افغان‌ها مشهد را خشک می‌کنند
افغانستانی ها در تلاشند تا روی رودخانه هریرود سدی احداث کنند که در این صورت منطقه شرق ایران کاملا خشک خواهد شد. در حالی که بر اساس توافقات بین المللی احداث سد روی رودخانه های مرزی باید با موافقت همسایگان صورت بگیرد اما متاسفانه با وجود تلاش های مسوولان وزارت نیروی ایران افغانستانی ها حاضر به مذاکره نیستند که در این صورت احداث سد سلما بحران آبی جدی ای در ایران ایجاد خواهد کرد.
در حال حاضر احداث این سد توسط هندی ها با سرمایه گذاری 200 میلیون دلاری مهاراجه ها در حال اجراست و پیش بینی می شود سلما در سال آینده به بهره برداری برسد. این سد باعث خشک شدن سد دوستی مشترک میان ایران و ترکمنستان خواهد شد و تامین آب شهر مقدس مشهد را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد. افغانستانی ها در حالی حاضر به مذاکره با ایران نیستند که در حال حاضر سه میلیون افغان در ایران زندگی می کنند و در عین حال ایران تاکنون منفعت زیادی به این کشور رسانده است.
ایران با انتقال دانش کشت زعفران به این کشور باعث شده تا امروز زعفران تولیدی افغانستان در بازارهای جهانی گران تر از زعفران ایرانی به فروش برسد. از سوی دیگر در حال حاضر افغانستانی ها با صادرات فرش دستباف خود به نام فرش ایرانی در بازارهای جهانی سود زیادی را عاید کشور خود کرده اند. تلاش های ایرانی ها برای انتقال دانش کشاورزی و دامداری خود به افغانستان باعث شده تا امروز بسیاری از متخصصان و مدیران این کشور بر کاهش کشت مواد مخدر به دلیل همراهی ایرانیان اذعان کنند.
این درحالی است که اخیرا کریستین ساینس مانیتور در گزارشی تاکید کرده است پروژه 200 میلیون دلاری سد سلما که هند مسوول اجرای آن است مانع از انتقال آب رودخانه هریرود به ایران خواهد شد. این در حالی است که مقامات افغان می گویند هیچ برنامه ای برای مذاکره با ایران ندارند. پروژه سد «سلما» که از لحاظ صنعت کشاورزی و آبیاری برای افغانستان بسیار پراهمیت است دسترسی شهرهای شرقی ایران به خصوص مشهد را به آب این رودخانه محدود خواهد کرد.
«فضل احمد ذاکری»، مدیر بخش رودهای هریرود و مرغاب در وزارت انرژی و آب افغانستان در این زمینه گفته است: «ما پروژه های بسیاری در افغانستان داریم و هر پروژه ای دشمنان خود را دارد؛ توقف کار در سد سلما ممکن نیست. ما این سد را تکمیل می کنیم.» ذاکری می گوید: یکی از این «دشمنان»، پاکستان است، زیرا این کشور از ساخته شدن این سد به دست هند (رقیب دیرینه خود) خشنود نیست. این در حالی است که در ماه آوریل، مقامات اطلاعاتی افغانستان اعلام کردند که طرح انفجار سد سلما با دوهزارو860پاوند مواد منفجره را خنثی کرده اند. آنها مدعی شدند که این نقشه با کمک سرویس اطلاعاتی پاکستان طراحی شده بود.
با این حال، ذاکری به صراحت اشاره می کند که هیچ گونه مدرکی مبنی بر اقدام منفی ایران علیه این سد موجود نیست و ایرانیان تنها به طور پیوسته خواستار مذاکره در این زمینه هستند. وی در این زمینه گفته: «شاید آنها نیاز داشته باشند که با ما گفت وگو کنند؛ اما در حال حاضر، ما هیچ نیازی به گفت وگو با ایران و مذاکره درباره آب نمی بینیم.»
آنچه که افغانستان از احداث این سد برای خود می خواهد کاملا روشن و منطقی است: سد «سلما» قادر به افزایش زمین های زیر کشت از 35هزارهکتار به 80هزارهکتار است. همچنین می تواند مقدار 42مگاوات برق مصرفی افغانستان را تامین کند. این درحالی است که افغانستان در حال حاضر حداقل 80مگاوات از برق خود را از ایران و 50مگاوات آن را از ترکمنستان وارد می کند.
ذاکری خاطرنشان کرد: این پروژه تغییرات زیادی را در افغانستان ایجاد خواهد کرد که صرفا همه این تغییرات در هرات نخواهد بود. اگر ما بتوانیم میوه بیشتری تولید کنیم می توانیم آن را به قندهار و سایر استان ها نیز بفرستیم. این پروژه باعث تغییر شریط در همه افغانستان خواهد شد. اما دلیل نگرانی ایران از این پروژه کاملا مشخص است: در صورت ساخت سد سلما، میزان جریان آب هریرود به سمت ایران، ۷۳ درصد کاهش پیدا می کند. این در حالی است که بخش مهمی از مناطق شرقی ایران به آب هریرود وابسته هستند.
موسسه مطالعاتی «شرق- غرب»در سال ۲۰۱۰ با انتشار گزارشی درباره منابع آبی افغانستان، تاکید کرد که همکاری همسایگان درباره منابع آب، یک گزینه و انتخاب نیست، بلکه تنها راه موجود است. بنا بر این گزارش، نبود موافقتنامه های دوجانبه یا منطقه ای در این زمینه، تهدیدی جدی را متوجه توسعه پایدار و امنیت در منطقه کرده است. گفتنی است، افغانستان و ایران، نخستین بار در سال ۱۹۵۰ کمیسیونی مشترک برای مدیریت منابع آبی مشترک تاسیس کردند و در سال ۱۹۷۳، توافق شد که ایران میزان مشخصی آب دریافت کند.
با این حال، «شجاع الدین ضیایی»، معاون وزارتخانه انرژی و آب افغانستان می گوید: «هم اکنون کابل دلیلی برای انجام مذاکرات آب با ایران نمی بیند.»این در حالی است که ایران تاکنون همکاری فعالی در حوزه پروژه های مربوط به منابع آب و نیز تولید الکتریسیته با افغانستان داشته است. در یکی از آخرین موارد، مجید نامجو، وزیر سابق نیرو با سفر به افغانستان در ماه ژانویه، دو توربین برق ایران در هرات را افتتاح کرد.
دیپلماسی آب وتامین آب مشهد
سال 79 بود که مشکل آبرسانی به مناطق شمال شرقی کشور به ویژه مشهد، دولت را مجاب کرد تا دیپلماسی آب را جدی گرفته و با ترکمن ها و افغان ها وارد مذاکره شود. مذاکرات نتیجه داد و دو همسایه یعنی ایران و ترکمنستان توافق کردند در مسیر هریرود سد بسازند و به بهره برداری مشترک از آن بپردازند. سال 1384 محمدخاتمی و صفرمراد نیازف سد دوستی را رسما افتتاح کردند. این سد منبع اصلی تامین آب مشهد است. همچنین درناحیه سرخس، دریاچه زیبایی پشت این سد ایجاد شده که ساکنان محلی آن را «دوستی» نام نهاده اند؛ دریاچه ای که روبه خشک شدن است.
کم آبی بلای جان خراسان
دو استان خراسان رضوی و خراسان جنوبی درسال های اخیر به علت کمبود بارش سالانه و فشار بر منابع زیرزمینی به شدت از لحاظ منابع آبی دچارخسارت های سنگینی شده اند. خراسان رضوی با 225میلیمتر و خراسان جنوبی با 140میلیمتر دارای اقلیمی خشک بوده و بنابراین بیش از 80 درصد بارش سالانه در سطح این استان ها به صورت تبخیر و تعرق از دسترس خارج می شوند. تغذیه سفره های آب زیرزمینی در هر سال حدود هفت میلیارد مترمکعب بوده که با برداشت 8/5 میلیاردمترمکعب برای مصارف کشاورزی و شرب، سالانه 1/5 میلیاردمترمکعب بیلان منفی در این دو استان به وجود می آید.
درحال حاضر مصرف آب شهر مشهد حدود 300 میلیون مترمکعب درسال است که در افق 1410 این میزان به 400 میلیون مترمکعب و نهایتا به 500 میلیون مترمکعب در سال افزایش خواهد یافت. تامین آب این شهر عمدتا از طریق سدهای طرق و کارده در نزدیکی مشهد و سد دوستی در مرز ترکمنستان و ایران و بهره برداری از حدود 300چاه عمیق انجام می شود.
سد طرق وکارده در مجموع با حجم 60 میلیون مترمکعبی خود در 15سال اخیر به علت خشکسالی های پی در پی و تغییر اقلیم نتوانسته اند سهم مناسبی در تامین آب شهر مشهد داشته باشند، به طوری که در اغلب سال ها حتی نیمی از حجم آنها نیز پرنشده است؛ بنابراین تضمینی به تامین آب از طریق این دو سد وجود نداشته و بنابراین وظیفه تامین آب شرب، بیشتر بر عهده سد دوستی در مرز ترکمنستان و ایران است.
افغانستان درسال های گذشته همواره ازکمک های ایران برخوردار بوده وکشورمان در 30سال گذشته میزبان میلیون ها مهاجر افغانی بوده است. انتظار از روابط خوب میان دو کشور این است که موضوع نه محوری برای خشکی دوستی ها بلکه برای تعمیق حسن همجواری باشد. بنابراین در چنین شرایطی به نظر می رسد مسوولان وزارت نیرو و امور خارجه ایران باید هرچه سریع تر به فکر راه حلی برای این بحران باشند؛ چراکه ایران 43سال است در خشکسالی به سر می برد و در حال حاضر با وجود سد دوستی هم آبرسانی به مشهدمقدس کار چندان آسانی نیست. اما اگر تلاش افغانستان بر عدم مذاکره با ایران درخصوص سد سلما پابرجا باشد در چنین شرایطی ایران، بزرگ ترین قدرت را در دست دارد و آن هم حضور مهاجران میلیونی این کشور در ایران است. در این شرایط توصیه می شود مسوولان آبی کشور با حساسیت بیشتری به این موضوع نگاه کنند که قطعا اولین قدم مذاکره و دستیابی به یک نتیجه مشترک با افغانستان است.
در حال حاضر احداث این سد توسط هندی ها با سرمایه گذاری 200 میلیون دلاری مهاراجه ها در حال اجراست و پیش بینی می شود سلما در سال آینده به بهره برداری برسد. این سد باعث خشک شدن سد دوستی مشترک میان ایران و ترکمنستان خواهد شد و تامین آب شهر مقدس مشهد را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد. افغانستانی ها در حالی حاضر به مذاکره با ایران نیستند که در حال حاضر سه میلیون افغان در ایران زندگی می کنند و در عین حال ایران تاکنون منفعت زیادی به این کشور رسانده است.
ایران با انتقال دانش کشت زعفران به این کشور باعث شده تا امروز زعفران تولیدی افغانستان در بازارهای جهانی گران تر از زعفران ایرانی به فروش برسد. از سوی دیگر در حال حاضر افغانستانی ها با صادرات فرش دستباف خود به نام فرش ایرانی در بازارهای جهانی سود زیادی را عاید کشور خود کرده اند. تلاش های ایرانی ها برای انتقال دانش کشاورزی و دامداری خود به افغانستان باعث شده تا امروز بسیاری از متخصصان و مدیران این کشور بر کاهش کشت مواد مخدر به دلیل همراهی ایرانیان اذعان کنند.
این درحالی است که اخیرا کریستین ساینس مانیتور در گزارشی تاکید کرده است پروژه 200 میلیون دلاری سد سلما که هند مسوول اجرای آن است مانع از انتقال آب رودخانه هریرود به ایران خواهد شد. این در حالی است که مقامات افغان می گویند هیچ برنامه ای برای مذاکره با ایران ندارند. پروژه سد «سلما» که از لحاظ صنعت کشاورزی و آبیاری برای افغانستان بسیار پراهمیت است دسترسی شهرهای شرقی ایران به خصوص مشهد را به آب این رودخانه محدود خواهد کرد.
«فضل احمد ذاکری»، مدیر بخش رودهای هریرود و مرغاب در وزارت انرژی و آب افغانستان در این زمینه گفته است: «ما پروژه های بسیاری در افغانستان داریم و هر پروژه ای دشمنان خود را دارد؛ توقف کار در سد سلما ممکن نیست. ما این سد را تکمیل می کنیم.» ذاکری می گوید: یکی از این «دشمنان»، پاکستان است، زیرا این کشور از ساخته شدن این سد به دست هند (رقیب دیرینه خود) خشنود نیست. این در حالی است که در ماه آوریل، مقامات اطلاعاتی افغانستان اعلام کردند که طرح انفجار سد سلما با دوهزارو860پاوند مواد منفجره را خنثی کرده اند. آنها مدعی شدند که این نقشه با کمک سرویس اطلاعاتی پاکستان طراحی شده بود.
با این حال، ذاکری به صراحت اشاره می کند که هیچ گونه مدرکی مبنی بر اقدام منفی ایران علیه این سد موجود نیست و ایرانیان تنها به طور پیوسته خواستار مذاکره در این زمینه هستند. وی در این زمینه گفته: «شاید آنها نیاز داشته باشند که با ما گفت وگو کنند؛ اما در حال حاضر، ما هیچ نیازی به گفت وگو با ایران و مذاکره درباره آب نمی بینیم.»
آنچه که افغانستان از احداث این سد برای خود می خواهد کاملا روشن و منطقی است: سد «سلما» قادر به افزایش زمین های زیر کشت از 35هزارهکتار به 80هزارهکتار است. همچنین می تواند مقدار 42مگاوات برق مصرفی افغانستان را تامین کند. این درحالی است که افغانستان در حال حاضر حداقل 80مگاوات از برق خود را از ایران و 50مگاوات آن را از ترکمنستان وارد می کند.
ذاکری خاطرنشان کرد: این پروژه تغییرات زیادی را در افغانستان ایجاد خواهد کرد که صرفا همه این تغییرات در هرات نخواهد بود. اگر ما بتوانیم میوه بیشتری تولید کنیم می توانیم آن را به قندهار و سایر استان ها نیز بفرستیم. این پروژه باعث تغییر شریط در همه افغانستان خواهد شد. اما دلیل نگرانی ایران از این پروژه کاملا مشخص است: در صورت ساخت سد سلما، میزان جریان آب هریرود به سمت ایران، ۷۳ درصد کاهش پیدا می کند. این در حالی است که بخش مهمی از مناطق شرقی ایران به آب هریرود وابسته هستند.
موسسه مطالعاتی «شرق- غرب»در سال ۲۰۱۰ با انتشار گزارشی درباره منابع آبی افغانستان، تاکید کرد که همکاری همسایگان درباره منابع آب، یک گزینه و انتخاب نیست، بلکه تنها راه موجود است. بنا بر این گزارش، نبود موافقتنامه های دوجانبه یا منطقه ای در این زمینه، تهدیدی جدی را متوجه توسعه پایدار و امنیت در منطقه کرده است. گفتنی است، افغانستان و ایران، نخستین بار در سال ۱۹۵۰ کمیسیونی مشترک برای مدیریت منابع آبی مشترک تاسیس کردند و در سال ۱۹۷۳، توافق شد که ایران میزان مشخصی آب دریافت کند.
با این حال، «شجاع الدین ضیایی»، معاون وزارتخانه انرژی و آب افغانستان می گوید: «هم اکنون کابل دلیلی برای انجام مذاکرات آب با ایران نمی بیند.»این در حالی است که ایران تاکنون همکاری فعالی در حوزه پروژه های مربوط به منابع آب و نیز تولید الکتریسیته با افغانستان داشته است. در یکی از آخرین موارد، مجید نامجو، وزیر سابق نیرو با سفر به افغانستان در ماه ژانویه، دو توربین برق ایران در هرات را افتتاح کرد.
دیپلماسی آب وتامین آب مشهد
سال 79 بود که مشکل آبرسانی به مناطق شمال شرقی کشور به ویژه مشهد، دولت را مجاب کرد تا دیپلماسی آب را جدی گرفته و با ترکمن ها و افغان ها وارد مذاکره شود. مذاکرات نتیجه داد و دو همسایه یعنی ایران و ترکمنستان توافق کردند در مسیر هریرود سد بسازند و به بهره برداری مشترک از آن بپردازند. سال 1384 محمدخاتمی و صفرمراد نیازف سد دوستی را رسما افتتاح کردند. این سد منبع اصلی تامین آب مشهد است. همچنین درناحیه سرخس، دریاچه زیبایی پشت این سد ایجاد شده که ساکنان محلی آن را «دوستی» نام نهاده اند؛ دریاچه ای که روبه خشک شدن است.
کم آبی بلای جان خراسان
دو استان خراسان رضوی و خراسان جنوبی درسال های اخیر به علت کمبود بارش سالانه و فشار بر منابع زیرزمینی به شدت از لحاظ منابع آبی دچارخسارت های سنگینی شده اند. خراسان رضوی با 225میلیمتر و خراسان جنوبی با 140میلیمتر دارای اقلیمی خشک بوده و بنابراین بیش از 80 درصد بارش سالانه در سطح این استان ها به صورت تبخیر و تعرق از دسترس خارج می شوند. تغذیه سفره های آب زیرزمینی در هر سال حدود هفت میلیارد مترمکعب بوده که با برداشت 8/5 میلیاردمترمکعب برای مصارف کشاورزی و شرب، سالانه 1/5 میلیاردمترمکعب بیلان منفی در این دو استان به وجود می آید.
درحال حاضر مصرف آب شهر مشهد حدود 300 میلیون مترمکعب درسال است که در افق 1410 این میزان به 400 میلیون مترمکعب و نهایتا به 500 میلیون مترمکعب در سال افزایش خواهد یافت. تامین آب این شهر عمدتا از طریق سدهای طرق و کارده در نزدیکی مشهد و سد دوستی در مرز ترکمنستان و ایران و بهره برداری از حدود 300چاه عمیق انجام می شود.
سد طرق وکارده در مجموع با حجم 60 میلیون مترمکعبی خود در 15سال اخیر به علت خشکسالی های پی در پی و تغییر اقلیم نتوانسته اند سهم مناسبی در تامین آب شهر مشهد داشته باشند، به طوری که در اغلب سال ها حتی نیمی از حجم آنها نیز پرنشده است؛ بنابراین تضمینی به تامین آب از طریق این دو سد وجود نداشته و بنابراین وظیفه تامین آب شرب، بیشتر بر عهده سد دوستی در مرز ترکمنستان و ایران است.
افغانستان درسال های گذشته همواره ازکمک های ایران برخوردار بوده وکشورمان در 30سال گذشته میزبان میلیون ها مهاجر افغانی بوده است. انتظار از روابط خوب میان دو کشور این است که موضوع نه محوری برای خشکی دوستی ها بلکه برای تعمیق حسن همجواری باشد. بنابراین در چنین شرایطی به نظر می رسد مسوولان وزارت نیرو و امور خارجه ایران باید هرچه سریع تر به فکر راه حلی برای این بحران باشند؛ چراکه ایران 43سال است در خشکسالی به سر می برد و در حال حاضر با وجود سد دوستی هم آبرسانی به مشهدمقدس کار چندان آسانی نیست. اما اگر تلاش افغانستان بر عدم مذاکره با ایران درخصوص سد سلما پابرجا باشد در چنین شرایطی ایران، بزرگ ترین قدرت را در دست دارد و آن هم حضور مهاجران میلیونی این کشور در ایران است. در این شرایط توصیه می شود مسوولان آبی کشور با حساسیت بیشتری به این موضوع نگاه کنند که قطعا اولین قدم مذاکره و دستیابی به یک نتیجه مشترک با افغانستان است.
منبع: روزنامه شرق
نظر شما :