تهران یا تل آویو؟

دیپلماسی ایرانی : تحلیل گران مسائل منطقه ای در عربستان سعودی اخیرا نارضایتی خود را از توافقنامه انجام گرفته میان ایران و امریکا در خصوص برنامه هسته ای ایران به صراحت اعلام کرده اند. بر اساس این توافقنامه تهران از حق غنی سازی اورانیوم برخوردار است .آل سعود این روزها نگران است و البته حسی نه چندان خوشایند بر آن مستولی شده است : در آینده ای که شاید چندان هم دور نباشد این اعراب منطقه هستند که میان دو قدرت هسته ای یعنی ایران و اسرائیل ( رژیم صهیونیستی ) گرفتار خواهند شد. در این میان اعراب از هرگونه تسلیحات و یا انرژی هسته ای محروم خواهند ماند.

عربستان سعودی خود را رهبر جهان عرب می داند. جزیره ای که به گمان سیاستمدارانش هم ثبات سیاسی را تجربه می کند و هم قدرت اقتصادی را در جهان عرب در چنته خود دارد. کشوری که البته پس از تحولات جهان عرب تا حدودی آسیب دیده و البته که از این جراحت ها خونریزی هایی هم داشت. در حال حاضر بسیاری عربستان را رهبر کشورهای سنی و طرفدار نیروهای سکولار اهل تسنن هم می دانند. کشوری که هم حامی ارتش آزاد سوریه است و هم طرفدار ارتش مصر که در برابر اخوان المسلیمن ایستادگی کرد.

عربستان سعودی در حال حاضر ناظر جدالی است که میان نیروهای اهل تسنن در سوریه در جریان است . در یک سوی میدان القاعده ایستاده و در سوی دیگر ارتش آزاد سوریه . در این میان مشاجره میان نخست وزیر ترکیه رجب طیب اردوغان با ارتش مصر به دلیل برکنار کردن محمد مرسی از جریان اخوان المسلمین نیز به سوژه ای برای  آل سعود تبدیل شده  است .علاوه بر این عربستان سعودی زمانی که ارتش دولت در سوریه توانست به کمک حزب الله لبنان بخش های اعظمی از کشور را دوباره در اختیار کامل خود درآورد، در خواب بود. گفته می شود که ایران هم در سوریه و هم در عراق حضور دارد و این در حالی است  که هر دو این کشورها در حال تجربه جدال جدی و خونین میان شیعیان و اهل تسنن و البته غرب و شرق هستند. اکنون عربستان سعودی نگران است که مبادا توافقنامه انجام گرفته میان ایران و غرب در قالب برنامه هسته ای این کشور بتواند به دوباره بلند شدن دست ایران در معادلات منطقه ای منتهی شود.

آیا فرصتی تاریخی را از دست دادیم؟

منافع عربستان و اسرائیل در منطقه هیچ گاه تا این اندازه به هم نزدیک نبوده است: هر دو انها نگران برنامه هسته ای ایران هستند. هر دو از تلاش های ژنرال عبدالفتاح السیسی در مبارزه با اسلام گرایان در مصر حمایت می  کنند. هر دو خواهان پایان یافتن حضور نیروهای حزب الله در سوریه هستند. منفعت هر دو در تقویت جریال های میانه رو سنی در سوریه و کنارزده شدن القاعده از دایره فعالیت های درون این کشور است و هر دو از سیاست خارجی امریکا که به نوعی آنها را به حاشیه در منطقه رانده و رها کرده ناراضی به نظر می رسند.

عربستان سعودی در سال 2002 میلادی به واسطه اتحادیه عرب طرحی را برای برقراری صلح در خاورمیانه در اختیار اسرائیلی ها قرار داد. مبنای این طرح بازگشت به مرزهای 1967 بود. اسرائیل هیچ گاه به شکل رسمی این طرح را نپذیرفت هرچند چهره هایی مانند ایهود اولمرت و شیمون پرز از این طرح به نوعی استقبال کردند. اخیرا زمزمه های بسیاری در خصوص همکاری های  مخفی میان اسرائیل و عربستان سعودی به گوش می رسد. بر اساس این گزارش ها این دیدارهای مخفی در کشورهای اروپایی صورت گرفته و محور تمام این بحث ها هم ایران بوده است . علاوه بر این گزارش هایی وجود دارد دال بر اینکه مقام های اطلاعاتی عربستان و اسرائیل در اردن برای بحث و تبادل نظر در خصوص سوریه هم دیدارهایی داشته اند. معاون وزیر امور خارجه سوریه فیصل مقداد اخیرا عربستان سعودی را به همکاری با اسرائیل علیه دولت مرکزی در سوریه متهم کرده است . او تاکید کرده که  تل اویو و ریاض در اردن اتاق عملیات مشترکی به راه انداخته و از انجا فعالیت های اپوزیسیون در سوریه علیه دولت بشار اسد را هدایت می کنند. امریکا با امتناع از حمله نظامی به سوریه و البته نیل به توافقنامه هسته ای با ایران به تشدید بحران در منطقه برای عربستانی ها کمک کرد اما در حال حاضر فرصت طلایی هم به دست آمده که اسرائیلی ها و رهبران آل سعود باید از آن استفاده کنند. در میان تحلیل گران خوش بین سعودی هستند کسانی که اعتقاد دارند امریکایی ها واقعا به دنبال بهبود رابطه با تهران نیستند و این توافق انجام گرفته که بر اساس آن برخی تحریم ها به مدت شش ماه به حالت تعلیق در می آید تنها با این هدف که ایران در پروسه امحای تسلیحات شیمیایی سوریه همراهی خواهد کرد انجام شد.

با اینهمه بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران سعودی هم اعتقاد دارند که امریکا با سیاست های خارجی که دنبال می کند به خاندان پادشاهی آل سعود خیانت کرده است . یکی از ستون نویس های یک نشریه سعودی در این خصوص نوشت : "شیطان بزرگ با یکی از محورهای شرارت ازدواج کرد و عربستان که دوست خانوادگی امریکا به حساب می آمد به این عروسی دعوت نشد." آل سعود تاکنون بارها و بارها در پیدا و پنهان تاکید کرده است که امریکا بر اسب اشتباهی شرط بندی کرده است چرا که اهل تسنن اکثریت در خاورمیانه را تشکیل می دهند و شیعیان در اقلیت هستند. البته عربستان به منابع نفتی در اختیار اهل تسنن و شیعیان هم اشاره کرده و ادعا می کند که غالب طلای سیاه در  مناطق سنی نشین و نه مناطق در اختیار شیعیان است . مقام های رسمی عربستان بسیار شبیه به مقام های اسرائیلی در خصوص ایران موضع گیری می کنند: در شرایطی که ایران به تسلیحات هسته ای دست پیدا کند ما بیکار نخواهیم نشست . تا انجا که ما می دانیم تمامی گزینه ها بر روی میز است .

گزینه دوم : به برنده پیوستن

اکنون عربستان سعودی با دوگانه عجیبی روبه رو شده است : اگر بیش از اندازه فعلی به اسرائیل نزدیک شود به آرمان فلسطین خیانت کرده است . اگر به ایران بپیوندد به اپوزیسیون سوریه خیانت کرده است . ایدئولوژی وهابی گری که پایه و اساس خاندان سعودی بر اساس آن است همان اندازه ضدشیعی است که ضداسرائیلی. سیستم اموزشی در این کشور به یک اندازه سیاست های ضدشیعی و ضداسرائیلی را تبلیغ می کند. اما تفاوت های اندکی میان  رابطه عربستان – اسرائیل با عربستان – ایران  در بعد مسائل مذهبی و دیپلماتیک وجود دارد . یهودی ها نمی توانند به داخل عربستان پا بگذارند و بر اساس قواعد اسلامی نمی توانند وارد مدینه و مکه و اماکن مقدس مسلمانان شوند. اما سالانه هزاران شیعه که بخش اعظمی از انها را ایرانی ها تشکیل می دهند به مکان های مقدس خود در عربستان سفر می کنند.علاوه بر این متحدان عربستان در منطقه به این کشور برای نزدیکی بیشتر به تهران فشارهای زیادی وارد می کنند. پادشاه عمان که میان امریکا و ایران هم میانجی گری کرده است دوشادوش قطر و کویت رابطه حسنه ای با تهران دارند. اخیرا رابطه میان ایران و امارات هم مجددا به گرمی گرائیده است .  

رئیس جمهور ایران در حال حاضر در منطقه خلیج فارس دیپلماسی لبخند را در پیش گرفته است . او وزیر امور خارجه خود را به تمامی امارت نشین های حاشیه خلیج فارس فرستاده است و ابراز امیدواری کرده که بتواند در اینده ای نه چندان دور به عربستان هم سفر کند. تنها امارت نشینی که فعلا از نزدیکی به ایران سرباز زده  بحرین است که تهران را به حمایت از شیعیان مخالف حاکمیت آل خلیفه متهم می کند. ایران تاکنون بارها از عربستان سعودی خواسته است که برگ جدیدی را در رابطه دوجانبه بگشاید و البته بارها هم تاکید کرده که برنامه هسته ای ایران صرفا کاربرد صلح امیز داشته و خطری هم برای ریاض و دیگر کشورهای منطقه نخواهد بود. به نظر می رسد که نزدیکی به تهران برای سعودی آسانتر از نزدیک شدن به اسرائیل باشد. نمایندگان ایران و عربستان یکدیگر را در اجلاس کشورهای اسلامی و همچنین جلسات اوپک می بینند. علاوه بر این ایران و عربستان سعودی در کشورهای یکدیگر سفیر داشته و روابط دیپلماتیک خوبی هم با یکدیگر دارند. عربستان سعودی در گذشته هم بارها ابراز امیدواری کرده است که تنش موجود میان تهران – ریاض با توسل به راهکارهای دیپلماتیک حل و فصل شود اما هیچ گاه برای گفتگوی مستقیم با اسرائیل پا پیش نگذاشته است . با در نظرگرفتن جمیع این شرایط اکنون به نظر می رسد که عربستان سعودی می تواند با نزدیک شدن به تهران از مزایای برقراری رابطه معمولی با امریکا و قرار گرفتن در این صف هم بهره مند شود. نزدیکی تهران و ریاض می تواند بر تنش منطقه ای میان شیعیان و اهل تسنن هم تاثیر بگذارد. در هرگفتگویی که میان تهران و ریاض رخ دهد قطعا مساله سوریه هم جایی خواهد داشت و در نهایت هم تلاش خواهد شد که کنفرانس ژنو 2 با طرحی مشترک از سوی ریاض و تهران برگزار شود. این قرارداد می تواند دو ضلع جهان اسلام را به هم نزدیک تر کرده و البته اسرائیل را از مسیر نزدیک شدن به این حلقه دور و دورتر کند.

منبع : وای نت نیوز /