آینده اقتصاد ایران و آمریکا به هم گره خورده است

کاهش مداوم قیمت نفت این روزها دغدغه های بسیاری برای کشورهای تولید کننده نفت به وجود آورده است. دغدغه های که از کاهش بودجه کشور تا صدمات وارد شده به اقتصاد کشورها در آن نقش دارند. برخی در ریشه یابی کاهش قیمت نفت افزایش قیمت دلار، افزایش تولید نفت کشورهایی مانند عربستان و آمریکا را دخیل می دانند و برخی دیگر رنگ و بوی سیاسی به کاهش قیمت نفت می دهند.

بررسی ها نشان می دهد که کاهش رشد اقتصادی چین و آمریکا به کسری بودجه اقتصاد ایران دامن می زند.
 
نرخ رشد اقتصادی آمریکا 5 /3 درصد رسیده که در قیاس با فصل قبل 1/1 درصد کاهش پیدا کرده است. تحلیلگران بازار اعتقاد دارند کاهش رشد اقتصادی آمریکا به عنوان یکی از اصلی ترین دلایل کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی بوده است.

در همین حال سعید لیلاز، تحلیلگر اقتصادی می گوید: رشد اقتصادی چین طی پنج سال گذشته به کمترین حد رسیده و همچنین رشد اقتصادی آمریکا هم کاهش یافته است. این دو عامل موجب شده تا قیمت نفت در بازارهای جهانی روند نزولی به خود بگیرد.

کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی به طور متوسط 30 درصد از درآمدهای ارزی کشور را کم کرده است. از سوی دیگر برآوردهای یکی از نمایندگان مجلس نیز نشان می دهد دولت تا پایان سال و با توجه به همین روند قیمت گذاری نفت با کسری 15 درصدی بودجه مواجه شود. با این حال معظمی، معاون وزارت نفت خبر داده که ایران طی شش ماهه نخست سال جاری پنج درصد بیش از پیش بینی ها درآمد نفتی داشته است. در همین حال علی طیب نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی هم اعلام کرده با وجود کاهش قیمت نفت کشور با کسری بودجه مواجه نمی شود.
با این وجود بررسی ها نشان می دهد قیمت نفت همچنان در بازارهای جهانی کاهش می یابد. انتشار خبر کاهش رشد اقتصادی آمریکا و چین نیز می تواند به سرعت بیشتر کاهش قیمت ها کمک کند. همزمان قیمت طلا در بازارهای جهانی نیز طی یک هفته با 40 دلار نزول مواجه شده است. به گفته فعالان بازار و با توجه به وضعیت عمومی اقتصاد آمریکا و چین طی ماه های آینده نیز باید در انتظار کاهش قیمت ها بود.

از سوی دیگر برخی تحلیل ها نشان می دهد میزان تولید نفت عربستان طی ماه های گذشته به شدت افزایش یافته است. همین جریان نیز موجب شده تا افت بهای نفت بیش از گذشته شدت بگیرد.

قیمت نفت در بازارهای جهانی در آخرین روز معاملاتی ماه اکتبر 2014 (جمعه، 9 آبان ماه) همچنان به روند کاهشی خود ادامه داد تا برای چهارمین ماه پی در پی سقوط را تجربه کند. این در حالی است که برنامه محرک پولی ژاپن در روز جمعه توانست ارزش دلار را بالا ببرد و بازار متلاطم نفتی را دچار بحران دیگری کند.

از سوی دیگر انتشار گزارش های ماهانه نشان داد که سازمان کشورهای صادرکننده نفت با وجود ادامه کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی، هیچ تلاشی برای کاهش تولید و عرضه نفت خود نکرده اند. بر اساس برآورد رویترز، تولید نفت اوپک در ماه اکتبر 120 هزار بشکه در روز کاهش یافت اما همچنان این سازمان 720 هزار بشکه بیشتر از سقف تولید روزانه خود نفت به بازار عرضه می کند.

با این حال اداره اطلاعات انرژی آمریکا از افزایش صد هزار بشکه ای تولید روزانه نفت ایران در دو ماهه سپتامبر و اکتبر 2014 خبر داد و ایران را سومین تولیدکننده «اوپک» در این دوره معرفی کرد. با وجود آنکه قیمت نفت در بازارهای جهانی در حال کاهش است، ایران تولید نفت خود را روزانه صد هزار بشکه افزایش داده و با وجود اینکه در دو ماهه سپتامبر و اکتبر 2013 تولید نفت خام بالغ بر 7 /2 میلیون بشکه در روز بوده در مدت مشابه سال جاری به 8 /2 میلیون بشکه در روز افزایش یافته است.

تحلیلگران اقتصادی معتقد بودند عربستان و آمریکا علیه ایران و روسیه ائتلافی تشکیل داده اند تا با افزایش تولید خود به کاهش قیمت نفت این کشورها دامن بزنند. این را حتی تحلیلگران آمریکایی هم مطرح کردند.

 اما ظرف دو هفته گذشته نگاه ها به موضوع کاهش قیمت نفت تغییر کرد. اظهارات اخیر مقامات اوپک و به خصوص دبیرکل اوپک هم به تغییر نگاه دامن زد. وی معتقد است کاهش قیمت نفت نه اقدامی سیاسی که اقدامی صرفا اقتصادی است و علت آن هم مشخص است با روی کارآمدن انرژی های نو و ارزان، جنگ نفت در بین کشورها آغاز شده است.

حسین راغفر، اقتصاددان بر این باور است که اقتصادی که وابسته به درآمدهای نفتی است قاعدتا با کاهش قیمت نفت به شدت آسیب خواهد دید. راغفر در گفت وگو با خبرآنلاین گفت: کاهش قیمت نفت و آسیب هایی که این موضوع به بدنه اقتصاد کشور وارد می کند، می تواند گسترده باشد زیرا اقتصاد ما وابستگی شدیدی به درآمدهای نفتی دارد.
وی افزود: هم بودجه می تواند با مشکل مواجه شود و هم بسیاری از فعالیت های عمرانی از کار بازخواهد ماند.

این استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا در ادامه خاطرنشان کرد: از بودجه ای که 70 درصد آن متعلق به دستمزد است، نمی توان انتظار داشت که با 30 درصد باقیمانده آن کار خاص و تاثیر گذاری انجام داد.
راغفر اظهار کرد: از دیدگاه من اثرات کاهش قیمت نفت بر بودجه و اقتصاد ایران کاملا منفی خواهد بود.

همچنین مهدی پورقاضی، عضو و نایب رییس کمیسیون صنعت ومعدن گفت: به طور قطع کاهش قیمت نفت بر بودجه و اقتصاد ایران تاثیر خواهد گذاشت زیرا درآمدهای ارزی کشور به صورت محسوسی کاهش پیدا خواهد کرد.

پورقاضی با هوشمند تلقی کردن دولت یازدهم و مسوولان بودجه ریزی کشور خاطرنشان کرد: زمانی که مسوولان کشور قیمت نفت را بین 75 تا 90 دلار در نظر می گیرند، این موضوع نشان می دهد که بسیاری از ابعاد را در نظر گرفته اند و پیش بینی های لازم را انجام داده اند تا با تدابیر ویژه به مشکل بودجه بر نخورند.

عضو و نایب رییس کمیسیون صنعت و معدن اتاق ایران در ادامه افزود: قیمت نفت از 75 دلار پایین تر نخواهد آمد رقمی که مسوولان ما آن را پیش بینی کرده اند اما موضوعی که باید در نظر داشت این است که با افت قیمت نفت در کشور و بدون برنامه ریزی ممکن است پروژه های عمرانی با مشکل رو به رو شوند.

وی اظهار کرد: کاهش قیمت نفت ممکن است بودجه سال آینده را با تنگنا رو به رو کند و باعث کند شدن پروژه های عمرانی شود. از سوی دیگر نگرانی از بابت کسری بودجه در کشورهای نفتی چندان جدی نیست، جز نیجریه و بحرین که بودجه خود را با نفت 126 و 136دلاری بسته اند، دیگر کشورهای عضو اوپک بودجه خود را با نفت کمتر از 110 دلار بسته اند. از طرف دیگر قیمت نفت در شش ماهه امسال بالغ بر 110 دلار بوده و بخشی از این کسری بودجه از این طریق تامین می شود. همچنین کمتر تحلیلی را می توان یافت که معتقد باشد قیمت نفت به کمتر از 75 دلار در هر بشکه برسد. بر این اساس می توان گفت اوضاع کشورهای نفتی به ویژه ایران نگران کننده نیست و می توان به این موضوع توجه کرد که شاید در کوتاه مدت کاهش مقطعی قیمت نفت بر اقتصاد این کشورها سایه بیندازد که البته کمی دور از انتظار است اما در نهایت به نفع کشورهای نفتی است.

آخرین بار که بهای شاخص های نفتی برای چهار ماه پی در پی کاهش یافت در ژوییه 2008 بود. در آن زمان، قیمت نفت برنت شش ماه پیاپی کاهش یافت تا در ماه دسامبر در نهایت متوقف شد در حالی که افت قیمت نفت دبلیو تی ای تا ژانویه 2009 نیز ادامه یافت.

براساس این گزارش، بررسی روند صادرات نفت خام ایران، عراق و عربستان به عنوان رقبای اصلی، نشان از آن دارد که رتبه عراق در سال 2012 در زمینه صادرات نفت بالاتر از ایران بوده و پیش از شروع روند کاهشی تولید نفت در ایران، در سال 2012 میزان صادرات نفت خام عراق از صادرات نفت خام ایران پیشی گرفته است. این در حالی است که ایران طی سال های 2000 تا 2010 همواره جزو پنج صادرکننده بزرگ نفت بوده است و رتبه کشور عراق یا کشورهایی چون امارات و کویت که هم اکنون بیش از ایران صادرات دارند، پایین تر از ایران بود.

سایت صدای اقتصاد در گزارشی دیگر اشاره کرده است که ادامه وضعیت فعلی قیمت گذاری نفت در بازارهای جهانی به کاهش شدید درآمدهای نفتی ایران منجر می شود.
پیش از این مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رییس جمهور هم هشدار داده بود که کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی منجر به کاهش درآمدهای ارزی کشور می شود. حتی برخی تحلیلگران بدبین بازار نیز نقل می کنند، تحولاتی که در بازارهای جهانی رخ می دهد در کوتاه مدت منجر به افزایش قیمت دلار در بازار، کاهش قیمت طلا و کسری بودجه دولت می شود.

از سوی دیگر هفته گذشته طیب نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی به موضوع کاهش قیمت نفت اشاره کرده بود و خواهان استفاده دولت از این وضعیت برای کاهش وابستگی ها به نفت شده بود اما همزمان حسن روحانی، رییس جمهور به بیژن نامدار زنگنه دستور ویژه ای برای رسیدگی به وضعیت بازار نفت داده است. در حال حاضر ایران جایگاه سوم را در میان کشورهای تولیدکننده نفت در بازار جهانی در اختیار دارد.