سردرگمی اروپا در تعامل با روسیه برسر اوکراین

نویسنده: آندراس اوملاند (محقق مرکز مطالعات اروپای شرقی در استکهلم سوئد)

دیپلماسی ایرانی: با توجه به افزایش تنش‌ها در مرز روسیه و اوکراین، بحث های قدیمی برای استراتژی «جدید» غرب در قبال شرق اروپا دوباره احیا می‌شود. این بحث ها می گویند که رسیدن به نوعی از حکومت مشترک با مسکو در رابطه با جمهوری های سابق اتحاد جماهیر شوروی برای امنیت اروپا امری اجتناب ناپذیر است. استدلال آنها هم این است که غرب چاره ای جز به رسمیت شناختن ضمنی حقوق خاص نئوامپراتوری روسیه در فضای پساشوروی را ندارد. در چند سال گذشته ده ها، اگر نگوییم صدها مقاله در این زمینه منتشر شده است.

اکنون این گفتمان به یک پرسش خاص در رابطه با اوکراین تبدیل شده است و آن نحوه اجرای توافقنامه مینسک بین روسیه و اوکراین که در سال های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ تحت فشار نظامی مسکو امضا شد. این توافقنامه خواستار آن است که دولت اوکراین، قبل از این که حاکمیت انحصاری و کنترل کامل بر سرزمین‌های اشغالی را به دست آورد، انتخابات منطقه‌ای و محلی را در حوضه دونتسک که عملا توسط روسیه اشغال شده است، برگزار کند. چنین تصمیمی به کرملین امکان خواهد داد تا روند انتخابات در دونتسک را دستکاری کند و به طور قانونی عوامل خود را در سیستم سیاسی اوکراین مستقر کند.

اعلام ورشکستگی طبق قوانین بین المللی تاکنون غیر ضروری به نظر می رسد

با این حال، این که آیا چنین مماشاتی کارساز خواهد بود یا خیر جای سوال دارد. دستیابی به توافقنامه صلح روسیه و اوکراین هدفی مهم است. اما تجربه تاریخی نشان می دهد که امتیازات غرب به روسیه انتقامجو کمکی به صلح پایدار در اروپا نمی کند. برعکس، زیاده‌روی جدید غرب در قبال کرملین فقط مداخله بیش تر را تشویق می‌کند. حداقل این درسی است که از حملات روسیه در ترانس نیستریا، آبخازیا، اوستیای جنوبی و کریمه بین سال‌های ۱۹۹۲ تا ۲۰۱۴، که با مجازاتی اندک یا بدون مجازات روبرو شدند، به دست آمده است. تمایل بسیاری از سیاستمداران، دیپلمات‌ها و کارشناسان غربی برای دادن امتیاز به روسیه شگفت‌آورتر است، چرا که طیف گسترده ای از سایر موارد غیر نظامی وجود دارد که به عنوان امتیاز به روسیه داده شده است. می توان با تحریم های فردی و اقتصادی به اصرار روسیه برای گسترش نفوذ خود واکنش نشان داد.

با توجه به آنچه امروز می دانیم، فرض تاثیر قابل توجه اقتصادی توسط تحریم های جدی غرب بر بخش های اقتصاد روسیه قابل قبول است. این را می توان از برخی پیامدهای به خوبی مطالعه شده تحریم هایی که از سال ۲۰۱۴ اعمال شده است، فهمید. در سال ۲۰۲۱ دو مطالعه دقیق توسط اریک آندرمو و مارتین کراگ در مجله پست ساویت افیرز و همچنین توسط آندرس آسلوند و ماریا اسنگووایا در گزارشی برای آتلانتیک کانسیل منتشر شد.

این مطالعات اثرات منفی غیرمستقیم اما قابل توجه تحریم های محدود غرب در هفت سال گذشته را بر رشد اقتصادی روسیه نشان می دهند. اقدامات جزئی اتخاذ شده تاکنون منجر به افت اقتصادی در روسیه شده است. مضاف این که این اقدامات احتمالا از سال ۲۰۱۴ تا کنون از افزایش قابل توجه رشد اقتصادی روسیه جلوگیری کرده اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که روس‌ها میلیاردها دلار درآمد اضافی را در نتیجه تحریم‌های نسبتا متوسطی که هفت سال و نیم پیش علیه آن ها اتخاذ شده، از دست داده‌اند.

پتانسیل استفاده نشده تحریم های غرب

در پس زمینه این توضیحات، پتانسیل قابل توجه تحریم های استفاده نشده غربی را باید در چارچوب دو مطالعه تجربی جدیدتر از طرف اسنگووایا، که یک اقتصاددان سیاسی روس ساکن واشنگتن است، دید. اسنگووایا ارتباط بین تلاش‌های توسعه طلبانه روسیه و درآمد حاصل از صادرات انرژی و همچنین وضعیت عمومی اجتماعی-اقتصادی این کشور را در تحقیق خود نشان داده است. تهاجمی بودن لفاظی های روسای جمهور روسیه در سیاست خارجی این کشور به سطح قیمت نفت و درآمدهای صادراتی آن مرتبط است.

علاوه بر این، در دوره هایی که وضعیت اجتماعی-اقتصادی خوب است، جمعیت روسیه از نظر سیاست خارجی فعال تر هستند. این مطالعات به مسئله اثرات تحریم ها نمی پردازد. با این حال، نشان می دهد که عملکرد اقتصادی روسیه و تأثیر اجتماعی آن یک عامل تعیین کننده در تفکر سیاست خارجی نخبگان روسیه و مردم این کشور است.

این ادعا که سازش ناعادلانه بین اوکراین و روسیه بهتر از جنگ بین دو کشور است، می تواند برای مدتی به موضوع روز تبدیل شود. با این حال، چنین اعلام ورشکستگی طبق قوانین بین المللی تا کنون غیر ضروری به نظر می رسد! نمی توان با قاطعیت گفت که تحریم‌های شدید، حتی مانند آن چه علیه کره شمالی وضع شده است، به هیچ اعتدالی در رفتار کرملین منجر نمی‌شود.

در نتیجه، به تسلیم واداشتن دونباس در اوکراین، که توسط غرب انجام می شود، زودرس به نظر می رسد. این تنها دومین گزینه از بین بدترین گزینه ها تا کنون است. بر اساس مطالعاتی مانند مطالعات اسنگووایا، می توان تصور کرد که تحریم‌ها پتانسیل این را داشته باشند تا محاسبات سیاسی (اگر نه روند آن) در مسکو را به سمت بهتری برگردانند.

منبع: فرانکفورتر آلگماینه / ترجمه: علی مفتح