پیام های پیروزی اردوغان

دیپلماسی ایرانی: پرونده دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری ترکیه شب گذشته بسته شد و رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه (AKP) با کسب 51.8 درصد از آرای هوادارانش به عنوان رئیس جمهور به کاخ چانکایا راه یافت.

واقعیت این است که پیروزی اردوغان غیرمنتظره نبود و شرکت های نظرسنجی ترکیه که طی سالیان اخیر از برندگان همیشگی انتخابات های این کشور بوده اند، این بار نیز پیش بینی کرده بودند که اردوغان با کسب 52 تا 55 درصد از آرای مردم، به عنوان رئیس جمهور برگزیده می شود.

 آرای اردوغان نشان داد که حزب عدالت و توسعه از انتخابات شهرداری های ترکیه در مارس سال جاری میلادی تاکنون؛ آرای خود را از 45 درصد به حدود 52 درصد رسانده و رشد آرای این حزب، یک پیروزی ارزشمند است.

پیروزی اردوغان نشان داد که این لیدر کاریزماتیک و حزب او که دارای دیسیپلین تشکیلاتی کم نظیری است، هنوز هم با فاصله ای جدی از رقبای خود پیشی گرفته و جایگزین یا آلنترنتاتیو جدی برای کنار نهادن و حتی تضعیف حزب عدالت و توسعه وجود ندارد.

اجازه بدهید برای ارائه تصویری روشن تر از نتایج انتخابات ترکیه، در یک روند کلی، وضعیت آراء و موقعیت سه نامزد را جداگانه بررسی کنیم.

اردوغان نامزد حزب عدالت و توسعه

رجب طیب اردوغان، بیست میلیون و پانصد و چهل  و یک هزار رای، در 55 استان ترکیه از رقبای خود سبقت گرفت. تحلیل گران بر این باورند که کمپین های انتخاباتی، تبلیغات، سخنرانی ها، حمایت های مالی مردی، تجمع هواداران و دیگر بخش های عملیات انتخاباتی حزب عدالت و توسعه به شکل صحیح و حرفه ای مدیریت شده و هماهنگی و انسجام سران و شاخه های استانی حزب، این پیروزی را رقم زد.

شاید از دید برخی ها، پیروزی اردوغان با آرای حدود 52 درصد، رای ناپلئونی تلقی شود. اما کسانی که ساختار سیاسی ترکیه را می شناسند و از چندوچون روابط حاکم بر احزاب و جامعه ترکیه مطلع هستند، این موضوع را به روشنی درک می کنند که در کشوری که ملی گرایان، کمالیست ها و لائیک ها از سال 1923 میلادی یعنی از دوران تأسیس جمهوری ترکیه، قدرت را در دست خود قبضه کرده اند، پیشروی، پیروزی و بقای یک حزب محافظه کار اسلام گرا، به خودی خود، مانند حرکت مداوم یک کشتی در دریای متلاطم و گاه طوفان زده است. حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری های ترکیه در مارس سال جاری میلادی و در شرایطی که تحت شدیدترین حملات مخالفین و شاگردان گولن قرار داشت و در موقعیتی که چهار وزیر مهم کابینه اردوغان به اتهام فساد مالی کنار گذاشته شدند، باز هم حرکت رو به رشد خود را ادامه داده و توانست آرای خود را به 45 درصد برساند و این بار نیز با وجود مخالفت های جدی و علیرغم تلاش رسانه ای و تبلیغاتی شدید مخالفین، اردوغان باز هم پیروز شد.

البته باید این واقعیت را نیز از یاد نبریم که اردوغان و حزب او در شرایط کنونی و با وجود کسب پیروزی مورد نظر خود، با موانع و مشکلات بزرگی روبرو هستند. چرا که مخالفین اردوغان در یک جبهه گسترده، به طور مداوم برای هیئت دولت و حزب عدالت و توسعه بحران آفرینی می کنند و فضای سیاسی پرتنش ترکیه، فعلا روی آرامش به خود نمی بیند و طیف گسترده مخالفین دولت، از کردهای هوادار پ.ک.ک گرفته تا حزب جمهوری خلق (CHP)، حزب حرکت ملی (MHP)، بخشی از دستگاه قضا، برخی از ژنرال های زخم خورده و به حاشیه رانده شده و شاگردان فتح الله گولن،  به مخالفت با اردوغان ادامه خواهند داد.

اردوغان پیش از انتخابات اعلام کرده بود که در مسیر آینده خود به دو موضوع اهمیت ویژه می دهد: 1- ادامه مسیر مذاکرات صلح با پ.ک.ک. 2- ادامه مبارزه با شاگردان فتح الله گولن و پدیده ساختار موازی یا دولت در سایه.

البته اردوغان هدف سوم دیگری نیز دارد که همانا تلاش برای تغییر ساختار سیاسی ترکیه از پارلمانی به ریاستی است.

باید دید طی روزهای آینده و با اجتماع شورای سیاست گذاری حزب عدالت و توسعه از میان افرادی همچون احمد داوداوغلو، مهمت علی شاهین، بلنت آرنچ، بینالی یلدرم، علی باباجان، نومان کورتولموش و عبدالله گل، چه کسی به عنوان رهبر حزب عدالت و توسعه و نخست وزیر ترکیه انتخاب می شود و اکیپ اردوغان چه برنامه ای برای پر کردن جای خالی رهبری حزب دارد.

احسان اوغلو نامزد لائیک ها و ملی گرایان

حزب جمهوری خلق به عنوان مهم ترین حزب مخالف دولت اردوغان که یک چهارم از کرسی های مجلس ملی را در اختیار دارد و از سوی آتاتورک تأسیس شده است، ایده اولیه معرفی نامزد مشترک با ملی گرایان را مطرح کرد و کمال قلچداراوغلو رهبر کُرد علوی این حزب توانست دولت باغچلی رهبر حزب راست افراطی حرکت ملی را راضی کند که مشترکاً یک نامزد را به میدان رقابت ها بیاورند. زمانی که پروفسور اکمل الدین احسان اوغلو دبیرکل سابق سازمان همکاری های اسلامی، به عنوان نامزد مشترک این دو حزب معرفی شد، بسیاری از کمالیست های حزب جمهوری خلق به مقابله با این تصمیم برخاسته و نشان دادند که موضوع انشقاق فکری و جبهه گیری های داخلی در بزرگ ترین حزب مخالف دولت، یک موضوع جدی است.

تحلیل گران بر این باورند که احسان اوغلو از ظرفیت های نسبی خوبی برای رقابت با اردوغان برخوردار نبود و علاوه بر این هر دو حزب جمهوری خلق و حرکت ملی و دیگر احزاب کوچک حامی او، نتوانستند کمپین های انتخاباتی و موج تبلیغاتی خب و تأثیرگذاری را مدیریت کنند. با این حال این انتقادات چندان واقع بینانه به نظر نمی رسد و واقعیت ها نشان می دهد که شکست احسان اوغلو، پیش از آن که به ادب و وقار و آرامش او و ناتوان ماندن در برابر حملانت اردوغان ربط داشته باشد، ریشه در ضعف گفتمان هر دو حزب جمهوری خلق و حرکت ملی دارد و شواهد نشان می دهد که این دو حزب در انتخابات سراسری سال 2015 نیز نتایج بهتر و مطلوب تری کسب نخواهند کرد.

احسان اوغلو پانزده میلیون و یک صد و پنجاه و پنج هزار رای گرفت و در 15 استان از 81 استان ترکیه از رقبای خود پیشی گرفت.

دمیرتاش نامزد کردهای هوادار پ.ک.ک

صلاح الدین دمیرتاش سیاست مدار 38 ساله کُرد، دانش آموخته رشته حقوق است و از همان دوران نوجوانی خود همراه با برادرش نورالدین در نهادهای مدنی و حقوقی اقماری پ.ک.ک، فعالیت کرده و همواره هوادرا اندیشه های اوجالان بوده است. وی هم اکنون رهبر حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) مهم ترین نهاد اقماری رسمی و قانونی پ.ک.ک در ترکیه است. این حزب و حزب مشابه آن یعنی حزب صلح و دموکراسی (BDP) در انتخباات شهرداری ها در سال جاری، مجموعا 6 درصد از آرای مردم ترکیه را به دست آوردند و نتایج کنونی نشان می دهد که گفتمان این حزب رشد 55 درصدی را برای شاگردان اوجالان به همراه آورده  و دمیرتاش سه میلیون و هشتصد و سی و شش هزار رای گرفته و در 11 استان ترکیه –استان های کردنشین- رقبای خود را پشت سر گذاشته است.

بسیاری از تحلیل گران سیاسی ترکیه معتقدند که دمیرتاش یکی از چهره های پیروز انتخابات ترکیه است و رای 9.8 درصدی به این سیاست مدار جوان نشان دهنده این است که علاوه بر کردها، بخشی از ترک ها و چپ ها نیز به او رای داده اند و این موضوع نشان می دهد که مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک از حمایت مردمی برخوردار است. با این حال از آن جایی که بخش مهمی از آرای دمیرتاش به محبوبیت شخصی و فردی خود او مربوط است و نیز با درنظرگرفتن برخی جوانب نمادین رای دادن کردها به دمیرتاش، جریان وابسته به پ.ک.ک در انتخابات سال 2015 از شانس بالایی برای عبور از مانع و سدّ بزرگ میانگین ده درصدی برخوردار نیست و به نظر می رسد که آنان ناچار خواهند بود که در انتخابات سال آینده نیز نه به صورت حزبی بلکه به شکل فردی در هر کدام از استان ها چهره های مورد نظر خود را به میدان رقابت بفرستند. شاید ذکر این نکته نیز خالی از لطف نباشد که 70 درصد از مردم کُرد زادگاه دمیرتاش یعنی استان الازغ به اردوغان و فقط 10 درصد از آنان به دمیرتاش رای دادند. در استان کردنشین شانلی اورفا یعنی زادگاه اوجالان نیز 68 درصد از مردم به اردوغان و 28 درصد از آنان به دمیرتاش رای دادند. اما در 11 استان دیگر، دمیرتاش پیشی گرفت.

انتشار اولیه: دوشنبه 20 مرداد 1393 / انتشار مجدد: 27 مرداد 1393