پاکستان، مهره جدید عربستان مقابل ایران

نویسنده : احمد رشید
دیپلماسی ایرانی : به مدد عربستان سعودی ، پاکستان در نهایت به استراتژی عدم موضع گیری صریح در جنگ داخلی به راه افتاده در سوریه پایان داد. در حال حاضر اسلام اباد نه تنها از شبه نظامیان در سوریه حمایت می کند بلکه از طریق ریاض تجهیزات و تسلیحات نیز برای آنها ارسال می کند. این تغییر موضع می تواند تبعات منطقه ای فراوانی به دنبال خود داشته باشد. یکی از بدیهی ترین این تبعات دلخوری ایران حامی بشار اسد از پاکستان است و مساله دیگر هم نارضایتی جامعه شیعیان در پاکستان از سیاست های دولت . نارضایتی که می تواند بر اتش مناقشه های میان شیعه و سنی در این کشور دامن بزند. این موضع گیری خبر بدی برای افغانستان هم به حساب می آید. افغانستان کشوری است که پس از خروج نیروهای امریکایی از این کشور تا پایان سال جاری میلادی به محلی برای رقابت میان تهران  - اسلام آباد تبدیل خواهد شد.

عربستان سعودی کمپین دیپلماتیکی را برای به هم بازی تبدیل کردن تمام کشورهای مسلمانی که در بحران سوریه در حاشیه ایستاده و موضع گیری خاصی نداشته اند ، اغاز کرده است. در این بازی کشورهای مدنظر باید هم راستا با موضع گیری های کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از تشکیل دولت انتقالی در سوریه و پایان کار بشار اسد استقبال کنند. تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس از قدرت ایران واهمه داشته و بیم این را دارند که این کشور با توانایی تولید سلاح هسته ای برای انها خطرساز شود. البته نزدیکی امریکا به ایران در چندماه اخیر هم با بی اعتمادی از سوی این کشورها همراه بوده است .

اگر عربستان سعودی که مبلغ تندترین تعبیر از اسلام سنی یعنی وهابیت است همچنان به این استراتژی ادامه دهد، می تواند کشورهای مسلمان بیشتری را در مقابل ایران شیعه علم کند. این سیاست می تواند به قرار گرفتن کشورها در یکی از جبهه های شیعه و سنی در درگیری های فرقه ای و قومی که اخیرا خاورمیانه را گرفتار خود کرده است ، تبدیل شود. شکاف های بیشتر در اثر مرزبندی های قومی بسیار خطرناک است چرا که می تواند بر حجم کشورهای قطب بندی شده در جهان اسلام که در حال حاضر هم بسیار شکننده است منتهی شده و شیعیان را به اقلیت هایی که مورد ظلم قرار می گیرند تبدیل کند. این بدان معنا است که جایگاه سایر اقلیت ها در کشورهای مسلمان مانند مسیحیان و یهودی ها هم متزلزل خواهد شد.
بر اساس گزارش های رسانه های ، عربستان از کارخانه های تسلیحاتی پاکستان ، تجهیزات نظامی و تسلیحات کوچک خریداری کرده و از سربازان و ماموران پلیس بازنشسته این کشور در بحرین استفاده می کند. بحرین در چند سال اخیر صحنه اعتراض اکثریت شیعه به سیاست های اقلیت سنی بوده است که حاکمیت را در منامه در دست دارند.

دولت نواز شریف این گزارش ها را رد می کند اما منابع دیپلماتیک غربی ، تغییر در سیاست های پاکستان را واقعی می دانند. اسلام اباد همواره سیاست عدم مداخله در مسائیل داخلی سایر کشورهای اسلامی را در پیش گرفته بود اما اکنون ایستادن در کنار عربستان سعودی در بحران سوریه ، بسیار جنجالی است . تمامی احزاب اپوزیسیون در پاکستان از این چرخش در سیاست اسلام آباد عصبانی شده و البته عدم پاسخگویی و شفاف سازی دولت هم به خودی خود بر حجم این انتقادها افزوده است. از ماه ژانویه تاکنون حداقل 5 بار شاهد سفرهای مقام های سعودی به اسلام اباد بوده ایم. وزیر امور خارجه ، معاون وزیر دفاع و ولیعهد عربستان در زمره کسانی بودند که به اسلام آباد سفر کرده اند. ولیعهد عربستان در پانزدهمین روز از ماه فوریه یعنی اندکی پس از سفر رئیس جدید نیروهای مسلح پاکستان به ریاض، از اسلام اباد دیدار کرد. پاکستان با وجود نگرانی های ایران همواره رابطه نزدیکی با عربستان داشته است. در دهه 80 بود که ریاض از اسلام اباد خواست برای حفاظت از خاندان سلطنتی صدها هزار نیروی خود را به پایتخت عربستان اعزام کند که با اجابت اسلام اباد روبه رو شد و اکنون نیز به نظر می رسد که همین استراتژی در خصوص بحرین تکرار شده است . 

نخست وزیر پاکستان که در دسامبر 2000 به کمک عربستان سعودی از زندان ازاد شد، رابطه بسیار نزدیکی با ریاض دارد. وی 10 سال از عمر خود را در تبعید در ریاض گذراند و البته که سرمایه گذاری های چشمگیر اقتصادی هم در این کشور دارد. با اینهمه ایران خود را مدافع جمعیت 20 درصدی شیعیان در پاکستان می داند. تهران تاکنون بارها اسلام آباد را به حمایت از گروه های ضد ایرانی و ضدشیعی مانند جندالله متهم کرده است و در مقابل هم اسلام آباد، تهران را به میزبانی از بلوچ هایی که به دنبال اعلام استقلال بلوچستان از پاکستان هستند، متهم می کند. این تبادل اتهام ها در حقیقت به مناقشه ای بی پایان در مرزهای بیابانی  مشترک میان دو کشور که اخیرا هم فعالیت های پرتنشی را تجربه کرده ، تبدیل شده است .

اواسط فوریه بود که ایران تهدید کرد برای آزادی 5 مرزبان خود که ربایندگانشان انها را به خاک پاکستان منتقل کرده اند ، وارد خاک این کشور خواهد شد. در 21 ام فوریه هم طالبان پاکستان اقدام به عملیات خرابکارانه در کنسولگری ایران در پیشاور پاکستان کرده بود که با موفقیت همراه نشد. در اکتبر گذشته  ، 14 مرزبان ایرانی توسط گروهی ضدایرانی که در پاکستان فعالیت دارند ربوده و کشته شدند. این اختلاف و تنش می تواند در افغانستان هم میان دو کشور ایران و پاکستان تکرار شود. تهران و اسلام آباد از دهه 70 تا به امروز هرکدام از گروه ها و چهره های متفاوتی در کابل حمایت کرده اند. حمایت های پاکستان از طالبان در دهه 90 میلادی ، به جنگ ایران با هر دو  یعنی طالبان و پاکستان منتهی شد.

تمام کشورهای منطقه در دهه 90 بر آتش جنگ های خونین داخلی در افغانستان دمیدند که در نهایت به شکل گیری القاعده و حادثه 11 سپتامبر 2001 در امریکا منتهی شد. از ان زمان تا کنون هم ایران و هم پاکستان از هرگونه رویارویی مستقیم و کلان در افغانستان سرباز زده اند اما اگر رابطه میان دو کشور متشنج شود به محض انکه ناتو و نیروهای امریکایی افغانستان را ترک کنند باز هم کابل به محل رویارویی این دو تبدیل خواهد شد. بحران ها در عراق و مصر تبعات جبران ناپذیری را متوجه جهان اسلام کرده است . با اینهمه سازمان همکاری های اسلامی و دیگر نهادهای متعلق به جهان اسلام نتوانسته اند در پیشبرد صلح گام جدی بردارند. زمان آن فرارسیده است که کشورهای مسلمان به جای دمیدن بر آتش اختلاف های فرقه ای و قومی که می تواند جهان اسلام را بسوزاند در مسیر صلح گام بردارند.
 

منبع: فایننشال تایمز / ترجمه : تحریریه دیپلماسی ایرانی

انتشار اولیه: شنبه 17 اسفند 1392 / انتشار مجدد: چهارشنبه 21 اسفند 1392