نخست وزیری در دستان آقای تئوریسین

دیپلماسی ایرانی: احمد داووداوغلو قطعا به عنوان رئیس جدید حزب عدالت و توسعه انتخاب خواهد شد و همچنین به عنوان نخست وزیر جانشین اردوغانی می شود که چند روز پیش به عنوان رئیس جمهور جدید ترکیه انتخاب شد. من نخستین کسی بود که با اطلاعاتی که از منابع داخلی به دست آورده بودم با قاطعیت این موضوع را در رسانه های خبری ترکیه اعلام کردم. گزارش من تقریبا در پایگاه های اینترنتی همه روزنامه های ترکیه منتشر شد.

فرایند انتصاب داووداوغلو به عنوان نخست وزیر جدید چه بود؟ اردوغان در آخرین نشست مجمع اجرایی مرکزی حزب عدالت و توسعه این سوال را مطرح کرد که "چه کسی باید نخست وزیر و رئیس حزب باشد؟" اسامی عبدالله گل، بینالی ایلدیریم و نعمان کورتولموس در این جلسه ذکر شده ولی از انجایی که اعضای حزب حاضر در این جلسه آرزوی ادوغان را می دانستند نام احمد داووداوغلو در صدر لیست قرار گرفت.  نتیجه مشابهی هم از جلسه سران استانی حزب به دست آمد. داووداوغلو نامزد ارشد حزب بود.

اردوغان پیش از این سه اصل را دسته بندی کرده بود:

• رئیس حزب و نخست وزیر یک نفر باشد.
• قانون محدود کردن دوران نخست وزیری به سه دوره باقی بماند.
• نخست وزیر باید شخص مستقلی باشد و نباید وابستگی داشته باشد.

احمد داووداوغلو تنها نامی است که با این مشخصات همخوانی دارد.

چیزی که از مشاهده لیست نامزدها دستگیر ما می شود این است: گل نمی تواند نخست وزیر شود چرا که عضو پارلمان نیست. کورتولموس نیز وضع مشابهی دهد. پس اسم این دو نفر از لیست خارج می شود.

اردوغان گفته بود که خبری از نخست وزیر موقت نخواهد بود . قانون سه دوره نخست وزیری باید اعمال شود؛ این موارد هم بولنت ارینک، ایلدیریم و مهمت علی شاهین را از گردونه خارج می کند.

با این وجود توجه به اظهارات آرینک که از ریاست گل بر حزب عدالت و توسعه حمایت می کند بسیار مهم است. ارینک در یکی از اظهارات اخیر خود گفته است که گل باید به سیاست بازگردد و به کشور خدمت کند: "در صورتی که رئیس حزب و نخست وزیری که قرار است روز 27 آگوست انتخاب می شوند با قدرت عمل کنند  منطقی است که بتواند پس از انتخابات 2015 هم به کار خود ادامه دهد. اکنون یک دوره یک ساله است. در این دوره بسیار خوب است که ببینیم رهبر جدید چگونه عمل می کند، حزب را چگونه رهبری می کند، کشور را چگونه اداره می کند و اینکه چگونه بر مشکلات حزب غلبه می کند."

این توصیفاتی که آرینک به عنوان سومین موسس کلیدی حزب مطرح کرده تحت شرایطی به نام داووداغلو اشاره می کند. وی می گوید که حزب با داووداوغلو وارد انتخابات 2015 می شود. در صورتی که وی موفق باشد ادامه می دهد. در غیراینصورت گل قدرت حزب را در دست می گیرد. این چیزی است که آرینک در ذهن دارد.

حسین یایمن، استاد علوم سیاسی به نکته جالبی درباره مجمع فوق العاده حزب در روز 27 آگوست اشاره می کند:

تنها یک نامزد در مجمع 27 آگوست وجود دارد. تنها رئیس حزب انتخاب خواهد شد. تغییری در هیئت رئیسه اجرایی رخ نخواهد داد. این به معنای این است که رئیس جدید حزب باید از اعضای فعلی هیئت رئیسه مرکزی باشد. در واقع هر کسی که عضو این هیئت رئیسه نباشد نمی تواند نامزد ریاست حزب شود. آرینک و شاهین از اعضای هیئت رئیسه هستند اما ایلدیرم نه. همانطور که فکر می کنید، داووداوغلو یکی از اعضای هیئت رئیسه است.

به صورت طبیعی پس از اینکه داوود اوغلو به عنوان نخست وزیر انتخاب شود اسامی تازه ای به کابینه اضافه خواهند شد. به گفته ناگهان الچی نویسنده ملیت که نزدیک به اردوغان است، سران ارشد حزب عدالت و توسعه به این نتیجه رسیده اند که "رهبر این حزب طیب اردوغان و رویس آن احمد داووداوغلو است." به گفته الچی بمب خبری کابینه جدید کورتولموس، هااکان فیدان و یالچین آکدوگان خواهند بود.

معرفی کوتاهی از این اعضای جدید دولت که از سوی منابع زدیک به اردوغان تائید شده است به شرح زیر است:

• نعمان کورتولموس، معاون نخست وزیر: به کورتولموس تضمین داده شده که معاون نخست وزیر می شود. فتح الله گولن آماده بود تا همه اموال و رسانه های جنبش خود را در خدمت کورتولموس قرار دهد که پیش از این رهبر یک حزب سیاسی جایگزین بود. جنبش گولن در آن زمان پیشنهاد اتحاد علیه اردوغان را به کورتولموس داده بود. گولن قصدا داشت تا کورتولموس را به عنوان یک رهبر آلترناتیو ارتقا دهد اما کورتولموس این پیشنهاد را نپذیرفت و در کنار اردوغان ایستاد.
• یالچین آکدوگان، معاون نخست وزیر: نزدیک ترین مشاور اردوغان. آکدوگان اطمینان دارد که معاون نخست وزیر می شود. وی دستیاری است که بیش از همه به وی اعتماد دارد.
• هاکان فیدان، معاون نخست وزیر و وزیر خارجه، وضعیت فیدان، پر بحث ترین رئیس اطلاعات در تاریخ ترکیه وخیم است. فیدان در حال حاضر هم دستی در سیاست خارجی دارد و تنها کسی است که از نظر شخصیتی کاریزمای لازم را برای پر کردن جای داووداوغلو داراست. هیچ کسی در ساختار دولت نمی خواهد که فیدان پست خود به عنوان رئیس سازمان اطلاعات ملی (MIT) را ترک کند. فیدان در درون MIT از احترام بالایی برخوردار است. دو گزینه پیش روی فیدان قرار دارد: پست خود به عنوان رئیس سازمان اطلاعات ملی را حفظ کند یا که به عنوان معاون نخست وزیر که گزینه ای منطقی برای MIT و وزارتخارجه است منصوب شود. وی کاملا مسئول حل مشکلات با کردها خواهد بود. این گزینه وی را به مرد شماره 2 دولت جدید تبدیل خواهد کرد.

به گفته الچی ممکن است گزینه های دیگری به این اضافه شود. منابع من هم می گویند که فیدان به صورت همزمان معاون نخست وزیر و وزیر خارجه خواهد بود.

بصیر آتالای، معاون فعلی نخست وزیر و یکی دیگر از نام های کلیدی حزب به خواست خودش دولت را ترک می کند. آتالای سرسخت ترین مدافع جانشینی گل به جای اردوغان به عنوان نخست وزیر بود. اما از نظر تکنیکی غیر ممکن است که گل تا انتخابات بعدی نخست وزیر شود. آتالای پیشنهاد داده بود که یکی از اعضای پارلمان استعفا دهد و گل به جای وی راهی پارلمان شود. گفته می شود آتالای گفته است که در دولتی که گل در آن حضور ندارد کار نمی کند. در چنین وضعیتی احتمالا آتالای خودش را از دولت جدید حذف کرده است.

علی باباجان معاون نخست وزیر در دولت باقی می ماند. برخی حلقه ها در آنکارا می گویند که باباجان در دولت جدید جایی نخواهد داشت. باباجان که مسئولیت اقتصادی دارد از معدود مقاماتی است که از اولین روزهای حزب عدالت و توسعه در مناصب بالا قرار داشته است. وی به صداقت و سخت کوشی شهره است. در روزهای اخیر اختلاف نظرهایی بین اردوغان و باباجان بر سر مسائل اقتصادی بوجود آمده بود اما با این وجود وی اعتبار بالایی نزد اردوغان و اقتصاد بین الملل دارد. وی همچنین شخصیت جهانی بالایی دارد.

از آنجاییکه ممکن است خروج او از دولت مشکلات بزرگ زیادی را ایجاد کند احتمال ماندن وی هم وجود دارد اما سیاست های اقتصادی وی باید با چشم انداز اقتصادی اردوغان هماهنگ شود. اردوغان نرخ سود پایینتری می خواهد؛ همچنین به دنبال سیاستی جهت احیای اقتصاد و افزایش سرمایه گذاری است. باباجان تا مادامی که از خط وی پیروی کنه برای پنج سال آینده مسئول اقتصاد ترکیه خواهد بود.

نویسنده: راسم ازون کوتاهیالی، مفسر سابق سی ان ان ترک

منبع: المانیتور / ترجمه: رضا عسگری

انتشار اولیه: چهارشنبه 29 مرداد 1393 / باز انتشار : سه شنبه 4 شهریور 1393