داوود اوغلو راه اردوغان را ادامه خواهد داد

دیپلماسی ایرانی: باید راهی برای همکاری با کشورهای منطقه راهی را پیدا کند تا اختلافات موجود در خاورمیانه را حل کند؛ بنابراین داوود اوغلو به عنوان نخست وزیر تازه ترکیه باید سیاست های خارجی کشور در منطقه را دوباره بررسی کند. شاید این نخستین گام داوود اوغلو در آینده سیاسی این کشور است. او که خود از طراحان سیاست خارجی ترکیه به حساب می آید، اکنون بر مسند نخست وزیری نشسته و علاوه بر چالش های سیاست داخلی با چالش های سیاست خارجی از جمله نوع رویکرد ترکیه به عراق، سوریه، کردها و داعش مواجه است. بر اساس اظهارات کارشناسان داوود اوغلو درحالی که با چالش های داخلی روبه روست، همچنین باید نسبت به بحران داعش و رشد ارتباط ایالات متحده با کشورهایی چون ایران را باید در سیاستگذاری های خود دخیل کند. درعین حال او به ماه های برگزاری انتخابات پارلمانی سال 2015 این کشور نزدیک می شود و حضور در کسوت رییس حزب عدالت و توسعه و سیاست هایی که برای آینده ترکیه نقش تعیین کننده ای را برای حفظ قدرت هم حزبانش خواهد داشت. سیامک در این باره بیان می کند داوود اوغلو را می توان یک سیاستمدار پراگماتیست قلمداد کرد. کسی که بنیادهای دیپلماسی را به شکل نظری و عملی تجربه کرده است. او دارای یک نگرش جغرافیا مدار در عرصه سیاست خارجی است. به همین دلیل در کتاب مشهور عمق استراتژیک، مهمترین توصیه داوود اوغلو به سیاستگذاران و مجریان سیاست خارجی عمیق شدن در ژئوپولتیک منطقه و جغرافیای سیاسی منطقه است.  آنچه در ادامه می آید گفت وگوی دیپلماسی ایرانی با این کارشناس مسایل ترکیه است :

داوود اوغلو در حالی به عنوان نخست وزیر ترکیه انتخاب شد که  این کشور با چالش های داخلی و خارجی روبروست. او باید نسبت به بحران داعش و رشد ارتباط ایالات متحده با کشورهایی چون ایران توجه بیشتری داشته باشد. در عین حال رویکرد ترکیه به به بغداد و دمشق در دوران او نیز حائز اهمیت خواهد بود. از این رو رویکرد اوغلو به سیاست خارجی ترکیه چه خواهد بود؟ آیا او ادامه دهنده سیاست های اردوغان است؟

دولتی که اکنون داوود اوغلو تشکیل داده، با کمترین تغییری ادامه همان دولت اردوغان است. در نگاه اول این تغییر نشان می دهد که او نه در صدد تغییر ماهوی و نه کابینه و همچنین نگرش سیاسی به حکومت داری است. از این رو به نظر می رسد یک سال باقی مانده به برگزاری انتخابات پارلمانی ترکیه، برای اوغلو و اردوغان دوره تثبیت سیاسی باشد. در عین حال شاید داوود اوغلو مجال تغییرات بنیادین را پیدا نکند و نخواهد توانست در مسیری جدای از نگاه و سمت و سوی فکری اردوغان اقدامی انجام دهد. این مساله به خاطر همفکری و دیدگاه های نزدیک اوغلو با اردوغان است. اردوغان کوشد پیش از ورود به کاخ چانکایا فردی را جانشین خود در مسند نخست وزیری کند، که پیش برنده تفکر و ایده های اوش باشد. زیرا برای اردوغان مهم و اساسی است که بتواند با یک دولت همسو کار کند و کسی باشد که بتواند بخشی از نگاه و نظریات اردوغان را عملی سازد. اکنون نگاه ها معطوف به این است که آیا اردوغان در صدد تغییر قانون اساسی بر خواهد آمد؟ یا ساختار سیاسی ترکیه را از پارلمانی به ریاستی سوق خواهد داد؟  این پرسش ها بر آمده از خط مشی اردوغان در زمان زمامداری نخست وزیری اوست. شخصیت فعالی که سعی داشت نقش اجرایی و تاثیرگذارش را در عرصه سیاسی واجتماعی ترکیه حفظ کند. به همین دلیل به نظر می رسد، او درصدد افزایش دامنه صلاحیت ها و اختیارات قانونی ریاست جمهوری است.

تحلیلگران معتقدند دولت داوود اوغلو که تحت تاثیر رجب طیب اردوغان عمل می کند می تواند از نظر سیاست داخلی موفق عمل کنند و نتایج انتخابات سال ۲۰۱۵ را به نفع حزب عدالت و توسعه تغییر دهند ولی دراین میان وقت زیادی برای سروسامان دادن به سیاست خارجه ندارند. آیا آقای اوغلو از ظرفیت تغییر سیاست خارجی برخوردار است؟

داوود اوغلو از خانه سیاست خارجی به خانه سیاست داخلی آمده است. بنابراین او و کسی که اکنون سکاندار سیاست خارجی است، پیش برنده همان سیاست است. با آنکه اندیشه اوغلو در کاهش تنش با همسایگاه به نتیجه دلخواه منجر نشد  و برعکس تنش ترکیه با برخی از همسایگان از جمله سوریه، عراق، ارمنستان و یونان بیشتر شد، اما نمی توان گفت که دوران سیاست خارجی اوغلو ناکارآمد بوده است. در کنار چالش ها و موانعی که برای پیشبرد سیاست خارجی داوود اغلو پیش آمد، او سعی کرد به ترکیه، وجهه جهانی ببخشد. این برگرفته از نگاه تاریخی- جغرافیایی اوغلو به سیاست خارجی است که تلاش کرده نقش منطقه ای ترکیه را پررنگ و تحرکات آن را در عرصه و محیط بین الملل بیشتر کند. البته در این میان انتقاد مخالفان نسبت به رویکرد ترکیه به سوریه و عراق به عنوان نقاط چالشی سیاست خارجی اوغلو وجود دارد. با این حال تصور می شود با وجود چالش های داخلی و عدم انعطافی که اردوغان نسبت به سیاست داخلی داشت، او کنون مدارای سیاسی بیشتری در عرصه اجتماعی از خود نشان دهد. با این وجود اوغلو با چالش های بسیاری از جمله مسایل کردها و علویان مواجه است که باید با آن ها دست و پنجه نرم کند. در عین حال یک سال باقی مانده به برگزاری انتخابات پارلمانی برای اوغلو که اکنون ریاست حزب عدالت و توسعه را به برعهده دارد و همچنین اردوغان با وجود اینکه سمتی در این حزب ندارد، مهم است. بر این اساس که تا چه اندازه در زمان زمامداری داوود اوغلو، حزب عدالت و توسعه می تواند در مسیر برنامه هایی که طراحی و تصویب شده، حرکت کند. و اینکه آیا این حزب می تواند برای انتخابات سال آینده بر اساس استراتژی خود، قدرت را در ترکیه حفظ کند؟ این برای شخص اوغلو همچنین اردوغان که به دنبال تغییرات اساسی هستند، مهم است.

رویکرد ترکیه اوغلو به مسایل عراق از جمله بحث مبارزه با داعش چه خواهد بود؟ آیا ترکیه خود را کشورهای منطقه از جمله در قبال مساله عراق همسو خواهد کرد؟

رویکرد ترکیه به عراق در دست کم طی دو سال گذشته دستخوش تغییرات اساسی شد. پس از آنکه مساله طارق الهاشمی در عراق پیش آمد و او به ترکیه پناهنده شد، اختلاف ها بین ترکیه و عراق که تا سال 2011 در راستای گسترش همکاری ها حرکت کرده بودند،  به وجود آمد و تنش ها بیشتر شد. پس از آن تغییراتی در نگاه سیاسی ترکیه به عراق به وجود آمد. به عبارتی شاهد تغییر رابطه ترکیه از دولت با دولت به رابطه دولت با گروه ها بودیم. سیاست ترکیه حمایت از گروه های اهل سنت و کردها بود. نوع رابطه ترکیه با کردهای منطقه کرستان عراق، موجب دلخوری بغداد شد. حتی این تصور در بغداد به وجود آمد که ترکیه در مسیر جداسازی عراق حرکت می کند و ممکن است از استقلال کردستان حمایت کند. اما انتخاب حیدرالعبادی به عنوان نخست وزیر، یکی از کشورهایی که حمایت خود را از تغییرات سیاسی در عراق اعلام کرد، ترکیه بود. این احتمال به وجود آمد که ترکیه از منظر دیگری _ نگاه داوود اوغلو _ به بغداد نگاه می کند و خواستار چرخی در نگاهش به عراق مبنی بر تقویت روابط دولت با دولت است. اگر ترکیه در مسیر همکاری های بیشتر با دولت عراق حرکت کند، این انتظار وجود  دارد که دامنه نگاه به جریان های کردی و اهل سنت کاهش پیدا کند. اما ترکیه از حمایت از بازیگران داخلی عراق دست نخواهد کشید و آنجا که اهل سنت یا کردها هر یک بتوانند نقش پیش برنده ای برای ترکیه داشته باشند، ترکیه حمایت می کند. بنابراین عراق برای ترکیه حائز اهمیت است و انتظار که عراقی ها از ترکیه دارند، چرخش در سیاست و نوع نگاه به این کشور است.

آیا در مورد سوریه، داوود اغلو بر همان سیاست های گذشته خود مبنی بر حمایت از مخالفان دولت اسد پافشاری خواهد کرد؟

با توجه به اینکه هیچ تغیری در سطوح سیاسی ترکیه نسبت به سوریه ایجاد نشده است، و هم داوود اوغلو و هم اردوغان از طراحان سیاست خارجی در قبال دمشق هستند، پیش بینی نمی شود که دگرگونی ای در ترکیه نسبت به سوریه ایجاد شود.  اما ممکن است ترکیه بیشتر به سمت راه حل های بین المللی یعنی اجماع اروپا و آمریکا حرکت کند. البته ترکیه همچنان یک کشور برهم زننده سوریه به حساب می آید. گروه هایی که در سوریه فعال هستند با ترکیه در ارتباط بوده و ترکیه تجهیز کننده و حامی گروه های خواهان براندازی نظام سیاسی سوریه است. به همین دلیل تصور نمی شود حداقل در کوتاه مدت تغییر ماهوی در نگرش ترکیه نسبت به سوریه ایجاد شود. از طرفی داوود اوغلو سعی خواهد کرد برای اینکه کمتر بر لبته تیز انتقادهای داخلی قرار گیرد، از منظر کشورهای غربی به سوریه نگاه کند.

انتشار اولیه: یکشنبه 9 شهریور 1393 / باز انتشار : شنبه 15 شهریور 1393