ترکیه سیاست خارجی خود را تغییر می‌دهد؟

دیپلماسی ایرانی: شکست اردوغان در دستیابی به اکثریت کرسی های پارلمان ترکیه، خبر خوبی بود. این انتخابات به منزله رفراندومی برای اردوغان بود و وی در صورتی که در آن پیروز می شد می توانست سال ها در سمت ریاست جمهوری بماند و در آن صورت سیستم حکومتی اقتدارگرایانه ای را در پیش می گرفت.

افکار عمومی ترکیه به خوبی متوجه شدند که اردوغان بیش از اندازه به دنبال کسب قدرت است. حزب عدالت و توسعه با وجود کسب بیشترین آرا، نمی تواند دولتی بدون مشارکت احزاب مخالف تشکیل دهد. واشینگتن که در سال های اخیر شاهد سیاست های تحریک آمیز و غیرقابل پیش بینی اردوغان بوده است، امیدوار است که دولت جدید ترکیه (حتی ائتلافی) به طور قابل توجهی استراتژی ها و تاکتیک های سیاست خارجی را تغییر دهد.

روی این موضوع حساب نکنید. با وجود افراط گرایی شخصی اردوغان و عقاید ضعیفش در زمینه سیاست خارجی، بعید است تغییر قابل توجهی در سیاست خارجی این کشور ایجاد شود. در حالی که هنوز نمی دانیم چه ائتلافی در هفته های آینده تشکیل خواهد شد، اما هیچ ائتلافی نمی تواند موجب تغییر چشمگیر سیاست خارجی شود.

من در کتابی که سال گذشته با عنوان «ترکیه و بهار عربی: ترکیه و رهبری در خاورمیانه» نوشته ام، استراتژی سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه در دهه اول حکومتش (تا ناآرامی های بهار عربی) را توضیح داده ام. عناصر اصلی استراتژی حزب عدالت و توسعه چیست؟

1- حزب عدالت و توسعه به عنوان یک حزب اسلامی، از هویت و میراث اسلامی ترکیه که مورد تایید اکثریت مردم این کشور است، استقبال می کند. هویتی که در دهه های حکومت استبدادی سکولاریسم، سرکوب شده بود. حزب عدالت و توسعه نقش ترکیه در خاورمیانه را به دوران امپراتوری عثمانی بازگرداند.

2- حزب عدالت و توسعه خودش را از سیاست های کلیدی ایالات متحده در منطقه دور کرد، سیاست هایی که آنها را ناقص، شکست خورده و بالاتر از همه به ضرر منافع خودش می دید: امتناع ایالات متحده از مذاکره یا توافق با مخالفین اصلی اش در منطقه (ایران، حزب الله در لبنان، حماس در فلسطین و عراق صدام) به همراه حمله ایالات متحده به عراق و افغانستان و حمایت بی قید و شرط از اسرائیل.

3- وزیر خارجه داوود اوغلو، مدعی سیاست جدید «صفر کردن مشکلات با همسایگان» بود. سیاستی که به معنای رها کردن دشمنی ایدئولوژیک بلند مدت با تقریباً تمام همسایگان ترکیه بود و دستیابی به همکاری دو جانبه تا جایی که ممکن است. تغییراتی انقلابی در روابط با آنکارا با ایران، سوریه، حماس، حزب الله به همراه روسیه و چین به وجود آمد و تلاش هایی برای افزایش منافع اقتصادی و سیاسی ترکیه در این منطقه صورت گرفت.

4- ایجاد حساسیت جدید به مسئله عربی و تمایل برای گسترش ارزش های دموکراتیک که داوود اوغلو آن را منبع اصلی ضعف منطقه می دانست. اما امروز حاکمان ترکیه این واقعیت را پذیرفته اند.

5- چشم انداز جهانی ترکیه شامل اوراسیا (روابط نزدیک با روسیه، چین، سازمان همکاری های شانگهای، کشورهای آسیای میانه) گسترش نفوذ و روابط در آفریقا (به ویژه کشورهای مسلمان) و حتی آمریکای لاتین می شود. ترکیه علاقمند بود فرهنگ اسلامی اش را در سراسر جهان گسترش دهد.

6- ترکیه گسترش مدارس ترکی با کیفیت در بیش از 100 کشور جهان تحت مدیریت سازمان فتح الله گولن با نام «خدمت» را حمایت می کرد. دفاع و پشتیبانی آشکار از ساخت مدرسه، نه مسجد، بهترین راه برای پیشبرد اهداف ترکیه در جهان اسلام است.

دولت جدید ترکیه دلسوزی کمتری نسبت به اخوان المسلمین خواهد داشت (اما آن را محکوم نخواهد کرد) با ایران به عنوان همسایه مهم و حیاتی کار خواهد کرد. روابط با اوراسیا (روسیه و چین) را از دست نخواهد داد. البته استقلال استراتژیکش از واشینگتن را حفظ خواهد کرد. می توانیم انتظار محدود شدن کارهای بزرگ و خطرناک اردوغان و جاه طلبی هایش را داشته باشیم، اما نباید انتظار تغییرات اساسی در سیاست خارجی ترکیه را داشته باشیم.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند

انتشار اولیه: یکشنبه 7 تیر 1394 / انتشار مجدد: سه شنبه 16 تیر 1394