایند هوشمندسازی خواهد شد که محورهای اساسی آن آب و هوا و انرژی؛ حمل و نقل؛ سلامتی؛ تحصیلات؛ و بخش های تحقیقاتی برای ایجاد یک محیط توانمند که زمینه بازی برابر را تضمین نماید؛ می باشد.

د: پوتین برای چندمین بار در ماه های اخیر با انتقاد از رویکرد آمریکا و همپیمانان آن کشور در ناتو علیه روسیه، گفت: آنها وضعیت را به گونه ای قرار داده اند که بیش از این جایی برای عقب نشینی وجود ندارد و کشورش در اقدامات خود در مورد ناتو و غرب تردیدی ندارد. در حال حاضر علیرغم برخی پیشنهادات برای کاهش جدال لفظی؛ روابط روسیه و آمریکا و ناتو در هفته های اخیر پرتنش شده و مسکو هشدار داده است که در صورت استقرار تسلیحات ناتو در نزدیکی مرزهای خود و عضویت اوکراین و گرجستان در این پیمان به این اقدامات پاسخ نظامی خواهد داد؛ ولی دبیر کل ناتو در آخرین اظهارات خود بر راهبرد توسعه به شرق ناتو تاکید نموده است و استقرار؛ تحرکات و مانور گسترده نیروهای روسیه در مرز اکراین تهدید جدی برای این کشور و پیمان ناتو قلمداد نموده است که موجب نگرانی کشورهای عضو شده است.

واکنش مسکو سریع بوده و سرگئی لاوروف گفته است کشورش در حالی که منتظر پاسخ ایالات متحده و ناتو در مورد تضمین های امنیتی رسمی است، برای هرگونه تحولی آماده می شود. وزیر امور خارجه روسیه هم چنین خاطر نشان نموده که دلایلی برای این باور دارد که ایالات متحده ضرورت انجام این کار را به سرعت، به طور ملموس و روی کاغذ درک کرده است و می داند که مسکو برای مدت نامحدود منتظر نخواهد ماند و برنامه هایی برای پایان دادن به این روند دارد و  همه می دانند که چشم انداز دستیابی به توافق به ایالات متحده امریکا بستگی دارد و اگر پیشنهادات طرف روسی رد شود، روسیه به نفع امنیت خود عمل خواهد کرد.

ه: در آنسوی آتلانتیک ملانی جولی، وزیر امور خارجه کانادا با صدور بیانیه‌ای اعلام داشته که تجمیع سربازان و تجهیزات نظامی روسیه در نزدیکی مرز اوکراین، امنیت تمام این منطقه را به خطر انداخته است و این اقدامات تهاجمی باید متوقف شوند و کشورش با شرکای بین‌المللی خود برای حفظ نظم بین‌المللی همکاری خواهد کرد. در همین راستا جاستین ترودو، نخست وزیر کانادا هفته پیش  با ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین گفت‌وگو تاکید کرد که هرگونه حمله و تهاجم نظامی به آن کشور پیامدهای جدی از جمله تحریم‌های هماهنگ را در پی خواهد داشت.

اتاوا روابط ویژه ای با کیف داشته و وزیر خارجه کانادا برای رایزنی با نخست وزیر اوکراین دیدار با یک هیات آموزشی کانادایی ۲۰۰ نفری که از سال ۲۰۱۵ در آن‌جا حضور دارند،  به غرب این کشور سفر خواهد کرد. ملانی جولی که سفر یک هفته‌ای خود به اروپا را از اکراین آغاز می‌کند و سپس برای دیدار با ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو و جوزپ بورل، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا به بروکسل سفر خواهد کرد. وی همچنین برای گفت‌وگو با ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه به پاریس سفر خواهد کرد.

جمع بندی:

اقدامات عملیاتی و سیاسی دولت های قدرتمند ناتو و روسیه در جغرافیای قاره سبز در ماه های اخیر اگر چه با هدف تقویت مواضع صورت پذیرفته ولی حکایت روشن از تشدید اختلافات دارد و حسب تجربه تاریخی این گونه کنش ها و تنش ها معمولا با یک قربانی کوچک حل و فصل می شود. به هر حال از طرفی استقرار و تقویت نیروهای روسیه در نزدیکی مرز با اوکراین باعث نگرانی جامعه جهانی بویژه کشورهای پیرامونی دریای سیاه و مرکز و شرق اروپا از جمله اکراین؛ رومانی، لهستان و .... شده است و از طرف دیگر مسکو بطور جدی نگران تحرکات ناتو در حوزه پیرامونی و مهار شدن نفوذش در منطقه می‌باشد و از غرب خواستار ضمانت های امنیتی از جمله تضمین قاطعانه مبنی بر عدم پیوستن اوکراین به ناتو شده است.