حال و هوای سفارت آمریکا، 34 سال پس از اشغال

دیپلماسی ایرانی: در مرکز پایتخت ایران با ساختمان های بلند و مرتفع، ساختمان کم ارتفاع و گرد و غبار گرفته و متروک سفارت سابق آمریکا قرار دارد، یک نماد مخروبه از عصری که امروز متعلق به گذشته به نظر می رسد.

در مقابل درب ورودی ساختمان سفارت سابق آمریکا در تهران که زمانی مرکز قدرت ایالات متحده در ایران بود، یک پادری کثیف روی زمین افتاده که روی آن عبارت «مرگ بر آمریکا» ، اسپری شده است. یک پیکره از جنس فوم که روی آن به رنگ برنز در آمده نیز در ورودی بعدی نماید یکی از اعضای سفارت آمریکاست که تحت اسارت دانشجویان خط امامی در آمده بود.

اینجا که در ایران به آن «لانه جاسوسی» گفته می شود، با دیوارهای بلند که روی آن سیم خاردار گذاشته شده، احاطه شده است. در داخل ساختمان، فرش زرد روشنی که در اتاق ارتباطات محرمانه پهن شده بود، همچنان سر جای خود باقی است و از زمانی که سفارت به اشغال در آمد و 66 آمریکایی به مدت 444 روز گروگان گرفته شدند، تعویض نشده است.

تخته های مداری و وسایل مخابراتی مربوط به دورانی که سفارت فعال بود ، در معرض نمایش قرار گرفته و این در حالی است که اعضای بسیج که پایگاهی در محل سابق سفارت آمریکا دارند، با تلفن های هوشمند و سیستم مخابراتی مدرن؛ مجهز هستند.

بازدید روزنامه نگاران خارجی از این ساختمان به ندرت اتفاق می افتد و آنها می توانند مجوز ورود به سفارت سابق آمریکا را دریافت کنند. با این وجود در آستانه سالگرد اشغال سفارت آمریکا، برخی روزنامه نگاران خارجی این مجوز را دریافت کردند.

رضا شجاعی، که خبرنگاران خارجی را برای بازدید از این سایت راهنمایی می کند، می گوید: تا پیش از تسخیر لانه جاسوسی این آمریکا بود که تاریخ را به دیگر کشورها دیکته می کرد، اما پس از حمله به سفارت ، این ایران است که تاریخ را به آمریکا دیکته می کند.

برای تندروهای ایرانی، ساختمان سفارت سابق آمریکا، سمبولی از قدرت بادوام جمهوری اسلامی است. اما با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، فضا تا حدودی تغییر کرده است.

مهدی زهری، یک بسیجی 31 ساله به خبرنگاران خارجی می گوید، همه چیز در ساختمان سفارت قدیمی شده و شاید زمان آن رسیده باشد که آنها را فراموش کنیم.

اما همکار او در بسیج نظر دیگری دارد. در حالی که روی یک صندلی پلاستیکی در باغ روبروی سفارت نشسته و چای می نوشد، سرگرم مطالعه کتابی است که محتوای آن از قدرت رو به زوال ایالات متحده حکایت دارد. او می پرسد، آیا می دانستید که از هر دو ازدواج در آمریکا، یکی به طلاق می انجامد؟ این کتاب که نوشته احمد طلوعی است، به این نکته اشاره دارد که آمریکا بهشت مجرمین است، اما مردم بیچاره باید در خیابان ها زندگی کنند.

در حالی که سنگینی ترافیک تهران حتی در هوا نیز احساس می شود، روزنامه نگاران خارجی به سوی راهرویی هدایت می شوند که روی آن پوسترهایی از دستاورهای ایران نصب شده است. یکی از این پوستر ها جایگاه ایران در تولید گاز مایع را نشان می دهد.  پوستر دیگری نیز آمریکا را به جرایم جنگی در عراق، گواتمالا، نیکاراگوئه و دیگر کشورهای جهان متهم می کند. راهنمای بسیجی با اشاره به یک پوستر که تصویر یک شیطان را نشان می دهد، توضیح می دهد که این چهره واقعی آمریکاست. در انتهای راهرو نیز تصاویری از راجر گرودی فرانسوی به چشم می خورد که هولوکاست را انکار کرده و آنسو در پرتره هری بلفونت نصب شده که مخالف جنگ عراق بود.

راهنما از روزنامه نگاران خارجی می خواهد همراهش با رد شدن از دری طاق دار و عبور از پله هایی بزرگ به طبقه دوم بروند. او توضیح می دهد، اینجا جایی است که سیا به طور محرمانه در آن حضور داشت. 34 سال پیش، دانشجویان خشمگین انقلابی اتاق های مخفی و دستگاه های شنود را کشف کردند و اکنون آنها را برای عموم به نمایش گذاشته ایم.

یکی از اتاق ها یک محفظه شیشه ای دارد که به دیپلمات ها امکان می داد مکالمه های فوق سری خود را در آن انجام دهند. راهنمای روزنامه نگاران با اشاره به این اتاق می گوید: همین نشان می دهد که با در حمله به سفارت آمریکا درست عمل کردیم، چرا که درغیر این صورت ممکن بود به سرنوشت مصر دچار شویم. به گفته وی، سیا از قدرت گرفتن اخوان المسلمین در مصر جلوگیری و از ارتش حمایت کرد.

در حالی برای بازدیدکنندگان، تئوری های سیاسی در مدت کوتاهیی تعبیر و تفسیر می شود؛ برخی از بازدیدکنندگان با استفاده از وسایلی مانند عینک و موی مصنوعی، خود را به شکل ماموران سابق سیا در آورده و عکس یادگاری می گیرند.در همین حال راهنما توضیح می دهد که آمریکایی ها همچنان در حال جاسوسی از کشورها هستند.

اکنون محل اقامت سفیر اسبق آمریکا در تهران به دفتر بسیج تبدیل شده است. راهنما توضیح  می دهد آمریکایی ها میهمانی های خود را نیز کنار استخر برگزار می کردند. او می گوید، اینجا جای زیبایی است اما به نظر نمی رسد آمریکایی ها هیچ وقت به اینجا بازگردند. چرا که از آن زمان اتفاق های زیادی افتاده است.  

تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 10