وقتی جنگ سرپوش شکست سیاست خارجی می شود

دیپلماسی ایرانی: درست نزدیک به یک قرن پیش بود که با فروپاشی و تجزیه امپراطوری عثمانی نقشه جدیدی در خاورمیانه شکل گرفت و امروز دوباره خاورمیانه دستخوش تغییرات بنیادی است که می تواند به ظهور نقشه جدید در آن منتهی گردد. در شرایط جدید خاورمیانه، تکرار تاریخ باز می تواند این تغییرات را با ترکیه به عنوان وارث امپراطوری عثمانی آغاز نماید. هنگامی که امریکا طرح خاورمیانه جدید را مطرح کرد، ترکیه داوطلب  ایفای نقش رهبری در آن شد در حالی که  غافل از این نکته بود که خود موضوع تغییر این پروژه است. ترکیه امروز هم با رویکرد داخلی ، منطقه ای و بین المللی در این مسیر گام برمی دارد.

 

در شرایطی که منطقه نیازمند صبر ، تدبیر و بکارگیری عقلانیت است، داود اوغلو با دعوت به جنگ در منطقه می خواهد ترکیه را  کلیددار تحولی نماید که نفرینی ابدی برای او و عواقبی ماندگار برای منطقه داشته باشد.در حالی که اردوغان با بکارگیری ادبیاتی تند از غرب و بطور مشخص امریکا در قبال تحولات مصر و سوریه انتقادات تندی را مطرح می نماید، وزیر خارجه او احمد داود اوغلو غرب را به دخالت نظامی در سوریه دعوت نموده و پس از برقراری تماس های مختلف منطقه ای وفرا منطقه ای اعلام داشته است  که کشورش آماده است تا به هر ائتلافی علیه سوریه حتی بدون موافقت اعضای شورای امنیت بپیوندد.

 

با اظهارات داود اوغلو مشخص می شود که انتقادات  اردوغان نه بر سر دلسوزی برای مسلمانان بلکه برای جنگی است که ترکیه سعی دارد به نیابت از غرب، پیش قراول آن باشد.

اظهارات داوداغلو نشان می دهد که سیاست خارجی  ترکیه تحت هدایت او همچنان درارتباط با سوریه در مسیر صحیحی حرکت نمی نماید. داود اوغلو هنگامی که ترکیه را درگیر بحران سوریه نمود اعلام کرد دو ماهه در مسجد اموی به اتفاق مخالفان اسد نماز خواهد خواند و امروز بیش از دو سال از آن دو ماه می گذرد و اسد همچنان در قدرت است. داود اوغلو با نگاه ایدئولوژیک سعی داشت در پوشش دمکراسی و حقوق بشر اهداف تنگ نظرانه مذهبی درسوریه را دنبال نموده  و در معادلات منطقه ای دایره قدرت ترکیه را افزایش دهد. امروز این سیاست  شکست خورده و وی سعی دارد    با کوبیدن به طبل جنگ به بهانه بکارگیری سلاح شیمیایی در سوریه، که منشا آن تروریست ها هستند دامنه بحران را افزایش دهد. این سیاست ترکیه  در عراق نیز عامل اصلی ناامنی ها و اقدامات تروریستی است.

 

در حالی که ترکیه با گشودن مرزهای خود بر روی گروه های سلفی عامل گسترش و تداوم بحران در سوریه  بوده است، راهبرد ایران از آغاز بحران در این کشور بر حل مسالمت آمیز بحران استوار بوده است. باید تفاوت مدیریت حل بحران و مدیریت بحران را درک نمود. تا امروز سیاست ترکیه در سوریه در مسیر مدیریت بحران تا جنگی تمام عیار بوده است، در حالی که سوریه نیازمند راهی صلح آمیز برای حل بحران است و این هدف فقط با اعمال سیاستی است که در خدمت حل بحران باشد.

 

در حالی که در گذشته هیئت اعزامی اتحادیه عرب استفاده از سلاح شیمیایی توسط مخالفان اسد را تائید نموده است، در حال حاضر استفاده از سلاح شیمیایی بهانه فضاسازی جنگ  بر علیه دمشق شده است.داوداوغلو نباید با افزایش دامنه بحران سوریه از پذیرش و پاسخگویی به افکار عموی مردم ترکیه فرار نماید. قبول شکست و بازگشت از راه خطا نشانه خردمندی است. اشتباه محاسباتی و تحلیل غلط از اوضاع سوریه و معادلات منطقه ای و بین المللی متاثر از آن، شرایطی سخت برای ترکیه و به ویژه داود اوغلو ایجاد نموده است.  چندی است فشار برای برکناری و استعفای وزیرخارجه ترکیه نه تنها در نزد احزاب مخالف دولت ، بلکه در میان اعضای حزب عدالت و توسعه نیز افزایش یافته است. بی شک افزایش بحران و فضاسازی بر علیه سوریه تا حدودی از توجه و دقت افکار عمومی مردم ترکیه نسبت به عامل اصلی بحران خواهد کاست. از منظری دیگر گسترش بحران خود راه حل عبور از بحران آنی است و این اشتباهی است که اگر ترکیه مرتکب آن گردد در کنار آسیبی که به منطقه می زند، بیش از دیگران خود آسیب خواهد دید.

 

ترکیه در بحران سوریه و حتی در مصر به جای بازی برد- برد، سیاست برد یا باخت را پیش گرفته که دور از منطق عرصه سیاست ورزی  می باشد. در شرایط جاری که دامنه بحران رو به گسترش است  از هر ابزاری برای دور شدن از جنگ باید سود جست. در کنار ورودی که سازمان ملل در موضوع سوریه دارد، می توان سازمان کنفرانس اسلامی، اتحادیه عرب و کشورهای غیر متعهد را نیز در این موضوع بیش از گذشته فعال نمود. ناتو در کدام بستر اجتماعی منطقه مشروعیت دارد که برخی از ورود آن سخن به میان می آورند. بهرحال داود اوغلو بداند که شروع جنگ آسان است اما پایان بخشیدن به آن سخت و از آن بدتر پیش بینی نتایج آن سخت تر می باشد. دخالت امریکا در عراق در شرایط جاری و روزهای آینده هزینه ای  را به منطقه و خصوصا ترکیه تحمیل خواهد نمود که قابل جبران نخواهد بود. عنادی که ترکیه در سیاست خود در مورد دمشق و بغداد نشان  می دهد این ذهنیت را تقویت می نماید که شاید ترکیه می خواهد چون دوران پس از فروپاشی عثمانی،  عامل ترسیم نقشه جدیدی در منطقه باشد. در حالی که حزب عدالت و توسعه ادعای اسلامی داشته و اعلام می دارد برای نزدیکی و اتحاد میان مسلمانان تلاش می نماید، اظهارات داود اوغلو ظنز تلخی را به نمایش گذاشته و بطور جدی به چهره ترکیه در نزد دولت ها و مردم منطقه آسیب زده است. این نگاه ذهنیتی که اعتقاد دارد ترکیه اسب تروای غرب است در منطقه و میان مردم مسلمان تقویت خواهد نمود. نکته راهبردی آنکه در جنگ احتمالی ترکیه با سوریه در قالب یک ائتلاف بین المللی ( ترکیه و به وبژه اقتصاد این کشور طرفیت جنگ مستقل با سوریه را ندارد.) آنکارا باید پاسخی به این پرشش بیابد که علویان در کجای این جنگ خواهند بود. مضاعف بر آن  مسلمانان آگاه و اهل تسنن و بخش سکولار ترکیه که تحت تاثیر جو تبلیغاتی رسانه های همسو با دولت نیستند مخالف این جنگ احتمالی بوده و در برابر آن مقاومت خواهند نمود.

انتشار اولیه: پنجشنبه 7 شهریور 1392 / باز انتشار: یکشنبه 10 شهریور 1392