عدالت و توسعه همچنان یکه تاز میدان است

دیپلماسی ایرانی: ترکیه امروز، ترکیه دیروز نیست و ترکیه فردا، ترکیه امروز نخواهد بود. اردوغان نویدی که برای ترکیه نوین میدهد، ترکیه فرداست. ترکیه تغییر نموده است. ساختارها و نگاه حاکم بر سیاست داخلی و خارجی ترکیه، دچار تحولی بنیادین شده است. روند تغییرات و ابعاد باز تعریفی مفاهیمی که جمهوری ترکیه بر اساس آن بنا شده بود، هر روز وسیعتر و عمیقتر می گردد. نظامیانی که حضور زنان محجبه را در چانکایا ممنوع اعلام داشته بودند، امروز در کاخ ریاست جمهوری به آنان در کسوت بانوی اول ترکیه، ادای احترام می نمایند. ترکیه این تغییرات را مدیون مدیریت دوازده ساله اردوغان در قالب دولت حزب عدالت و توسعه، و همراهی و تائید نظام جهانی بوده است. بنظر می رسد ترکیه از گذشته متلاطم و بی ثباتی که بقول دمیرل، بیست و چهارساعت در آن زمان زیادی بود عبور نموده است. مقامات و میهمانان داخلی و خارجی  که  در مراسم تحلیف ریاست جمهوری حضور داشتند، شاهد تبلور ترکیه نوین بودند.استقرار اردوغان در چانکایا   و تصدی مسند نخست وزیری توسط داوود اوغلو، نوید تداوم حرکت در راستای ترکیه جدید است.

اما این همه ماجرا نیست. با وجود تحقق ابعاد وسیعی از تغییرات در ترکیه، ترکیه جدید نیز چون ترکیه قدیم ، درگیر بیم و امید است. عقبه ذهنی اظهارات تند و حماسه ای، فریادها ، و ادبیات تهدید که اردوغان  استاد بکارگیری آن و داود اوغلو ادامه دهنده آن است، دربخش مهمی ریشه در این بیم و امید دارد. امید به اروپایی شدن و پیوستن به اتحادیه اروپا و بیم از تکرار تجربه تلخ تجزیه، همراه همیشگی ترکهاست. جمهوری ترکیه بر  ویرانه های عثمانی بنا شد و فارغ از نگاه کلان و رفتار اصلاح گرایی آتاترک ، بیم از غرب برای تجزیه ترکیه از عوامل موثردوری از مظاهر اسلامی و تاکید افراطی بر سکولاریزیم، بوده است. سیاست خارجی و داخلی جمهوریت بنا شده توسط آتاترک، متاثر ازتالمات و بیم فروپاشی و .... تازمان اوزال امنیتی، درونگرا و مبتنی بر انزواگرایی بود. بدبینی نسبت به اطراف و نقاط پیرامونی ، دشمن انگاری دیگران ، ترس از تجزیه و... ذهنیت غالب سیاستمداران ترک بود.

 اوزال با درک تغییرات زمانه وتغییر ذهنی حاصل از آن، با باز نمودن دروازه های ترکیه به بیرون و اعتراف به مسئله کردها ، تابو حاکم را شکسته و با ایجاد تغییرات، مسیر تحول در ترکیه را هموار نمود.

           روی کار آمدن اردوغان و تداوم دوازده ساله حکومت حزب عدالت و توسعه بر ترکیه، این روند را شتاب داده و تغییرات را عمیق ،سطوح آن را گسترش و تاحدودی ابعاد آنرا نهادینه نمود.امروزبخش مهمی از  تغییرات در ترکیه نهادینه شده و جمهوریتی نوین با کمک غرب پیش روی ماست. آنچه اردوغان و تیمش از ترکیه جدید می گویند امری فراتر از تغییرات امروز است و به تعبیر صحیح ترکیه ای خواهد بود که در تمامی زوایای آن با ترکیه آتاترک متفاوت خواهد بود. اگر ترکیت (همه ترک اند ) مهمترین مولفه جمهوریت آتاترکی بود ، شهروندی مهمترین مولف جمهوریت اردوغان خواهد بود. با تمام این تفاصیل و امیدی که اردوغان و بستر اجتماعی حامی وی به تغییرات و ضرورت تداوم آن دارند ، ترکیه همچنان درگیر بیم و امید است. ذهنیت درگیر بانوستالوژی عثمانی و زخمهای حاصله از تجزیه در روح و روان و در نتیجه روانشناسی ترکها بطور عام و مقامات آنان بطور خاص تاثیر شگرف داشته است. عقبه نگران مقامات ترک از آینده ترکیه،  از دلایل مهم تاکید آنان بر ضرورت پیوستن به اتحادیه اروپا و حل مسئله کردها می باشد.   تحول ذهنی مهمی که پایه گذار تغییرات در ترکیه امروز شده است آن است که بیم و امید در نزد مقامات ترک دیگر چون دیروز به سیاست انفعالی نیانجامیده و آنان سعی دارند با سیاستی پویا و چند وجهی به تنظیم مجدد سیاست داخلی و خارجی خود بپردازند. اردوغان و داوداوغلو  انزوا و نگرش امنیتی آتاترکی را کنار گذاشته و با سیاست درهای باز در مواجهه با مشکلات سعی دارند، جایگاه شایسته و جدیدی برای ترکیه درمنطقه وجهان، تعریف نمایند. در این راستا کردها به عنوان یک بازیگر مهم در داخل و خارج از مرزهای ترکیه نقش اساسی در  نقشه راه   ترک ها داشته و دارند.

فارغ از عامل اقتصادی به عنوان رمز اصلی موفقیت دولت اردوغان، مواجه با بیم و تقویت امید در راهبرد حزب عدالت و توسعه و شخص اردغان از اهمیت خاص برخودار بوده است. رئیس جمهورترکیه با شناخت دقیق از روانشناسی ترک ها و بهره گیری از کلام و کاریزمای خود توانسته  امید به آینده و فعل توانستن  درنزد  ترک ها را تقویت بنماید. اردوغان  بعید است که نداند  صحنه سیاست و دولت مداری ، صحنه سلحشوری و حماسه سرایی نیست، اما او با اشاره به گذشته تاریخی ترک ها و مانور دادن روی آن ضمن احیای غرور ملی،توانسته است خود باوری و اعتماد به نفس ترکها را تقویت نموده و بجای بیم از آینده، امید را جایگزین نماید.

 شرایط سیاسی صحنه امروز ترکیه نشان می دهد این روند همچنان ادامه خواهد داشت. در حال حاضر و با وجود آنکه مدت زمان کوتاهی است که  انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه پایان یافته است ، اما از فردای انتخابات، هیجانات انتخابات پارلمانی 2015 در این کشور آغاز شده است. بنظر می رسد نبود یک آلترناتیو قوی در صحنه سیاسی ترکیه و تداوم حمایتهای بین المللی و خصوصا   آمریکا نسبت به دولت حزب عدالت و توسعه، چرخه سیاست بر مدار ( اگر حادثه پیش نیاید) فعلی چرخیده و امید به آینده، خود موتور محرکه قوی برای دستیابی به ترکیه 2023 گردد. 

انتشار اولیه : شنبه 15 شهریور 1393 / باز انتشار : جمعه 21 شهریور 1393