نگاه نگران روس ها به رابطه تهران - واشنگتن

دیپلماسی ایرانی: سایه احتمال بهبود رابطه میان تهران – واشنگتن روس ها را ترسانده است.سکان دولت یازدهم در ایران در شرایطی به روحانی معتدلی واگذار شد که روسیه و امریکا در سوریه در حال به نمایش گذاشتن قدرت خود بودند. هرچند مطرح شدن بحث حمله شیمیایی تا حدودی مسکو و واشنگتن رادر یک هدف مشترک عدم توسل به گزینه نظامی فوری در سوریه به توافق رساند اما به نظر می رسد که اختلاف های میان کرملین و کاخ سفید در سایر حوزه های منطقه ای همچنان به قوت خودپابرجا است. تنش زدایی از رابطه میان ایران و آمریکا ، مانورهای موفق حسن روحانی در آستانه سفر به ایالات متحده ، سخنان صریح وزیر امور خارجه ایران در خصوص اعتدال در سیاست خارجی و عزم دولت برای پایان دادن سریخ و منطقی به بحران در پرونده هسته ای، روس ها را به هیاهو انداخته است. در هشت سال گذشته نگاه به شرق در صدر دستورکارهای دولت های نهم و دهم بوده و اعمال شدیدترین تحریم ها علیه تهران هنیاز این کشور به روسیه و چین را افزایش داده است. با دکتر محمود شوری تحلیلگر مسائل روسیه در خصوص فراز و فرودهای احتمالی در رابطه میان تهران – مسکو در سایه احتمال کاهش تنش میان ایران و روسیه به گفتگو نشستیم:

احتمال کاهش تنش میان تهران – واشنگتن در سایه دولت روحانی در آستانه سفر رئیس جمهور به ایالات متحده افزایش یافته است . در این میان برخی تحلیل گران از دلخوری روس ها از نزدیکی احتمالی تهران – واشنگتن خبر می دهند. تا چه اندازه با این تحلیل موافق هستید؟

این گزاره که گفته می شود روسیه از روابط ایران و امریکا خوشنود نیست و این روند را به نفع منافع استراتژیک خود نمی داند به دلیل رقابتی که میان دو کشور در صحنه بین المللی وجود دارد، گزاره درستی است.  اما این بدان معنا نیست که در هر شرایطی این گزاره درست است بلکه در موقعیت های مختلف کارکرد خود را دارد.به نظر می رسد ایران در شرایطی است که می تواند به عنوان یک بازیگر مهم منطقه ای ایفای نقش کرده و همچنین می تواند نقش ثبات سازی در منطقه را بر عهده داشته باشد. از این منظر بهبود روابط میان ایران و مجموعه غرب چندان به ضرر روسیه نخواهد بود چراکه ایران از این طریق می تواند به تثبیت شرایط در منطقه مهم خاورمیانه کمک کند که برای روس ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

همانطور که می دانید در منطقه خاورمیانه بحث تشکیل گروه های افراطی و ترویج بی ثباتی در حال تشدید است، در نتیجه از این زاویه روس ها علاقه ای به تشدید تنش میان ایران و امریکا و افزایش نا امنی و بی ثباتی ندارند، بلکه از سوی دیگر آنها علاقه دارند تا از ظرفیت های جمهور اسلامی ایران برای ثبات سازی در منطقه استفاده کند. اما همانطور که اشاره شد نوع رقابت استراتژیکی که میان دو کشور روسیه و امریکا وجود دارد سبب می شود روس ها نسبت به هر گونه تحرکی که موازنه استراتژیک را به نفع غربی ها تغییر دهد، نگران باشند. البته این مساله مرتبط با شرایطی است که کشورها به نوعی وابستگی پیدا کنند و نه در خصوص ایران که ثابت کرده است اگر روابط خوبی هم با غرب داشته باشد، در منطقه علیه منافع روسیه عمل نخواهد کرد. فقط شاید این موضوع از فرصت های روسیه در روابط با ایران بکاهد اما به معنای آن نیست که هر گونه بهبود رابطه میان ایران و غرب موازنه استراتژیک را در منطقه به ضرر روسیه تضعیف  و شاید بیشتر منافع و  توان بازیگری روسیه در منطقه را تغییر دهد.همانطور که در خصوص چین مساله رابطه با کشورهای قدرتمند سبب نگرانی روس ها نمی شود، بلکه بیشتر سعی می کنند تا نوع بازی خود را در همین فضا که قدرت های مستقلی هم در رقابت با روس ها حضور دارند، تنظیم و تغییر دهند.

آیا روسیه به دلیل ترس از دست دادن و یا دور شدن ایران سعی دارد تا به هر نحوی سوریه را به عنوان تنها پایگاه خود در منطقه حفظ کند؟

بحث سوریه موضوعی است که  میان ایران و روسیه مواضع و منافع مشترکی ایجاد کرده است و دو کشور از جنبه های مختلف  دارای منافع مشترکی هستند، بنابراین بهبود روابط ایران و غرب بیشتر به این منافع کمک می کند و نه اینکه به ضرر روسیه باشد. ایران می تواند از ظرفیت های خود در صورت بهبود روابط با غرب و در جهت  تثبیت شرایط در سوریه گام بردارد و با حضور خود در کنفرانس ژنو 2 به عنوان کشوری که به دنبال هدفی است که قطعا غربی ها در سوریه به دنبال آن نبوده اند و به آنچه که روس ها خواستار آن هستند نزدیک تر است، عمل کند. بنابراین بهبود روابط ایران و امریکا در بحث سوریه  بیشتر به نفع روس ها است تا زیان آنها.

با نگاهی که شما داشتید تا چه اندازه روسیه به حسنه شدن روابط ایران و امریکا، کاهش تحریم ها و پیش بردن توافق ها کمک خواهد کرد؟

 مباحثی که طرح شد الزاما بدان معنا نیست که روس ها به این سمت حرکت کنند و در جهت بهبود روابط ایران و غرب قدمی بردارند، چراکه روس ها علاقه ای به این مساله ندارند که روابط ایران و امریکا کاملا عادی شود. بلکه روس ها بیشتر به دنبال آن هستند که میان ایران و غرب دیالوگی برقرار شود که بر اساس آن فشارهایی که در مباحث بین المللی در حال حاضر تنها به روسیه وارد می شود تقسیم شود، به معنای روشن تر ایران نیز به عنوان شریک وارد گفتگویی شود که یک سوی آن ایران و روسیه و در سوی دیگر آن غرب قرار دارد . روس ها علاقه دارند تا روابط ایران و غرب از وضعیتی که می تواند به تشدید تنش ها کمک کند خارج شود اما این امر الزاما بدان معنا نیست که میان ایران و غرب کاملا روابط حسنه ای برقرار شود و مشکلات ایران به طور کامل حل شود. شاید به دنبال وضعیت میانه ای هستند که در عین حال اینکه ایران و غرب برخی اختلاف ها را همچنان دارند اما از تشدید تنش ها جلوگیری و شرایطی را فراهم می کنند که گفتگوها میان دو طرف برقرار شود و  در مسائل منطقه ای که هم اکنون غرب مهم ترین مانع استفاده از این ظرفیت هاست، این مانع برداشته شده تا بتوان از این ظرفیت ها استفاده کرد.

در حال حاضر امریکا تا چه اندازه به گفته های روسیه اعتماد دارد و در خصوص مسائل هسته ای ایران به آنچه که روسیه می گوید باور دارد؟

 بحث اعتماد در حال حاضر معنا ندارد بلکه قدرت ها و سطح قدرت آنهاست که می تواند مساله ای را تضمین کند. بنابراین میزان قدرت روسیه است که غربی ها را وادار به پذیرش و عدم پذیرش می کند. در این مورد باید بیشتر به نوع بازی روس ها و آنچه که در اختیار دارند و توانمندی هایشان توجه کرد تا اینکه به اظهارات و بحث های هنجاری که در این زمینه می شود.

در خصوص پرونده سوریه بازی روسیه را چگونه ارزیابی می کنید؟

همین مساله که تا به امروز غربی ها در بحث سوریه نتوانستند به اهداف خود دست پیدا کنند یکی از مهم ترین موانع روسیه بوده  که بلافاصله قطعنامه های شورای امنیت را وتو کرده و یا در بحث حمایت های تسلیحاتی و سیاسی که  دولت روسیه از سوریه می کند نقش تعیین کننده ای داشته است.  تمامی این مسائل نشان دهنده آن است که روس ها در بحث سوریه از توانمندی های زیادی برخوردارند و علاقه مند نیستند که این ظرفیت ها را به نفع موضع دیگری مورد بهره برداری قرار دهند و به نحوی از امکانات خود استفاده نکنند. بحث سوریه مساله اسراتژیکی برای روسیه است و به نظر می رسد آنها قصد دارند از تمامی ظرفیت های خود در این جهت استفاده کنند. غربی ها نیز نسبت به جدی بودن روسیه در بحث سوریه واقف اند و همین که مساله تا به امروز به این شکل پیش رفته ناشی از قدرت روس هاست.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14 

انتشار اولیه: یکشنبه 31 شهریور 1392/ باز انتشار: پنجشنبه 4 مهر 1392