میراث انکارناپذیر اردوغان برای کردها

نویسنده: متین لطفی

پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی، جمهوری ترکیه به رهبری مصطفی کمال پاشا آتاتورک در سال ۱۹۲۳ تأسیس شد. در یک دوره 25 ساله -یعنی از سال 1923 تا 1948-  حکومت ترکیه توسط نظامیان، قبضه شده و سیمایی از اقتدار سیاسی ملی گرایانه به نمایش درآمد. ملی گراهایی که هیچ ابایی از نژادپرستی و ترویج پان ترکیسم و به انزوا راندن اسلامگراها و قومیت ها نداشتند و شوونیسم[1] نژادی را بر ساختار سیاسی کشور حاکم کرده که نتیجه ی آن تلاش بی وقفه برای آسیمیلاسیون(یکسان سازی فرهنگی) در پرتو انکار هویت قومی و مذهبی برخی شهروندان و نیز تضییع حقوق سیاسی و مدنی آنها در سطح کشور بوده است.

پیش از پرداختن به اصل مطلب که «بازتاب میراث انکارناپذیر اردوغان در باب ذکر مصادیق تحقق نسبی عدالت اجتماعی با تاکید بر نفی تبعیض نسبت به کُردها» است، شاید شرح مختصری از تقابل نظامیان چکمه پوش ترکیه با نخبگان سیاسی این کشور در قالب کودتاهای مکرر، خالی از لطف نباشد و شواهدی گردد مبنی بر صدق اتهام نقض اراده ی مردم توسط چکمه پوشان ملی گرای کمالیست[2]:

کودتای اول: از دهه ی 1950 و با به قدرت رسیدن حزب دموکرات، نظام سیاسی ترکیه از حالت تک حزبی خارج شده و به چندحزبی تغییر یافت. در 27 می 1960 نظامیان -تحت فرماندهی ژنرال جمال گورسل- به بهانه ی دفاع از آرمان های کمالیستی علیه دولت راستگرای عدنان مندرس دست به کودتا زدند و در طی یک دادگاه نمایشی، حکم اعدام مندرس صادر شد و قریب به 600 نفر از وزیران و مقامات دولتی بازداشت و محاکمه شدند.

کودتای دوم: 12 مارس 1971 و در زمان اوج تنش سیاسی بین ترکیه و یونان بر سر جزیره قبرس، بار دیگر ارتش ترکیه دامان خود را به کودتای نظامی آلوده کرد و این بار دولت راستگرای سلیمان دمیرل را ساقط نمود. یکی از اساسی ترین بهانه های این اقدام ارتش، بی توجهی دولت به هشدارها و دستورات ارتش مبنی بر نقض اصول کمالیستی بود. در این کودتا چندتن از رهبران جنبش دانشجویی به اتهام نقض اصول قانون اساسی دستگیر شدند.

کودتای سوم: کودتای 12 سپتامبر 1980 نیز به دلیل بهانه هایی چون ضعف های سیاسی و اقتصادی دولت ترکیه و نیز نقض اصول سکولار مندرج در قانون اساسی انجام شد.  در این کودتا هزاران نفر محاکمه شدند؛ از اعدام گرفته تا جان باختن زندانیان در زیر شکنجه و از محروم کردن هزاران نفر از حقوق شهروندی تا زندانی کردن روزنامه نگاران برای مدت های مدید.

کودتای چهارم:  کودتای پست مدرن ترکیه 28 فوریه 1997 متفاوت از کودتاهای پیشین بود. در اثر فشاری که گفته می شود از جانب ارتش ترکیه به دولت اسلامگرای نجم الدین اربکان، نخست وزیر وقت ترکیه وارد آمد، وی مجبور به استعفا گشته  و انتخاباتی زودرس برگزار شد و حزب اسلامگرای رفاه از سوی دادگاه قانون اساسی ترکیه منحل اعلام شد. از این کودتا در ترکیه به عنوان نخستین کودتای پست مدرن نام برده می شود.

در این سالها نظامیان به صورت مستقیم و غیرمستقیم کودتا کردند و خود را پاسدار اصول لائیسم مصطفی پاشا می دانستند و با توجّه به این روند تاریخی تا سال 2000، همواره پایه ی ثابت سیاست و حکومت در ترکیه بودند.

نیز در باب جفایی که این دسته از ملی گراهای ترک نسبت به کردها روا داشته اند سخن فراوان است؛ اما شاید ذکر این نکته ضروری باشد که بدون شک، ترکهای جوان ملی گرا، پیروزی خود را مدیون تلاش ها و مجاهدت های کُردها هستند، زیرا آنها بودند که توانستند از طریق حمایت های همه جانبه، ترکهای جوان را در راه رسیدن به آرمان شان یاری دهند. اما با پیروزی «انقلاب ترکهای جوان» در سال 1909، رهبران ترکهای جوان بجای پاسداشت خدمات شایان کُردها و رهبران آنها، تمامی مراکز فرهنگی کُردی را بسته و رهبران آنها را دستگیر کردند؛ آتاتورک که جنگ های استقلال ترکیه را فرماندهی می کرد، زمانی در کردستان دست یکایک مشایخ کُرد را بوسید تا از او حمایت کنند، اما دیری نپایید وعده هایی را که به کردها داده بود –ازجمله استقلال مناطق کُردنشین تحت قلمرو عثمانی-  نه تنها بی پاسخ گذاشت[3] بلکه پس از مدتی کوتاه،  اقدامات سختگیرانه ی ترکیه علیه کردها آغاز گردید، و ممنوع شدن مظاهر هویت کردی از جمله زبان و پوشش، تمامی نیروهای ملی و مذهبی کردها را وادار به عکس العمل نمود.[4] ترکهای جوان که در خیال ایجاد کشور توران بزرگ بودند از هیچ جنایتی فروگذاری نکردند. بطوریکه دست به کشتار بیش از یک میلیون نفر ارمنی و 700 هزار کُرد زدند.[5] و این جنایات تا کمی بیش از یک دهه ی پیش، ادامه داشت.

اما در سده ی جدید، ترکیه با یک تحول مهم روبرو شد و آن، انتخابات نوامبر 2002  بود که حزب اسلام گرا و تکنوکرات عدالت و توسعه(AKP) به رهبری رجب طیب اردوغان و عبدالله گل، با ایده های نو برسرکار آمد و با زیرکی تمام، ژنرال های پاسدار ارزش های کمالیسم را  کنار زد. عدالت و توسعه(AKP) در سال 2002 موفق به کسب اکثریت کرسی های پارلمان گشت و یک دولت تک حزبی تشکیل داد که نقطه عطفی در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ترکیه محسوب می شود.  عدالت و توسعه ی اسلامگرا در طول 12 سال اخیر، سیاست هایی مطالعه شده و روشمند جهت بهبود اوضاع داخلی کشور در دستور کار خود قرار داد که در پرتو اجرای گام به گام و دقیق آنها توانست نتایج مهمی کسب نماید. نظام اقتصادی موفق، حل نسبی مساله ی کردها و رسیدگی جدّی به مطالبات آنها، پیوند مشهود مدرنیته با اسلامگرایی میانه رو و نیز پایبندی به دموکراسی و استمرار آن در پرتو فرایند احراز، انتقال و توزیع سالم قدرت شاید چندی از بارزترین مصادیق این نتایج مهم باشد.

زمانی، جریان های اسلامگرا توسط اندیشه ی چپ و جریان های پشتیبان آن بطور کامل از حضور در عرصه ی سیاسی ترکیه طرد(یا بایکوت) شده بودند؛ اما در این چندسال ورق به سود اسلامگراها بازگشت؛ ترکیه ی امروز، ترکیه ی دیروز نیست و همانا ترکیه ی فردا، ترکیه ی امروز نخواهد بود؛ اردوغان همچون گذشته، نویدبخش تحولات مثبت است؛ ساختارها و نگاه حاکم بر سیاست داخلی و خارجی ترکیه، دچار تحولی بنیادین شده؛ تعریف مفاهیمی که جمهوری ترکیه بر اساس آن بنا شده بود، هر روز وسیع تر و عمیق تر می گردد؛ نظامیانی که حضور زنان محجبه را در چانکایا ممنوع اعلام داشته بودند، امروز در کاخ ریاست جمهوری به آنان در کسوت بانوی اول ترکیه، ادای احترام می نمایند؛ استقرار اردوغان در چانکایا  و تصدی مسند نخست وزیری توسط داوود اوغلو، نوید تداوم حرکت در راستای ترکیه ی جدید است؛ آنچه اردوغان و تیمش از ترکیه ی جدید می گویند امری فراتر از تغییرات امروز است و به تعبیر صحیح، ترکیه ای خواهد بود که در تمامی زوایا متفاوت از ترکیه ی آتاتورک نمود می یابد؛ اگر تُرک بودن یا «هموطن ترک» (türk vatandaşı)، مهم ترین مولفه ی جمهوری آتاتورکی بوده است، شهروندی یا «شهروند ترکیه» (türkiye vatandaşı) مهم ترین مولفه ی جمهوری اردوغان می باشد.

اردوغان در 13 آوریل 2005 در اسلو و در پاسخ به برخی از خبرنگاران می گوید:

«... ما در برابر همه ی گروه های قومی در ترکیه موضع برابر داریم و هیچ تمایزی بین گروه های قومی نظیر ترک، کرد، لاز، گرجی و آبخاز قایل نیستیم...مگر در ترکیه فقط ترکها زندگی می کنند؟[خیر] غیر از آنها حداقل نزدیک به سی گروه قومی مشخص در کشور حضور دارند.»[6]

و خطاب به کُردهای دیاربکر بیان می دارد:

«خورشید همه جا می تابد و باران رحمت خداوند برای همه می بارد. جواب من به کسانی که می پرسند: عاقبت مسئله ی کردها به کجا خواهد رسید؟ این است که: مسئله ی کردها  مسئله ی من نیز هست.. و ما همه ی مسایل مان را با دموکراسی حل می کنیم.»[7]

اردوغان در اوت سال 2005 در آنکارا و در جمع ترکها نیز «شهروندی» را جایگزین «هویت ترک» اعلام کرد و آن را به منزله ی مبحثی فراقومیتی، هم برای کردها و هم برای ترکها پیش کشید.[8] 

گامی را که اردوغان در فرایند احقاق حقوق کردها به ویژه در صلح با PKK [9] برداشت، می توان یک تابوشکنی در تاریخ سیاسی ترکیه ی نوین خواند. اردوغان حتی پیش از رسیدن به قدرت، همواره بر «مخالفت» با ایدئولوژی حکومت و استفاده از ارتش در مناطق کردنشین تاکید کرده و در مناطق با اکثریت کُردی چنین بیان داشته که:

«ما نیز همچون شما کردها از حکومت ایدئولوژیک کمالیست و هم پیمانان آن رنج برده ایم و چنانچه به قدرت برسیم، اولین اولویت مان بازتعریف حکومت و ساختارشکنی ایدئولوژی کمالیست آن خواهد بود.»[10]

 وی در سال ۲۰۰۰ میلادی، پیش از نیل به قدرت در مصاحبه با رادیو استرالیا، عبدالله اوجالان را «محترم»[11] و سربازان کشته شده ی ارتش ترکیه در جنگ با PKK را «کله»(واحد شمارش گوسفند) نامید که نتیجه ی آن، شکایت از وی و محکومیت او به پرداخت جریمه ی نقدی بود.

گزینه ی صلح با PKK،  تصمیمی سخت و استراتژیک بود که به واسطه ی لایه های چندگانه ی اجتماعی ترک ها انتخاب آن برای اردوغان نسبت به اوجالان، به مراتب دشوارتر بوده است. اما با وجود شخصیت جدّی، قاطع و حماسی اردوغان، چنین به نظر می رسد که در فضای سیاسی فعلی تنها او و تیمش هستند که می توانند مسیر صلح در ترکیه را طی نمایند. «اردوغان» شخصیت، توانایی و پشتیبانی لازم برای پیمودن این راه را در ترکیه دارد، و باید توجه داشت که اگر در مسیر آغاز شده ی این صلح، فراز و نشیبی وجود داشته باشد که دارد، می باید آن را امری کاملا طبیعی و گذرا قلمداد کرد.

مسئولیت پیشبرد  این مذاکرات بر عهده ی سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه[12] موسوم به «میت» و  شخص هاکان فیدان رئیس آن بود که البته نظارت اردوغان در تمام مسیر مذاکرات مشخص بود. رجب طیب اردوغان در جریان مذاکرات تاکید کرد که این مذاکرات در چارچوب مصالح و منافع ملی ترکیه است و از این مذاکرات، کل کشور منتفع خواهد شد.[13]  همزمان عبدالله گل، رئیس جمهور سابق ترکیه در  خصوص مذاکره با  کردها بحث بی سابقه ای  را  مطرح کرد و گفت: «در گذشته در برابر کردها در ترکیه خطاها و اقدامات  اشتباهی صورت گرفته که هزینه ی آن بر دوش ما هنوز سنگینی می کند، اما کشور ترکیه ظرفیت آن را دارد که از همه ی توانمندی های سیاسی و اقتصادی خود برای رسیدن به جایگاه والاتر منطقه ای و حتی جهانی استفاده کرده و به تمامی تعهدات داخلی خود جامه ی عمل پوشانده و معضلات داخلی خود را حل و فصل کند.»[14]

در اینجا سعی شده، گزارشی اجمالی از دستاوردهای حزب عدالت و توسعه(AKP) «برای کُردهای ترکیه» در قالب قیاس اوضاع «قبل و بعد» از به قدرت رسیدن این حزب در چند بند به نمایش گذاشته شود:

1. در ترکیه ی قبل از 2002  که ترکیه ای نظامی بود، اگر احمد کایا[15] چند جمله به زبان کردی سخن می گفت، از مراسم اهدای جایزه ی سال به برترین های ترکیه  بیرون رانده می شد و فردایش تمام روزنامه ها[16] هماهنگ با هم شخصیتش را هتک و تخریب می کردند[17]؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002 که ترکیه ای مدنی است، شوان پرور[18] و ابراهیم تاتلیس[19]  و لیلا زانا[20] به دیاربکر دعوت می شوند، و به دعوت عالی ترین مقامات ترکیه[21] نوای کردی «دایه گیان مه گری» را هم صدا با هم سر می دهند.
2. در ترکیه ی قبل از 2002 شوان پرور، خواننده مشهور کُرد که ترانه های وی اکثراً حماسی و میهن پرستانه است، به خاطر فعالیت سیاسی و حمایت از اوجالان ناچار به ترک ترکیه و مهاجرت به آلمان می شود؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002 بلنت آرنچ، معاون اردوغان در آلمان از وی می خواهد که به میهنش بازگردد[22]. همچنین رجب طیب اردوغان وی را جزو شخصیت های تاریخی ترکیه می داند و در یکی از سخنرانی هایش به او که از ۳۷ سال پیش ترکیه را ترک کرده بود، خوشامد گفته و از این که حسرت طولانی شوان برای بازگشت به وطن اتمام یافته، احساس شادی و مسرت می نماید.[23]
3. در ترکیه ی قبل از 2002   لیلا زانا به جرم صحبت کردن به زبان کردی در سال ۱۹۹۴ در حین ادای سوگند در پارلمان ترکیه به ۱۵ سال حبس محکوم می شود و در سال ۱۹۹۵ از جانب پارلمان اروپا برنده جایزه ساخاروف شده ولی به دلیل محبوس بودنش موفق به دریافت آن نمی گردد؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002 از زندان آزاد شده و در سمت دبیر کل انجمن جنبش دموکراتیک قرار می گیرد.
4. در ترکیه قبل از 2002 همواره «کردستان» به «شمال عراق» یا «جنوب ترکیه» ترجمه می شد؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002 برای اولین بار لفظ کردستان توسط عالی ترین مقام سیاسی ترکیه بر زبان آورده می شود، رئیس دولت اقلیم کردستان مورد رسمی ترین استقبال ها قرار می گیرد[24] و وزیر امور خارجه ی ترکیه نیز به سلیمانیه رفته و با زبان کردی سخن می گوید[25]. و مهم تر از همه، یکی از سه نامزد انتخابات ریاست جمهوری ترکیه[26]، کُرد و از هواداران و حامیان اوجالان می باشد.
5. در ترکیه ی قبل از 2002  بنابه گزارش بنیاد حقوق بشر دیاربکر(İHD) در سالیان 1993 تا 1997 بیش از 5000 نفر از شهروندان عادی کُرد در ترکیه توسط واحد اطلاعات و ضدترور ژاندارمری(JITEM) کشته شده اند و اجساد اغلب این قربانیان کشف نشده است؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002 پس از زلزله ی شدیدی که در استان کردنشین وان روی داد، شخص اردوغان به همراه هیئتی از تیم عدالت و توسعه رسماً به آنجا رفته تا بر امدادرسانی ها نظارت مستقیم داشته باشند.[27] با آنکه قطع شدن برخی جاده های روستایی، قطعی سیستم های برق و گاز و همچنین تخریب بیش از 2200 خانه مانع از کمک رسانی سریع در دو روز اول شده بود –که  این کاهش سرعت، با توجه به شرایط بیان شده، امری طبیعی و محتمل است- اما با این وجود اردوغان رسماً به کمکاری دولت اعتراف[28] و از مردم کُرد بخاطر این کمکاری اولیه عذرخواهی می کند.
6. در ترکیه ی قبل از 2002 انجام هرگونه فعالیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی با نام کُرد ممنوع[29] و أشدّ مجازات را به دنبال دارد و طبق قانون احزاب ترکیه، هیچ حزب قومی یا قبیله ای، به غیر از ترک ها در این کشور حق فعالیت ندارند و نظام ترکیه از همان ابتدای تشکیل، موجودیت کردها را نفی کرده و اجازه ی بازی در میدان سیاست این کشور را به آنها نمی دهد[30]؛ اما در ترکیه ی پس از 2002 کردها حزب رسمی داشته[31] و در حزب حاکم از بین 220 نماینده پارلمان 82 نماینده عمدتاً نخبه و متخصص دارند. نیز 56 شهردار کُرد هوادار اوجالان و عضو حزب مناطق دموکراتیک[32] در آناتولی جنوبی و نیز وزیر[33] و مشاور عالی در دولت دارند.
7. در ترکیه ی قبل از 2002 تکلّم کردها به زبان مادری خویش در برابر عموم مستوجب پرداخت جریمه و تحمّل زندان بود؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002 و اوایل اقتدار عدالت و توسعه، دو کانال تلویزیونی در دیاربکر –گون تی وی[34] و سوز تی وی[35]-  و یک ایستگاه رادیویی در شانلی اورفا، مدیا اف ام[36]، شروع به پخش برنامه های کردی در محدوده ی زمانی 45 دقیقه در روز کردند. پس از مدتی در ژوئن 2006 به دستور عدالت و توسعه، شورای عالی رادیو و تلویزیون، محدودیت 45 دقیقه ای پخش برنامه های فرهنگی کردی را ملغی ساخت و این شبکه های تلویزیونی مجاز به پخش نامحدود برنامه های خود شدند.[37] همچنین در  ژانویه ی 2009  رجب طیب اردوغان،نخست وزیر سابق و رئیس جمهور فعلی ترکیه، در نشستی خبری، آغاز به کار کانال 6 تلویزیون دولتی این کشور را به زبان کُردی اعلام کرد و گفت که این کانال منحصراً به زبان کُردی، برنامه پخش خواهد کرد.[38]
8. در ترکیه ی قبل از 2002 ضمن آنکه عمده ی امرار معاش کردها از طریق قاچاق سیگار و شکر در مرزها تأمین می شود، در آمد سرانه ی هر شهروند ترکیه 3500 دلار بوده است[39]؛ اما در ترکیه ی پس از 2002 درآمد سرانه ی هریک از شهروندان کُرد در ترکیه به 10400 دلار می رسد[40] (یعنی تقریبا سه برابر گذشته)، و در استان های کردنشین 14 فرودگاه احداث یا بازسازی شده و چندها  دانشگاه و مرکز علمی-پژوهشی راه اندازی می شود.
9. در ترکیه ی قبل از 2002  اگر یک میوه فروش کُرد با زبان مادری اش قصد معرفی محصولش را می داشت، او یک مجرم محسوب می شد؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002  سالنامه ها[41] و مجله های کُردشناسی[42] به زبان کُردی کرمانجی و زازاکی منتشر شده و روانه ی بازار می شوند و مطالبی چون اشعار و زندگی نامه ی مشاهیر کُردستان را به نمایش می گذارند؛ آثار شکسپیر و سایر اندیشمندان به زبان کُردی به چاپ می رسد[43]؛ تنها یک مترجم بنام کاوه نَمر، 25 جلد کتاب به زبان کُردی و 5000 قطعه شعر از شاعران جهان به این زبان  ترجمه و بصورت قانونی منتشر می کند.[44] همچنین سازمان دیانت ترکیه، نسخه ی قرآن به زبان کُردی را در سطح کشور منتشر می کند.[45]  نیز امکان دستور کار به زبان کُردی برای تلفن های همراه نسل جدید ترکیه بوجود می آید[46] و کلاس های خصوصی بصورت قانونی برای آموزش زبان کُردی راه اندازی می شوند.[47] و همه ی این اقدامات از سوی حزب عدالت و توسعه، جهت تعقیب زمینه های به رسمیت شناختن بین 15 تا 20 میلیون کُرد در ترکیه صورت گرفته است.
10. در ترکیه ی قبل از 2002 براساس قانون اساسی مصوب[48]، غیر از اقلیت مسیحی و یهودی، سایر اقلیت ها به کلی و به یکباره انکار گشته و یک شبه همه ی آنها ترک نامیده شدند و از آن زمان بود که هویّت کُردها نفی و انکار شد و آنها را «ترک های کوهستانی» خواندند[49]؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002 دولت ترکیه، آمار جمعیت کُردها (بین 15 تا 20 میلیون نفر) را جهت اهتمام به احقاق حقوق آنها اعلام می کند و با فرهنگ سازی از طریق سمینارهای علمی-آموزشی، زمینه های اثبات وجود هویتی به نام کُرد و نفی تئوری ترک های کوهی که برآمده از ماجرای «کارت – کورت»[50] است را فراهم می آورد.
11. در ترکیه ی قبل از 2002 جز تقویت حس پان ترکیسم و شوراندن ترکها علیه کُردها از سوی حاکمان، چیزی یافت نمی شود؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002، اردوغان در دانشگاه مارمارای استانبول خطاب به آیمان گولَر[51] بخاطر اظهارات نژادپرستانه اش می گوید:

«یکی از نمایندگان حزب جمهوری خلق اعلام کرده که ترک ها بر کردها برتری دارند و این دو عنصر جامعه ی ترکیه با هم قابل مقایسه نیستند. من صراحتاً اعلام می کنم که این سخنان مصداق ترویج افکار نژادپرستانه و خیانت به این سرزمین است. من و همکارانم همه ی توان خود را به کار می گیریم تا با این افکار غلط مبارزه کنیم و به جای استفاده از کلماتی همچون ترک، کُرد، چپ، راست و هر تقسیم بندی دیگری، قائل به یک اصطلاح کلی و همه گیر به نام شهروندان ملت ترکیه باشیم... در دهه ی 1970 برخی از رهبران سیاسی ترکیه، جوانان این کشور را تحریک کردند و با دامن زدن به تفاوت ها و تبعیض هایی همچون سنی و علوی، کُرد و ترک، چپ و راست و چندین جبهه بندی دیگر، با آینده ی آن جوانان و امنیت ترکیه بازی کردند و این اقدامات خطرناک، هزینه های سنگینی روی دست ما گذاشت.»[52]

و در ماردین خطاب کُردها می گوید:

«ما در برابر شهروندان کُرد خود قدم برداشته و صداقت خود را اثبات کرده ایم. به آسیمیلاسیون(یکسان سازی فرهنگی) پایان داده ایم. حالا نوبت شماست. شما هم باید نشان دهید که از ترور و خشونت بیزار هستید و حاضرید به اقدامات صادقانه ی دولت پاسخ دهید. نوبت شماست که در اوج مسئولیت پذیری به میدان بیایید... تا ده سال پیش، هیچ کس نمی توانست باور کند که در ماردین، دانشگاهی تاسیس شده که زبان های کردی، عربی وسریانی را تدریس می کند، اما در دوران ما این اقدام صورت گرفت و این دانشگاه در مقطع دکترا هم ادبیات و زبان کُردی را تدریس خواهد کرد... من از شما می پرسم آن گروهی که با به کارگیری خشونت و تهدید، کسبه ها و مغازه داران را وادار به تعطیلی بازار و مغازه ها می کند، چه سودی برای مردم این منطقه دارد؟ برادران و خواهران من! مطمئن باشید هیچ چیزی با زور و سلاح به دست نمی آید. مطمئن باشید هیچ چیزی از ادامه ی جنگ و خشونت ساده تر نیست و آنچه که دشوار و پیچیده است، رسیدن به صلح و استقرار آرمش و ثبات است و ما انتظار داریم به اتفاق شما این پروژه ی دشوار را به سرانجام برسانیم.»[53]

1. در ترکیه ی قبل از 2002،  ارتش ترکیه در دهه ی ۱۹۳۰ - در حد فاصل سال های ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹- با بمباران هوایی و استفاده از گازهای سمّی به سرکوب شورش علوی ها و کرد ها در منطقه ی درسیم دست می زند؛ اما در ترکیه ی پس از 2002 رجب طیب اردوغان بعنوان اولین مقام عالی رتبه ی ترک به خاطر کشتار بیش از ۱۳ هزار علوی و کرد توسط ارتش ترکیه در دهه ی ۱۹۳۰ میلادی عذرخواهی و مراتب تأسف خود را اعلام می کند. او در جریان نطقی که از تلویزیون این کشور پخش می شد، گفت: «اگر نیاز به عذرخواهی در این باره باشد و اگر چنین چیزی باید در کتاب ها ثبت شود، من به خاطر این حادثه عذرخواهی می کنم.» [54]
2.  در ترکیه ی قبل از 2002 نگرش رایج ناشی از القائات حاکمیت در جامعه، چیزی جز پاشیدن بذرهای کینه و تنافر نسبت به کُردها نبوده است. همچنین قانون مصوب سال 1980 که توسط نظامیان وضع شده، بیان می دارد: «در مؤسسات آموزش و تعلیمی، زبان دیگری غیر از زبان ترکی نباید به شهروندان کشور به عنوان زبان مادری آموزش داده شود»[55]؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002 چنان در راستای مستحق بودن کُردها فرهنگ سازی می شود که همزمان با تدریس زبان کُردی در دانشگاه معتبر «بیلکَنت آنکارا»، دانشجویان ترک زبانی همچون «اُزگون اُزیوکسل»، می گوید:

«من فرزند یک خانواده ی اصیل ترابزونی هستم که تقریبا همه ی افراد خانواده ی ما کمانچه نواز و خواننده هستند. از خودم بدم می آید که چرا معنی ده ها ترانه ی فرانسوی و انگلیسی را می دانم اما سر در نمی آورم که شوان پرور در ترانه های خود از چه چیزی حرف می زند. به همین خاطر می خواهم کُردی یاد بگیرم.» [56]

        نیز «بتول دورموش»، دانشجوی اهل کارادنیز می گوید:

«من دانشجوی رشته حقوق هستم. می خواهم زبان کُردی را یاد بگیرم تا فهم روشن تری از مسائل حقوقی مربوط به کردها داشته باشم.»[57]

همچنین زمانیکه داستان هَملِت به بصورت تئاتر در آنکارا با زبان کُردی نمایش داده می شود[58]، کثیری از صندلی ها توسط شهروندان ترک، پر می شود.

        «سلیمان چَویک»، نویسنده و روزنامه نگار نامدار کُرد می گوید:

«در حال حاضر در چند دانشگاه ترکیه، زبان کُردی تدریس می شود و اندک اندک شرایطی به وجود می آید که زبان کُردی به ابزاری برای کسب معاش و به کارگیری رسمی تبدیل می شود و این نکته ی مهمی در توسعه و تقویت زبان کُردی است.»[59]

در این راستا، وزارت آموزش ملی ترکیه نیز نرم افزارها و لوح های فشرده ی ویژه ای را برای استفاده ی دانش آموزانی که تمایل به یادگیری زبان کُردی در کلاس یا منزل دارند،آماده کرده است.

1. در ترکیه ی قبل از 2002 دولت آنکارا به مردم باورانده بود که هرکس بگوید من کُرد هستم، مرتکب چنان جرم شنیعی شده که مستوجب مجازات می باشد[60]؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002  نهاد ارگون، وزیر دانش، صنایع و فناوری ترکیه در شهر کردنشین «آگری» و در جمع هواداران حزب عدالت و توسعه می گوید:

«خیلی وقت ها وزرا، مسئولین و کارگزاران دولت ترکیه، گلایه می کنند و می گویند هر کاری می کنیم باز هم بسیاری از هموطنان کُرد ما ترکی یاد نمی گیرند. من در این خصوص نظر متفاوتی دارم و می گویم اگر آنان ترکی یاد نمی گیرند، چه ایرادی دارد ما دولتی ها کردی بیاموزیم. اگر آنها برای یادنگرفتن ترکی توجیه و یا محدودیتی دارند، توجیه ما چیست؟ اندکی وقت بگذاریم، تمرین کنیم و کردی را دست کم در سطحی یاد بگیریم که بتوانیم با مردم ارتباط برقرار کنیم. هر استاندار، فرماندار، پزشک و معلمی که به این مناطق فرستاده می شود، نخست باید دوره یادگیری زبان کردی را بگذراند. مگر ما نمی گوییم که همه ی ما با هم صاحب این مملکت هستیم؟ بسیار خوب. همه با هم در حزب عدالت و توسعه دست به دست هم دهیم و به گونه ای عمل کنیم که هموطنان کُردمان خود را غریب و بی کس ندانند.»[61]

1. در ترکیه ی قبل از 2002 کُردها در جهت حفظ مصالح خویش ناگزیر به مخفی کردن هویت شان بودند و به ندرت از آنها بعنوان نیروهای انسانی در حوزه ی سیاست استفاده می شد؛ اما در ترکیه ی بعد از 2002  اقتصاددان کُردی مانند مهمت شمشک باتمانی، شغل خود را با حقوق سالانه 800000 دلار در خارج رها کرده و به ترکیه باز می گردد تا با هویت کردی اش در دولت اردوغان وزیر دارایی شود.[62]  شاید شناخت نخبگان مشهور کُرد و عضو حزب عدالت و توسعه و نیز اطلاع از منصب گذشته یا کنونی آنها در دولت دالت و توسعه، خالی از لطف نباشد[63]:

حسین چلیک: نماینده ی عنتاب، سخنگو و معاون رهبر حزب عدالت و توسعه و وزیر سابق آموزش ملی؛

مهدی اکر: نماینده ی دیاربکر و وزیر تغذیه، کشاورزی و دامپروری؛

مهمت شمشک: نماینده ی باتمان، اقتصاددان و وزیر امور دارایی؛

فاروق چلیک: نماینده ی اورفا و وزیر کار؛

 فاطمه شاهین: نماینده ی عنتاب و وزیر خانواده و تامین اجتماعی؛

غالب انصاری اوغلو: نماینده ی دیاربکر و از مشاورین اردوغان در امور کردها؛

مهمت متین ار: نماینده آدیامان، روزنامه نگار و از مشاورین اردوغان؛

ظفر چاغلایان: اقتصاددان و وزیر اقتصاد ترکیه؛

پروفسور یاسین آکتای: عضو نهاد تعیین خط مشی سیاسی حزب عدالت و توسعه؛

و ده ها نماینده، استاد دانشگاه، فعال اقتصادی، روحانیون دینی، نویسندگان، روزنامه نگاران و جوانانی که روز به روز در میان محافل دینی، علمی، سیاسی و فرهنگی کردستان ترکیه به شمار آنها افزوده شده و به این موضوع فکر می کنند که راه پیشرفت، در پیوستن به تیم اردوغان است.

همه ی این عوامل نشان می دهد که برگ برنده ی آینده ی مناطق کردنشین ترکیه در دست حزب عدالت و توسعه خواهد بود. اردوغان در مناطق کردنشین این کشور کمی بیش از 70 کرسی نمایندگی مجلس را به دست آورده بود و نشان داد که توان رویارویی با گفتمان ملی گرایی ترکیه را دارد، در حالیکه حزب صلح و دموکراسی به عنوان یک نهاد رسمی و قانونی وابسته به PKK در شرایط ایده آل و در قله ی پیروزی، تنها 32 کرسی را در اختیار گرفت. معنی و مفهوم دقیق این عبارت این است که اردوغان بخش وسیعی از کُردهای کشورش را با خود همراه کرده و از حمایت و همراهی آنان آسوده خاطر است. اردوغان لیدری است که در چند سال گذشته توانسته اثبات کند برای ترکیه، صاحب برنامه است و استراتژی و مشی مشخصی برای اداره ی اقتصاد، سیاست و سایر بخش ها دارد. او با کسب قریب به 52 درصد از آرای مردم کشورش یک بار دیگر، اقتدار اسلامگرایان را تثبیت کرد و نشان داد که حزب عدالت و توسعه، همچنان یکّه تاز میدان سیاست خواهد بود.

در انتخابات ریاست جمهوری 2014، از مجموع 55 میلیون و 692 هزار و 841 واجد شرایط رای دهی، 40 میلیون و 545 هزار و 911 رای معتبر، و 737 هزار و 716 رای، نامعتبر بود.  اردوغان در مجموع 21 میلیون و 143 رای به دست آورد. و دمیرتاش در مجموع 3 میلیون و 958 هزار و 48 رای کسب کرد.[64]

اردوغان در مناطق کردنشین ترکیه به علاوه ی آرای کردهای استانبول، نزدیک به چهار و نیم میلیون رأی از کردها دریافت کرد و این رقم نشان داد که هنوز هم گفتمان حزب عدالت و توسعه نزد کردهای ترکیه، پرطرفدارتر و پررنگ تر از گفتمان PKK است. پس خطاست اگر تصور کنیم خط فکری PKK و به عبارتی عبدالله اوجالان یگانه خط سیاسی و اجتماعی کردستان ترکیه است. این خط فکری نه تنها یگانه نیست بلکه به گواه آمارهای مستند و روشن، غالب و فراگیر نیز نیست.

یکی از مهم ترین سرمایه ها و دلخوشی های اردوغان در کردستان ترکیه، صدها کادر مجرب و کارآمد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ده ها فعّال دینی و دانشگاهی کُرد است که بدون هیچ تردیدی صف خود را از PKK و دیگر احزاب کُرد جدا کرده اند و در نتیجه ی حمایت ها و فعالیت های آنها، حزب عدالت و توسعه هم اکنون به مهم ترین و بزرگترین حزب برای رأی دهندگان کُرد تبدیل شده است.

آیدین آلتاچ، رییس کردتبار شاخه ی دیاربکر حزب عدالت و توسعه در گفتگو با یکی از خبرگزاری ها و واکنش به این موضوع که PKK و حزب صلح و دموکراسی خود را نماینده ی راستین کردهای ترکیه می دانند و بر این باورند که تنها آنها می توانند ازمطالبات کردها دفاع کنند، گفت:

«آرای به دست آمده در انتخابات را به عنوان آیینه ی تمام نما و شفافی قبول کنیم که می تواند میزان نفوذ احزاب ترکیه بین کردهای این کشور را نشان دهد. بررسی همه ی نتایج نشان دهنده ی آن است که حزب عدالت و توسعه در همه ی استان های کردنشین، بالاترین رای را به دست آورده است. ما در کل مناطق کردنشین ترکیه 55 درصد از آرای کردها را به دست آورده ایم؛ حزب صلح و دموکراسی باید این واقعیت را بداند که بسیاری از شهروندان ما به آنها رای نمی دهند. همچنان که ما واقعیت سیاسی و حضور انتخاباتی حزب صلح و دموکراسی را قبول کرده و این موضوع را پذیرفته ایم که 30 تا 35 درصد از شهروندان کُرد به این حزب رای داده اند؛پس آنها نیز باید حضور ما را قبول کنند و تحلیل شرایط عینی این مناطق را در تحلیل های خود منظور نمایند... در این جغرافیا، در این سرزمین، انسان ها آزادند که هویت قومی خود را اعلام و از آن دفاع کنند. آن که خود را ترک می نامد و ترک می داند، آزاد است از ارزش های فرهنگی خود دفاع کند، و آن شهروندی نیز که خود را کُرد می داند، آزادانه باید هویت خود را حفظ کند. تعریف ما از کُرد بودن این است؛ یعنی چنین نیست که هر شهروندی که به حزب صلح و دموکراسی رای دهد کُرد و بقیه غیرکُرد باشند. خیر؛ اکثر کردهای این منطقه رأی خود را به حزب ما می دهند و کسی نمی تواند چنین ادعایی مطرح کند که این افراد فاقد شناسنامه ی کردی هستند. مگر قرار است الزاماً همه ی هموطنان کُرد ما پیرو افکار و اندیشه های حزب صلح و دموکراسی باشند؟ ما به عنوان حزب عدالت و توسعه، خود را شهروندان کُرد جمهوری ترکیه می دانیم و می خواهیم که همه ی افراد حقیقی و حقوقی نیز هویت ما را به این شکل پذیرا شوند.» [65]

آیدین آلتاچ در پاسخ به این سئوال که حزب عدالت و توسعه چگونه توانسته در استان های کردنشین ترکیه 55 درصد از آرای کردها را به دست بیاورد، گفت:

«پیروزی و این دستاورد ارزشمند، حاصل یک فعالیت کوتاه مدت و ناگهانی نیست. چنین نیست که حزب عدالت و توسعه فی البداهه وارد مناطق کردشین شده و آرای مردم را به دست آورده باشد. ما برای رسیدن به این جایگاه اجتماعی و برای کسب اعتماد کردها، تلاش کرده ایم. نه تنها در مناطق کردنشین بلکه در سراسر ترکیه، توانسته ایم آرای نیمی از رأی دهندگان ترکیه را به دست بیاوریم... برخی ها فکر می کنند که مشکلات و شرایط دشوار مناطق کردنشین ترکیه، صرفا از سال 1980 و پس از کودتای نظامی 12 سپتامبر آغاز شده است؛ اما چنین نیست. مردم این منطقه از همان آغاز تاسیس جمهوری ترکیه یعنی از سال 1923 میلادی به بعد، همواره مجروح و دردمند بوده اند و وقتی هم که حزب عدالت و توسعه بر سر کار آمد، شرایط امنیتی نگران کننده ای در استان های کردنشین حاکم بود و به طور رسمی، شرایط فوق العاده ی نظامی و امنیتی در همه ی شهرها و روستاها حکم فرما بود و برای سفر به این مناطق، باید ده ها ایستگاه بازرسی و کنترل مدارک شناسایی پشت سر گذاشته می شد. این شرایط باعث شده بود که شهروندان این منطقه، خود را رها شده و جدا شده حس کنند و در اوج محرومیت زندگی کنند. اما زمانی که حزب عدالت و توسعه بر سر کار آمد، به حقوق مردم منطقه اهمیت داد... آنها صداقت ما را دیده و به ما اعتماد کرده اند. هدف مبنایی و مهم ما طی این سال ها، همواره این بوده که به جای انکار صورت مسئله و یا پاک کردن صورت مسئله، تلاش کنیم که همه ی جوانب پیچیده ی آن حل شود و مردم نیز از این واقعیت ها غافل نیستند. به این نتیجه رسیده اند که توان حل این مشکلات، در حد و اندازه ی دیگر احزاب نیست و تحقق این مهم در این شرایط، تنها از رهبری چون اردوغان و جماعتی چون حزب عدالت و توسعه برمی آید.»[66]

اردوغان کاملاً بدون تعارف، آشوب ها و مسایل میان کردها و ترکها را برای مردم خود تحلیل کرده و گفته که اگر ما خواستار رشد و تبدیل شدن به قدرت های مهم دنیا هستیم، باید مشکلات داخلی خود را حل کنیم و مهم ترین مشکل داخلی ما، بحث حقوق کردهاست.