ترک‌هایی که به کردها رای دادند

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه انتخابات روز یکشنبه را به طور کامل واگذار نکرد، اما در زمینه کسب کرسی پارلمانی مورد نیاز برای برگزاری رفراندوم، شکست خورد. این اولین شکست فردی بود که توانست حیات سیاسی کشورش را به مدت یک دهه قبضه کند و این نتیجه، امیدها را برای دموکراسی ترکیه زنده کرد.

شکست حزب عدالت و توسعه در به دست آوردن اکثریت پارلمان، طرح اردوغان برای تصویب قانون اساسی جدید که باعث انحصار قدرت در دست وی می شد را نابود کرد. البته این نتایج منجر به پایان کار اردوغان یا ظهور گزینه جایگزین محافظه کاران که سال ها است بر ترکیه حکومت می کنند، نمی شود. همچنین کمکی برای اقتصاد که تحت تسلط یک دولت تک حزبی بهتر کار می کند، نیست.

حزب عدالت و توسعه در حال حاضر باید تن به یک ائتلاف ناخوشایند یا برگزاری انتخابات مجدد دهد. هر یک از این گزینه ها یک نوع عدم قطعیت برای سرمایه گذاران به وجود می آورد. (هنگامی که آرا در روز دوشنبه شمارش شد، شاخص سهام در بورس ترکیه 6 درصد و لیره 5 درصد در مقابل دلار سقوط کرد.)

در مقطع فعلی اقتصاد یک مسئله اصلی نبوده است. همان گونه که صلاح الدین دمیرتاش روز یکشنبه گفت، ترکیه توانست با فاصله کمی از مهلکه فرار کند. چون نشانه هایی دیده شده بود که اردوغان می خواهد جمهوری ترکیه را به سمت الگویی چون روسیه ولادیمیر پوتین تغییر دهد. اردوغان، مردی که در اوایل دهه 2000 میلادی توانست دموکراسی ترکی را با پیشرفت روبه رو کند و از آن زمان دستاوردهای زیادی به دست آورد، به دنبال تغییر قانون ریاست جمهوری، تفکیک قوا رفت و نظم ترکیه قدیم که در اختیار ارتش بود را تغییر داد.

اردوغان در کمپین انتخاباتی سعی می کرد تا دشمنی میان ترک های مذهبی و سکولار، اکثریت سنی و اقلیت علوی، ترک ها و کردها را به هم بزند. وی حتی دست به دامن تمایلات ضد یهودی هم شد و به روزنامه نیویورک تایمز حمله کرد و گفت: «متاسفانه پشت این روزنامه سرمایه یهودی است.»

بنابراین برای آنهایی که هنوز به ارزش دموکراسی و ترکیه محافظه کار و فراگیر اعتقاد دارند، نتایج این انتخابات -با به دست آمدن رکورد مشارکت 86 درصدی مردم- امیدبخش است. به وضوح این اتفاق به خاطر آرای کردها بوده است. دمیرتاش و حزب دموکراتیک خلق به تمام آنچه معترضین جنبش پارک گزی در سال 2013 و زنان نگران تمایلات اسلامی اردوغان به دنبال آن بودند، دست پیدا کرد. ترک های زیادی به دمیرتاش رای دادند و وی توانست روز یکشنبه سهم خود از آرای انتخاباتی را به 13 درصد برساند، یعنی بیشتر از 10 درصدی که برای اولین حضور در پارلمان و به چالش کشیدن اردوغان به آن نیاز داشت.

ترکیه هم اکنون فرصت پایان دادن به منازعه با کردها را در اختیار دارد و اردوغان می تواند از آن استفاده کند. کردها می توانند پیام ملی شان را گسترش دهند، همان طور که صدها هزار نفر ترک اراده شان برای رای دادن به حزب کردی را نشان دادند. امیدواری دومی که وجود دارد این است که حزب عدالت و توسعه می تواند هم اکنون به دنبال بازیابی فراگیر رویکرد طرفدار دموکراسی باشد که در اوایل دهه 2000 میلادی به دنبال آن بود.

عبدالله گل که به همراه اردوغان حزب عدالت و توسعه را بنیان نهاد و تا سال 2014، رئیس جمهور بود، مدت طولانی ای است که جناح میانه و طرفدار اروپای حزب را نمایندگی می کند، اما بارها امید کسانی که انتظار داشتند وی اردوغان را به چالش بکشد، ناامید کرده است. شکی وجود ندارد که وی می داند که شانس کمی در این رابطه دارد. اگر گل و حامیانش نتوانند اردوغان را متقاعد به بازگشت به فرم کمتر استبدادی حکومت کنند، لحظه ای که آنها باید مقاومت کنند و حزب را با یک انتخاب روشن مواجه کنند، فرا می رسد.

منبع: بلومبرگ ویو/ مترجم: حسین هوشمند