تقلای مسکو برای فرار از شکست دیپلماتیک

دیپلماسی ایرانی: چنانچه حمله نظامی امریکا به سوریه انجام نشود، گام مهمی در جلوگیری از توسعه بحران منطقه برداشته شده است. شرایط جدیدی که  در طول دو هفته گذشته با تهدید جدی امریکایی ها مبنی بر دخالت نظامی در سوریه ایجاد شده بود با تلاش های دیپلماتیک مسکو تا حدودی کنترل شده است. البته ناگفته پیداست پذیرش ابتکار روس ها فراتر از مانور سیاسی است. فضای موجود در داخل ایالات متحده امریکا حکایت از آمادگی کامل نهادهای تصویرساز برای مقابله نظامی ندارد. دلایل آن نیز تا حدودی واضح است:

احتمال مخالفت نمایندگان کنگره، رای مخالف اکثریت مردم امریکا، نگرانی از هزینه های تحمیلی و توقف رشد اقتصادی کشور که این روزها مورد اهتمام جدی باراک اوباما است و بالاخره نگرانی آشکار از پیامدهای غیرقابل پیش بینی اقدام نظامی و احتمال گسترش آن، تمامی این موارد در کنار عدم همراهی جدی همپیمانان اروپایی امریکا می تواند دلیلی بر تعویق اگر نگوییم منتفی شدن احتمال حمله نظامی امریکایی ها به سوریه قلمداد شود.

نکته دوم این که اوباما معتقد است ابتکار روسیه و طرح موضوع کنترل بین المللی سلاح های شیمیایی در سوریه و در پی آن پذیرش نظام حاکم در دمشق ناشی از تهدید نظامی آنها بوده است، اگر این گونه باشد که به نظر می رسد نکته درستی را اوباما بیان نموده معنای آن استمرار تهدید تا اطلاع ثانوی است و فشار همچنان ادامه خواهد داشت. پرسشی که همواره مطرح بوده این است که باراک اوباما و کاخ سفید در سوریه به دنبال چه هستند؟ تضعیف بشار اسد، اسقاط وی، برتری توان بازدارندگی منطقه ای در جهت حمایت راهبردی از رژیم اسرائیل یا تنظیم معادلات بین المللی؟

خلع سلاح شیمیایی و عدم امکان به کارگیری آن در مواقع حساس از سوی سوری ها به ویژه در بهره گیری آن در نظام بازدارندگی منطقه ای شاید مهم ترین هدف امریکایی ها باشد. در این صورت با تعهد روس ها و نظارت یا کنترل نهادهای بین المللی این هدف بدون جنگ و پیامدهای سنگین آن محقق شده است. روس ها نیز به نوبه خود در برابر تهدید نظامی امریکایی ها با بحران جدی مواجه بودند. اگر این حمله تحقق یابد و توانمندی های سوریه در توازن قدرت بازدارندگی تضعیف شود روس ها ظاهرا تمایلی به اقدام متقابل نداشته و ناگزیر تبعات منفی آن را بیش از دیگران در سطح منطقه و حتی درسطح بین الملل متحمل خواهند شد، لذا اقدام آنها به ارائه طرح کنترل در راستای مصلحت راهبردی آنها تعریف می شود.

درعین حال باید توجه داشت که هنوز ابعاد و محتوای ابتکار آنها بیان نشده است و مشخص نیست. کنترل بین المللی مراکز سلاح های شیمیایی در سوریه و حوزه نظارتی آن تعریف مشخصی ندارد، آیا قرار است این کنترل صرفا در جهت به کار گیری این سلاح  در داخل سوریه باشد و حفاظت از این مراکز تا احیانا در اختیار گروه های تکفیری و افراطی قرار نگیرد (که این خود مایه دلنگرانی بسیاری از طرف های منطقه ای است) یا این که عدم به کارگیری آن در هر شرایطی  از جمله حمله نظامی خارجی یا اشغال کشور توسط اسرائیل نیز مدنظر خواهد بود؟ به نظر می رسد سقف درنظر گرفته شده امریکایی ها نابودی یا تسلیم کامل سلاح های شیمیایی است.

بر این باورم این گام رو س ها که ظاهرا با برخی رایزنی های پیشین منطقه ای نیز صورت پذیرفته گام مهمی در جلوگیری از آغاز یک بحران جدید در منطقه به شمار می رود ( به همین دلیل است که  مورد استقبال اکثر کشورها در سطح بین الملل قرار گرفته است)، اما این امر اگر به مثابه عقب نشینی روس ها و سوری ها از سوی غرب تلقی شود به طور قطع مانع از آن نمی شود که نگران افزایش دور بعدی تهدیدها و فشارها به اشکال و بهانه های مختلف باشیم./14  

انتشار اولیه: چهارشنبه 20 شهریور 1392/ باز انتشار: یکشنبه 24 شهریور 1392