اختلاف میان خودی ها بالا گرفت

دیپلماسی ایرانی: تجهیز مخالفان بشار اسد به کندی صورت می گیرد. با تطویل بحران در سوریه شکاف میان مخالفان عربی و غربی بشار اسد هم عمیق تر می شود. در حالی که امریکا برای ارسال رسمی و علنی سلاح به مخالفان سوری پرچم سبز خود را بالا برده است وزیر خارجه عربستان یکشنبه در نشست مشترک شورای همکاری خلیج فارس با نمایندگان اتحادیه اروپا که در منامه، پایتخت بحرین برگزار شد تاکید کرد که کشورش خواهان آن است تا اتحادیه اروپا هرچه سریع تر تصمیم خود را در خصوص لغو ممنوعیت ارسال سلاح به مخالفان سوری اجرایی کند. او همچنین با توجه به مشارکت نیروهای حزب الله لبنان و نیروهای ایران در سوریه و حمایت های نامحدود تسلیحاتی از سوی روسیه اشاره کرد که  اعراب و غرب باید  با حمایت مادی و معنوی مخالفان توازن تسلیحاتی را در سوریه برقرار کنند!  

وزیر خارجه عربستان و بحرین  در این نشست  تاکید داشتند که از میان بهانه هایی که برای ممانعت از حمایت مخالفان در سوریه استفاده می شود، اساسی ترین مشکل، اختلاف در شورای امنیت است. مدت هاست که برخی کشورهای اروپایی از  دخالت نظامی مستقیم در سوریه و حتی تجهیز مخالفان اجتناب می کنند اما کشورهای عربی که برخی با جبهه النصره و القاعده و برخی دیگر با اخوانی ها پیمان دوستی بستند بر ادامه جنگ میان دو طرف در کشور سوریه تاکید دارند. با صباح زنگه، تحلیلگر مسائل منطقه در خصوص اختلاف های میان اروپا و اعراب در سوریه، سرانجام رهبری مخالفان در این کشور، رابطه اعراب با ایران در سایه دولت روحانی و دیگر مسائل روز در سوریه به گفتگو نشستیم:

سوریه مهم ترین سوژه نشست اخیر اعضای شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه اروپا درمنامه بود. تجهیز مخالفان بشار اسد از سوری اروپایی ها و حتی برخی کشورهای عربی با اما و اگرهایی همراه شده است. موارد اختلاف میان اعراب در دایره شورای همکاری و در سطح وسیع تر با اروپایی ها در این خصوص چه محدوده هایی را در برمی گیرد؟

 در ابتدا اگر به استراتژی اعضای شورای همکاری خلیج فارس در قبال تجهیز مخالفان سوریه نیم نگاهی اجمالی بیندازید به اختلاف نظرهایی جدی میان انها خواهید رسید.   عربستان حامی مسلح  کردن گروه هایی همانند لائیک ها و به صورت غیر مستقیم جبهه النصره است.  اما  قطری ها مایل به مجهز کردن نیروهای اخوان المسلیمن و گروه های وابسته به آنها هستند.  عربستان به عنوان سرگروه مایل است انتقال این  تسلیحات با حضور و نظارت این کشور  انجام گیرد، اما قطری ها  نیز که برای خود در دایره رهبری بحران در سوریه سهمی قایل هستند دوست دارند تا این روند را در اختیار خود قرار داده و در حقیقت اختیار تامین تسلیحات را داشته باشند.   نکته دیگر این است که عربستان از شمال اردن و لبنان به عنوان دو شاهراه انتقال تسلیحات استفاده می کند و قطر و سایر کشورها نیز از ترکیه و حلب و از شمال سوریه حمایت های تسلیحاتی خود را هدایت می کنند.

بنابراین اینگونه اختلاف ها میان کشورهای همکاری خلیج فارس  وجود دارد و  از سوی دیگر در اتحادیه اروپا نیز اختلاف نظرهایی  میان اعضا به چشم می خورد.  در داخل دایره قاره سبز نیز برخی از کشورها مایل نیستند تا وارد صحنه تجهیز مخالفان شوند و آن را با سیاست کلی خود سازگار نمی دانند، اما کشورهایی همانند فرانسه و انگلیس به شدت به دنبال مسلح کردن گروه های مخالف هستند. در مرحله بعد میان کشورهای موافق تجهیز مخالفان نیز اختلاف های فاحشی وجود دارد.  برخی گروه ها مایل هستند  تا روند انتقال این تسلیحات کانالیزه شده و مصرف کننده نهایی آن مشخص باشد تا به دست گروه هایی که منشا خارجی دارند و یا جزو گروه های مشخص و نامبرده تروریستی همانند القاعده یا النصره هستند، نیفتد. برای گروه های دیگری که حامی مسلح کردن سوری های معترض هستند  تفاوتی نمی کند که این اسلحه ها در نهایت در دستان کدام گروه شبه نظامی باشد. اما تعداد زیادی از کشورهای اروپایی نگران هستند که  افراد مسلح  از ملیت های مختلف هستند پس از تجهیز توسط اروپا و امریکا به اروپا مراجعه کرده و دست به اقدامات مسلحانه بزنند. ساده ترین نتیجه این روند نیز انتقال ناامنی های گسترده به اروپا خواهد بود.  

بنابراین با طیف گسترده ای از اختلاف ها در خصوص نوع، حجم و درجه  تسلیحات  انتقالی مواجه هستیم. پرسش های متفاوتی هم در این خصوص مطرح می شود؟  آیا بناست سلاح های ضدهوایی پیشرفته در اختیار مخالفان قرار گرد؟  آیا اعظای این تجهیزات سنگین به گروه های شبه نظامی معلوم از منظر هویت کاری در نهایت به ضرر امنیت اروپا تمام خواهد شد؟ آیا روزی از همین تسلیحات علیه اسرائیل استفاده خواهد شد؟ با این حجم از اختلاف ها بعید به نظر می رسد که نیل به توافقی فراگیر میان بازیگران خارجی در سوریه ممکن باشد.

آیا اروپایی ها و اعراب در خصوص هویت رهبر مخالفان بشار اسد به توافق نظر رسیده اند؟

خیر. علاوه بر بحث تجهیز مخالفان ،  نیروهای مخالف سوری هنوز نماینده مشترک و متحدی ندارند که اروپا و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بتواند با آنها به تفاهم برسند. برخی از این کشورها همانند فرانسه مایل هستند تا معارضان سوری که سابقه اقامت در خاک فرانسه را دارند به عنوان مرجع مذاکره شناخته شوند.  اما قطر به دنبال به قدرت رساندن  گروه های اسلام گرایی همانند اخوان المسلمین است.در خصوص  نسبت و تعداد تشکیلات مدیریت و رهبری معارضین هم اختلاف نظر جدی وجود دارد، در خصوص این مساله که چه تعدادی از لیبرال ها و یا چه تعدادی از احزاب اسلامی و چه تعدادی از نیروهای مسلح سوری که منشعب شدند در رهبری حضور داشته باشند نیز اختلاف نظرهایی وجود دارد که همچنان پابرجاست.

ایران یکی دیگر از محورهای این نشست بوده است.شورای همکاری خلیج فارس از بهبود روابط با ایران پس از انتخابات سخن گفته است. آیا در سایه دولت آتی ایران با ریاست جمهوری آقای روحانی می توان به بهبود رابطه میان ایران و اعراب امیدوار بود؟

اگر اختلافاتی که وجود دارد با حسن نیت و با قصد حل آنها مطرح شود، طبعا به سمت کاهش اختلاف ها و تنش ها حرکت خواهد شد. اما تنوع اختلاف ها و اینکه کل منطقه اکنون در حالتی از طغیان به سر می برد نیاز به عقلانیت بیشتر در برخورد با مسائل را بیشتر می کند.  کشورهای عربی در خصوص مسائلی مانند وضعیت عراق، اوضاع در سوریه، لبنان، فلسطین، بحرین و یمن به مذاکره صریح، مسئولانه و شجاعانه با ایارن نیاز دارند.  در اتفاقاتی که در این کشورها رخ می دهد چند عنصر اساسی وجود دارد که کشورهای عربی باید به آنها توجه بیشتری کنند: بحث اراده ملت ها در تعیین سرنوشتشان است. چناچنه ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بر این مساله توافق کنند به نظر می رسد بسیاری از مسائل قابل حل خواهد بود. توافق بر سر حل  مسالمت آمیز بحران از طریق گفتگو هم می تواند بر نزدیک شدن مواضع دو طرف نقش اساسی داشته باشد.

آیا می توان با توجه به تطویل بحران در سوریه و ناکامی اعراب در نیل به اهدافشان از شکست استراتژی های انها در قبال بشار اسد سخن گفت؟

بحران سوریه و شیوه های اعراب در تشدید تنش، انتقال تسلیحات و بالتبع بالابردن آمار قربانیان قطعا در دراز مدت جواب نخواهد داد. نکته اساسی در بحران سوریه که همگان باید متوجه آن باشند این است که  ممکن است با افزایش نوع تسلیحات و نیروهای متخاصم ، موفقیت های نسبی ، مقطعی و منطقه ای برای خالفان رقم بخورد  اما درگذشت زمان و در یک نگاه فراگیر این روش جز به افزایش تلفات در سوریه و تضعیف مردم سوریه منتهی نخواهد شد. امکان ندارد که یک طرف بر طرف دیگری فائق آمده و یا پیروز شود. این جمع بندی اگر  برای افراد ناظر یا دخیل در بحران سوریه ملموس شده باشد، می توان به برداشته شدن گام های اساسی تر از سوی بازیگران خارجی امیدوار بود.

در این نشست کشورهای عربی در مورد دخالت های حزب الله لبنان در مسائل منطقه و به ویژه سوریه هشدار داده اند . حتی وزیر خارجه بحرین گفته امیدوار است لبنان  روزی از حزب الله رهایی پیدا کند. با توجه به دشمنی هایی که از اخیرا از سوی عرب ها نسبت به حزب الله بسیار پررنگ شده آیا امکان دارد شورای همکاری خلیج فارس به کمک اتحادیه اروپا که در این مورد هم نظر هستند اقدام علمی علیه آنها انجام دهد؟

در ابتدا باید گفت صرف طرح اتهام آن اتهام را اثبات نمی کند و حقانیتی به طرف اتهام زننده نمی دهد. بررسی وقایع سیاسی و تاریخی منطقه نشان می دهد که حدود 20 کشور اروپایی و شورای همکاری خلیج فارس در این بحران دخالت مستقیم، صریح و علنی و فیزیکی داشتند و از این دخالت هیچ گاه اظهار تاسف نکردند و این دخالت را تکذیب هم نکردند. از نیروهای لبنانی نیز گروه های مسلح و وابسته به جریان 14 مارس و به ویژه جریان المسقبل از مناطق طرابلس وارد سوریه  شده و  در درگیری های سوریه از یک سو جانبداری سیاسی  جدی را دنبال کرده و از سوی دیگر به انتقال اسلحه و البته اعزام نیروی انسانی روی اوردند. بنابراین این نوع اتهام ها علیه حزب الله به نظر می رسد در یک گفتگوی رودرو قابل طرح و اثبات یا نفی خواهد بود، اما صرف استفاده از رسانه ها  ممکن است اذهان عده ای را  در طول مدت زمان کوتاهی مغشوش کند.

دخالت های دیگر کشورها در داخل سوریه که مملوس و علنی است از اذهان عمومی پاک نخواهد شد. چرا که با اظهارنظرهای مقام های رسمی این کشورها همراه بوده و در جلساتی که تشکیل می شود این رهبران به طور علنی حمایت های خود را اعلام می کنند. بنابراین باید از فضای این نوع اتهام زنی ها  خارج شده و با یک گفتگوی صریح و مسئولانه و متعهدانه این مساله را حل کرد.

یکی از مسائل مهم دیگری که در این نشست مطرح شده موضوع صلح اعراب و اسرائیل بوده است. در نگاه شما تا چه میزان دیدگاه های اعضای این شورا با کشورهای اروپایی در خصوص صلح فلسطین یکسان است؟  

به نظر می رسد مساله فلسطین اشغالی فاصله زیادی از واقعیت گرفته و در حقیقت تلاش کشورهای مختلف صرفا مدیریت این بحران است و نه حل بحران. بدین معنا که امریکا و سایر کشورها به دنبال مدیریت بحران هستند چراکه اسرائیل دائما درحال نقض تمامی تعهدات و توافق های پیشین حتی با فلسطینی هایی که به روند سازش پیوسته بودند،است. گرایش افراطی حکومت اسرائیل و حرکت به سمت دست راست افراطی سبب فاصله هرچه بیشتر فلسطینی ها و سایر کشورها از مساله سازش و صلح شده است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: چهارشنبه 12 تیر 1392/ باز انتشار: یکشنبه 16 تیر 1392