دیگر تغییر لحن کافی نیست

دیپلماسی ایرانی: او به نیویورک آمد. او تقریبا با همه ملاقات کرد. حسن روحانی، رئیس جمهور جدید ایران شاید پیروز نشده باشد اما دست کم توانست جان کری و باراک اوباما را متقاعد کند که پیشنهاد مذاکره برای پایان دادن به کشمکش ایران – آمریکا را جدی بگیرند. روز جمعه، زمانی که باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا ، با روحانی تماس تلفنی برقرار کرد، در پایان این مکالمه، گفت خدا حافظ که ترجمه آن می شود خدا همراهتان باشد. به این ترتیب این حس پدید آمد که یک تغییر ساختاری بین تهران و واشینگتن اتفاق افتاده است.

عملکرد روحانی به گمان آن دسته از تحلیلگران بدبین، چیزی جز یک روی خوش نشان دادن نبود. روحانی توجه رسانه ها را به خود جلب کرد. چندین مصاحبه رو در رو انجام داد و پیش از ترک تهران به مقصد نیویورک نیز مقاله ای در واشینگتن پست منتشر کرد. او در مجمع عمومی سازمان ملل و جنبش عدم تعهد سخنرانی کرد.

من در دو نشستی که در آن شرکت کرده بودم، با روحانی از نزدیک برخورد داشتم و از سوی دیگر مصاحبه های تلویزیونی او را نیز به دقت دنبال کردم. روحانی مردی است که جاذبه زیادی دارد. او جدی و منظم است. به غیر از سخنرانی های رسمی، او در پاسخ به بسیاری از پرسش ها از متن های از پیش طراحی شده استفاده نکرد و به پرسش ها به طور مستقیم پاسخ داد. او به زبان فارسی سخن گفت اما به سخنرانی دیگران به زبان انگلیسی بدون مترجم گوش فراداد. رئیس جمهور جدید ایران یک روحانی است و لباس روحانیت به تن می کند. با این حال ترجیح می دهد که مدرک دکترای او از دانشگاه گلاسکو مورد توجه قرار گیرد.

او در دوران ریاست جمهوری رفسنجانی و خاتمی، مشاور امنیت ملی آنها بود و برای 25 سال ، نماینده شخصی رهبری بوده است. روحانی هم اکنون نیز از حمایت رهبری برخوردار است و به این وسیله در مقابل مخالفان داخلی و خارجی ایستادگی می کند. پیروزی روحانی در انتخابات 24 خرداد، نه به دلیل تجربه او در سیاست خارجی، بلکه به این دلیل بود که او خود را چهره ای به واقع ضد احمدی نژاد نشان داد. رای دهندگان به او می خواهند شرایط اقتصادی ایران بهبود یابد و تحریم ها لغو شوند.

هم روحانی و هم محمد جواد ظریف، وزیر خارجه وی، تجربه مذاکره با غرب را دارند. در نتیجه همکاری هیات ایرانی و آمریکایی و مذاکرات آنها بود که در سال 2001، دولت کرزای در افغانستان روی کارآمد. از سوی دیگر ظریف در مذاکرات هسته ای نیز حضور داشته است. همچنین روحانی نیز تجربه توافقی را با غرب دارد که به موجب آن برنامه های غنی سازی ایران تعلیق شد. رئیس جمهور جدید ایران با افتخار از آن دوران می گوید و تاکید دارد پیشرفت های هسته ای در آن زمان در حالی حاصل شد که هیچ قطعنامه ای علیه ایران به تصویب نرسید. اما منتقدان از اقدام روحانی در آن زمان در جهت تعلیق غنی سازی، انتقاد می کنند.

باید گفت علاوه بر ظریف دیگر چهره های کابینه روحانی نیز افراد تحصیلکرده ای هستند که درک عمیقی از غرب دارند. البته همچنان راه درازی پیش رو است و طرفین باید مواضع خود را در مذاکرات پیش رو مورد تجدید نظر قرار دهند. بسیاری از کارشناسان و مقامات ایرانی در محافل خصوصی این نکته را خاطرنشان کرده اند که شاید دیگر هیچگاه فرصت روی کار بودن روحانی برای توافق با جامعه بین المللی تکرار نشود.

احتمالا در هفته های آتی بسیاری از مقامات بین المللی علیه توافق با ایران سخن می گویند. بیشتر این مخالفت ها از تل آویو و کنگره آمریکا ناشی می شود اما در عین حال نباید نقش عربستان سعودی و پادشاهی های عرب حوزه خلیج فارس را فراموش کرد که بهبود روابط تهران – واشینگتن را تهدیدی برای منافع خود می دانند.

تاریخ روابط آمریکا با ایران مملو از فرصت های از دست رفته است که اغلب بنا بر دلایل داخلی در ایران و یا آمریکا پدید آمده اند. هرچند جای تاسف است که مذاکرات ده سال دیرتر آغاز می شود، روسای جمهور ایران و آمریکا نسبت به فوریت این موضوع اشراف دارند. تغییر لحن ، نخستین گام مهم بود و پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران، تصور آن بسیار دشوار بود. اما دیگر لحن اظهارات کافی نیست. اکنون هر دو طرف برای دور نخست مذاکرات جدی در وین آماده می شوند. باید دو هفته دیگر منتظر باشیم تا نتیجه این مذاکرات را ببینیم.

ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10