پایان اردوغان؟
چرا جنگ قدرت بر سر «دولت پنهان» ترکیه می تواند دولت را سرنگون کند؟
به گزارش فرارو به نقل از فارن پالسی، روایت بزرگی در ترکیه در حال پیشرفت است که تمام خبرگان سیاست خارجی باید با دقت آن را مدنظر قرار دهند. پیامد اتفاقاتی که در ترکیه جریان دارد، گسترده خواهد بود. آیا تسلط یک دهه ای سیاست های ترکیه توسط رجب طیب اردوغان و حزب اسلام گرای عدالت و توسعه ادامه خواهد داشت؟ یا عصر اردوغان که به دلیل رسوایی، درگیری های داخلی و گرایش های بیش از حد استبدادی به شدت تضعیف شده، در آستانه افول است؟
سه شنبه گذشته پلیس در استانبول و آنکارا موجی از دستگیری های شوک آور را به راه انداخت که شامل تاجران قدرتمند، پسران سه تن از وزرای کابینه و رئیس یکی از موسسات مالی دولتی مهم ترکیه به نام هالک بانک می شد. این اقدام پلیس ناشی از زنجیره ای از تحقیقات مربوط به فساد بود که ظاهرا بیش از یک سال در جریان بوده است. تمام این اهداف کلیدی که در این عملیات دستگیر شدند ارتباط نزدیکی با دولت اردوغان داشته اند.
اردوغان همانطور که مطابق شخصیتش است به این اقدام پاسخ داد و اتهامات توهین آمیزی را متوجه مخالفان خود کرد. وی این اقدام را یک «عملیات کثیف» خواند که هدفش لکه دار کردن دولت وی و تضعیف پیشرفتی است که ترکیه تحت رهبری وی کسب کرده است. وی به توطئه تاریکی اشاره کرد که توسط گروه های تروریستی داخلی و خارجی هدایت می شود و دولتی در دولت فعلی را اداره می کند. اردوغان با تاکید بر اینکه ترکیه یک دموکراسی است و نه یک جمهوری موزفروش بی ارزش، سعی کرد دستگیری بیش از 20 تن از افسران عالی رتبه پلیس در استانبول و آنکار طی یک روز را مهندسی کند.
این اتفاقات دراماتیک، تازه ترین موج تشدید درگیری است که مدت ها است در ائتلاف اسلام گرای حزب عدالت و توسعه وجود دارد. در یک طرف: اردوغان و طرفدارانش قرار دارند که ریشه سیاسی شان به جنبش فراملی اخوان المسلمین که در سال 1928 در مصر تاسیس شد، بازمی گردد. در طرف دیگر: گولنیست ها هستند، یک جامعه مخفی که دیدگاه های مذهبی دارند و توسط فتح الله گولن که اواخر دهه 1990 از ترکیه گریخت و در حال حاضر در تبعیدی خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا به سر می برد، رهبری می شود. اردوغان و گولنیست ها که طی یک دهه اخیر تلاش نظام مندی در حزب عدالت و توسعه داشته اند تا بنیان های جمهوری سکولار آتاترک را تضعیف کنند و ارتش ترکیه را به زانو درآورند، حال در مقابل یکدیگر قرار گرفته اند.
یافتن علت دقیق این امر چندان ساده نیست. البته نهایتا درگیری ها بر سر قدرت است. اگر بخواهیم دقیق تر باشیم، مسئله درمورد اردوغان و تشدید جنون انجام کارهای بزرگ است که به ویژگی برجسته سبک حکمرانی وی تبدیل شده است. وی به دنبال حکمرانی است که در آن هرکس مخالف وی باشد، در مقابل اراده مردم است و هرکس از وی انتقاد کند به ترکیه حمله کرده و به منزله دشمنی است که باید خنثی شود.
در حال حاضر در جهانی زندگی می کنیم که مراکز مستقل قدرت، ثروت، نفوذ و تبعیت همواره خطرناک هستند. این مراکز باید در نهایت تسلیم، تعدیل یا خرد شوند و اهرم اجباری دولتی برای انجام این کار مستقر کنند- تهدید، استراق سمع، باج سبیل، حق رهن مالیات، دستگیری، شواهد ساختگی، زندان، همگی بازی های منصفانه ای هستند. داستان دهه نخست حکومت حزب عدالت و توسعه نیز حرکت آرام اما روشمند به سوی مراکز فرماندهی جامعه ترکیه بود. ترکیه این مراکز را یکی پس از دیگری به خط آورد. بوروکراسی: کیش، رسانه: کیش، تجارت: کیش، دادگاه ها: کیش و البته ارتش: کیش. یا اگر بخواهیم دقیق تر باشیم، ارتش: مات.
از این منظر شاید تنها مسئله، گذر زمان بود که اردوغان گولنیست ها را نیز هدف قرار دهد. آنها بر شبکه جهانی مدارس خود نظارت دارند و امپراطوری رسانه ای و تجاری خود را کنترل می کنند. آنها یک رهبر کاریزماتیک، یک ایدئولوژی جداگانه و میلیون ها وفادار در ترکیه دارند. و از همه موارد تهدیدآمیزتر اینکه گفته می شود گولنیست ها در سراسر ساختار قدرت ترکیه ریشه دوانده اند و نفوذ ویژه ای در میان پلیس و دستگاه قضایی دارند. در واقع گولنیست ها نوک پیکان کمپین چند ساله حزب عدالت و توسعه برای به حاشیه کشاندن ارتش ترکیه و دیگر ارکان سابق دولت کمالیست بوده اند. اما با توجه به اینکه این وظیفه نهایی شده و کار به انتها رسیده، به نظر می رسد اردوغان به این نتیجه رسیده که زمان پایان یافتن گولنیست ها هم فرارسیده است.
از زمان گرفتن چنین تصمیمی، دولت در سراشیبی قرار گرفته است. اردوغان روند خارج کردن گولنیست ها از جایگاه های قدرت در بوروکراسی را آغاز کرد. پس از آن، در پی تشدید درگیری ها اردوغان پیشنهاد حذف سیستم دوره های آمادگی آزمون که یکی از منابع اصلی درآمد و نفوذ امپراطوری گولن محسوب می شود را مطرح کرد. گولنیست ها نیز خیلی زود در جبهه های مختلف واکنش نشان دادند. این در حالی است که دوشنبه گذشته یکی از اعضای معروف گولنیست پارلمان ترکیه در حرکتی اعتراضی از حزب عدالت و توسعه استعفا داد. و بلافاصله پس از آن حمله پلیس به متحدان اردوغان آغاز شد.
چندان مشخص نیست که این مقابله به مثل ها در آینده به کجا کشیده خواهد شد. به نظر می رسد شرایط بدتر و بدتر شود، به خصوص با نزدیک شدن به انتخابات مهم محلی، ریاست جمهوری و پارلمانی که از مارس سال 2014 آغاز می شود. متحدان گولن در میان نیروهای پلیس، پیشتر مجموعه ای از جزئیات مربوط به رسیدگی به فساد را افشا کرده اند. معاملات غیرقانونی ده ها میلیارد دلاری با ایران، فساد مالی میلیون دلاری مربوط به رئیس هالک بانک و پسر وزیر کشور ترکیه و چندین مورد دیگر که گفته می شود تنها نوک کوه یخ شناور هستند.
مسئله مهم موجود این است که اقبال سیاسی اردوغان به طور جد کاهش یافته است. رفتار بی گذشت، لحن آمرانه و واکنش تهدیدگرانه وی به اعتراضات پارک گزی که شش ماه پیش رخ داد، باعث شد وی ارتباط طلایی خود را از دست داد. وی اشتباهات و محاسبات غلط پی در پی داشته است. وی بیش از هر زمانی دمدمی مزاج، اقتدارگرا و کردن کلفت مآب به نظر می رسد. وی مطمئنا از دشمنان دوری می کنند اما رویکرد مشابهی در مقابل متحدان- نه تنها در میان گولنیست ها بلکه در میان حلقه یاران خود دارد. هاله شکست ناپذیری وی ترک برداشته است.
در حال حاضر شایعاتی به گوش می رسد مبنی براینکه به زودی شاهد استعفای تعداد بیشتری از اعضای گولنیست از ائتلاف پارلمانی حزب عدالت و توسعه خواهیم بود. آنچه که امروز محتمل تر از شش ماه پیش به نظر می رسد، اردوغانی است که واقعا تصفیه، تضیعف و مقید شده است. اگر در انتخابات آتی، حزب عدالت و توسعه کنترل خود بر شهرهای مهم را از دست بدهد و شاهد تضعیف چشمگیر اکثریت خود در پارلمان باشد، شاهد رد مستقیم پیشنهاد هشداردهنده اردوغان برای تبدیل شدن به یک سلطان امروزی خواهیم بود. در این صورت دیگر شخصیت های حزب عدالت قدرت خواهند گرفت و گرایشات این حزب به سمت سیاست های اعتدالی و اجماع محور خواهد رفت. این امر نشان می دهد که ترک ها از عوام فریبی، قلدری و استبداد اسلامی خاص اردوغان اشباع شده اند. و این برای دموکراسی ترکیه و احتمالا روابط این کشور با دیگر کشورهای جهان مفید خواهد بود.
نظر شما :