ترس همگانی از ورود به بحران کوبانی

دیپلماسی ایرانی: اوضاع در منطقه کوبانی پیچیده تر شده و درگیری میان نیروهای کرد منطقه با داعش شدت بیشتری به خود می گیرد. تا کنون زنان و مردان زیادی توسط داعش کشته شدند. این در حالی است که ترکیه مرزهای خود را بر روی آوارگان کوبانی بسته و حتی از دخالت کردهای ترکیه به منظور کمک به کوبانی ها جلوگیری کرده است. گرچه پیشتر دولت ترکیه اعلام کرده بود، از سقوط کوبانی جلوگیری می کند، اما مواضع  اخیر مسئولان ترکیه حاکی از عقب نشینی و انفعال آنکارا نسبت به بحران انسانی در کوبانی دارد. از سوی دیگر ائتلاف موسوم به ضد تروریسم نیز، نسبت به درگیری های کوبانی منفعلانه برخورد کرده و اقدام عملی هم در این باره صورت نگرفته است. این در حالی است که مهترین هدف این ائتلاف مبارزه با تروریسم به خصوص داعش است. اوضاع کوبانی و رویکرد ترکیه، کردهای پ.ک.ک و همچنین ائتلاف ضد تروریسم موجب شد تا با اسعد اردلان کارشناس مسایل بین الملل و پروژهشگر مسایل کردها گفت وگویی داشته باشیم که در ادامه می خوانید:

 چرا هماهنگی و ائتلافی میان کردها به منظور حمایت از کوبانی ها به وجود نیامده است؟

در حال حاضر ائتلاف میان کردهای سوریه و ترکیه وجود دارد. زیرا این دو گروه به علت هم جواری از نظر تفکرات سیاسی با همدیگر نزدیک هستند. زیرا پایه تنها قومیت نیست، بلکه تفکرات سیاسی و فکر کردن در مورد یک راه حل مشترک برای خروج از بحرانی که آن ها با آن روبرو هستند نیز مطرح است. از این رو راه حل در بین همه کردها همگانی نیست. آنها امیدوار بودند که از سمت کردهای ترکیه با توجه به وضعیت پیش آمده، راه مفری برای نجات خود به دست بیاورند. از طرفی ارتباط کردهای داخل سوریه با یکدیگر نیز توسط داعش قطع شده است. ارتباط بخش کوبانی با دو بخش دیگر کردنشین قطع شده است. در مقابل ترکیه نیز مرزهای خود را بسته و اجازه کمک کردن کردهای ترکیه به کوبانی ها را نمی دهد. وضعیت امروز بیانگر قطع ارتباط  کردها است.

در حالیکه پیش از این نخست وزیر ترکیه گفته بود مانع سقوط کوبانی می شود، اما شاهد هستیم که ترکیه نسبت به اوضاع کوبانی منفعل عمل کرده است. دلیل عدم دخالت و حمایت چیست؟

مشخص نیست بین داعش و ترکیه چه نوع رابطه ای وجود دارد. ملاحظاتی وجود دارد که شاهدیم داعش گروگان های ترکیه را آزاد می کند و از طرفی ترکیه در مساله کوبانی دخالت نمی کند. شاید کوبانی برای ترکیه چندان  مهم نباشد. اگر رابطه ای هم بین داعش و ترکیه وجود نداشته باشد، باز این سوال مطرح است که چرا جلو ورود کمک به کوبانی را می گیرد. از طرفی شاید ترکیه بر این عقیده است چون حزب اتحادیه دموکراتیک به رهبری آقای صالح مسلم با بشار اسد در جنگ نبوده پس نوعی همکاری با  بشار اسد ویا انفعال وجود دارد، برای ترکیه که در جبهه مخالف رژیم اسد ایستاده است کمک به کردها نیز نوعی کمک به بشار اسد تلقی شود،. البته این نیز تنها حدس و گمان است.

رویکرد دولت بشار اسد نسبت به کردهای کوبانی چیست؟ اگر داعش خطری برای نظام سوریه تلقی می شود، بنابراین دولت سوریه باید برای مقابله با آن وارد عمل شود. چرا در این زمینه اقداماتی از سوی حکومت سوریه صورت نمی گیرد؟

در حال حاضر حکومت اسد در سرتاسر این کشور قدرت اعمال حاکمیت ندارد. از طرفی دغدغه اصلی اسد ، حفظ رژیم و همچنین حفظ مناطق تحت کنترل کنونی است. بنابراین نمی تواند به دیگر مناطق لشگرکشی کند. ضمن اینکه بشار اسد برای جنگ با مخالفان، ارتش خود را از مناطق کردنشین عقب کشید. زیرا دغدغه دولت سوریه مناطق مرکزی و آنجایی است که پایگاه حکومت بوده، است. دولت چندان نگران راه های دور دست نیست، زیرا امکان دفاع از آنها را ندارد. اسد ارتش را از مناطق مرزی برای کمک به نیروهای مرکزی فراخواند. این در حالی بود که نیروهایی ارتش در این مناطق چندین دهه مستقر بوده و یک نوع حکومت نظامی در مناطق  کردنشین برقرار کرده بودند. اکنون با حضور ارتش در مناطق مرکزی، نیروی سرریزی برای مناطق کردنشین وجود ندارد. ولی طبیعتا دغدغه آنجا را خواهد داشت بدون اینکه اقدامی بتواند انجام دهد.

چرا ائتلاف ضد داعشی که به وجود آمده، نگاهی به کوبانی ندارد؟

به باور من این ائتلاف در حال حاضرچندان جدی نیست. پیویستن عربستان، کویت، قطر و امارات به این ائتلاف این شائبه را بوجود می آورد. این در حالی است که این کشورها به مخالفان اسد و از جمله داعش بطور مستقیم و یا با واسطه کمک کرده اند. آیا می شود یک روز از یک جریان حمایت کرد و به فوریت و بدون تحولی اساسی در روابط رویکرد خود را تغییر داد و موضع گیری علیه آن داشت ؟ به همین دلیل  بر اساس واقعیت های موجود چندان امیدی به کارآیی ائتلاف نیست. شاید اقدام ائتلاف تنها به منظور اخطاری برای داعش باشد که دایره فعالیتش را گسترده تر نکند و در همان محدوده باقی بماند. به نظر می رسد سیاست ائتلاف ، ضد داعش  و تدبیر بحران خاورمیانه نیست، بلکه مدیریت بحران خاورمیانه است. درواقع بحران ادامه پیدا کند و اما اگر نیرویی از تعادل خارج شد، جلوی خود سری آن را بگیرند. آنها دغدغه کوبانی ندارند. البته بعد ها کوبانی و حمایت از آن را دستاویز اعمال سیاست های بعدی خود خواهند کرد. نظیر آنچه که در یوگسلاوی سابق روی داد.

رویکرد حزب الله به کوبانی ها چیست؟ با توجه به حزب الله به عنوان نیروهای در حمایت از حکومت اسد شناخته می شد، چرا در این زمینه حزب الله ورود پیدا نکرده است؟

شرایط خاورمیانه به خصوص در سوریه، لبنان و عراق به گونه ای است که هر کسی می خواهد کمترین آسیب را ببیند. در حال حاضر حزب الله به دنبال این است که داعش وارد لبنان نشود، و از این کشور محافظت کند. این نیز به خاطر وضعیت ثبات شکننده فعلی لبنان است که به هم نریزد. بعید می دانم استراتژی حزب الله اعزام نیرو به کوبانی باشد. البته  شواهدی هم وجود ندارد.

همین حال اعلام مواضع پ.ک.ک در ارتباط با کوبانی و هشدار به ترکیه درباره بی اعتنایی در قبال شرایط پیش آمده، نگرانی ها را نسبت به آینده مساله کردها در سوریه افزایش داده است. چنانچه شاهد اقدامات جدی برای حمایت از کوبانی نباشیم، اثرات آن بر روی کردهای ترکیه چه خواهد بود؟

سیاست ترکیه در راستای حل مسائل خود با کردهای ترکیه است. این دو اثر مهم دارد. یکی بحران داخلی را حل می کند و دیگری از همبستگی کردهای ترکیه با دیگر کردها جلوگیری می کند. بنابراین مساله کردها برای ترکیه دو بعد دارد. یکی مساله داخلی بوده و منطقه ای نیست، و دوم عدم دادن مجوز برای دخالت کردها در دیگر مناطق کردنشین است. نگاه ترکیه به کردها یک نگاه صد درصد داخلی است. از این رو از منطقه ای کردن مساله کردها پرهیز می کند. بنابراین چنانچه اجازه همکاری مستقیم به کردهای ترکیه داده شود، امکان منطقه ای شدن مساله کردها را برای ترکیه فراهم می کند. از این رو ملاحظاتی وجود دارد. از طرفی اینکه پرسش هایی در مورد چگونگی رابطه داعش و ترکیه وجود دارد . تا چه اندازه پیوند این دو جدی است و تا چه میزان بلند مدت و مقطعی است و همچنین ترکیه می خواهد از داعش به عنوان اهرم فشار بر سوریه و اعمال قدرت حتی در عراق استفاده کند، این هنوز برای من مشخص نیست.

تا چه حد مساله سقوط کوبانی به نوعی مساله حیثیتی قومیت گرایی کرد در برابر هویت ایدئولوژیک تکفیری است؟

جو حاکم بر منطقه علیه تکفیری ها، و جنایت و وحشی گری آن ها است. این جو در واکنش به تندروی هاست.  بنابراین سقوط کوبانی این مساله را تشدید می کند. حدس می زنم در این صورت گروه هایی که منتظر اقدامات دولت های منطقه و قدرت های بین المللی بودند، و به نتیجه مطلوب نرسند خود نیرو تشکیل دهند. و با توجه به نوع جنگ های پارتیزانی، فضای هرج و مرجی را در منطقه اضافه کند.  تا الان کردهای سوریه سعی کردند از خودمختاری به عنوان یک نظام خودگردان محلی برای امور عادی خود استفاده کنند. اما سقوط کوبانی آنها را وارد فعالیت هایی که  علیه آنها صورت می گیرد، میکند. نگرانی از سقوط کوبانی غیر از نقض حقوق انسانی مردم این است که دامنه هرج و مرج و مبارزات سبک تروریستی به گونه ای توسعه یابد که نتوان آن را کنترل کرد.

در مورد کردهای عراق، شاهد ائتلاف و اظهار نظرهای نهادهای بین المللی بودیم، و حتی صحبت های کمک های بشردوستانه صورت گرفت، اما چرا در مورد کوبانی شاهد سکوت بین المللی هستیم؟

به این دلیل که ساختار دولت عراق به ناچار از کردها حمایت می کند. در عین حال که رییس جمهور نیز کرد است. از طرفی اقلیم کردستان روابط بین المللی گسترده ای با کشورهای مختلف داشته و کنسولگری های زیادیی در اقلیم وجود دارد. این منطقه وجهه و نفوذ بین المللی پیدا کرده که می تواند از آن استفاده کند. ولی کوبانی فاقد چنین جایگاهی است .

انتشار اولیه : چهارشنبه 16 مهر 1393 / باز انتشار : سه شنبه 22 مهر 1393