بلاتکلیفی در مذاکرات، به زیان ایران است

دیپلماسی ایرانی: یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، گزارش جدید خود از فعالیت های اتمی ایران را شامگاه چهارشنبه در اختیار کشورهای عضو آژانس قرار داد. گزارش جدید آژانس انرژی اتمی 14 صفحه و 72 بند است. آژانس در این گزارش  از نصب ۷۰۰ سانتریفیوژ جدید  از نوع "آی آر-۲ ام" در نطنز خبر داده  است. علاوه بر این ، آژانس بین المللی انرژی اتمی بار دیگر از "احتمال ابعاد نظامی" فعالیت های هسته ای ایران ابراز نگرانی کرد.مساله ای که ایران همواره در این سالها آن را رد کرده است. آژانس همچنین، در گزارش خود گفته است که ایران در زمینه گسترش غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم، پیشرفت چشمگیری نداشته است. بر اساس گزارش جدید یوکیا آمانو، ایران  علی رغم نصب سانتریفیوژهای جدید،هنوز آنها را به کار نگرفته است و  تاکید شده که هیچ دستگاه جدیدی در تاسیسات فردو نصب نشده است.نگرانی غرب از سایت پارچین نیز در این گزارش برای چندمین بار تکرار شده است. در گزارش آمده که ایران در ماههای اخیر دست به ایجاد تغییراتی در این سایت زده است.از جمله تغییرات به گفته آژانس، آسفالت کاری بخش های زیادی از آن است، که کار بازرسی دقیق را سخت تر می کند.اما نکته قابل توجه در این گزارش تاکید بر عدم عبور ایران از خط قرمزی است که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی سال گذشته در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل از آن یاد کرده بود. در مورد این گزارش و تاثیر آن بر روابط ایران و آژانس و مذاکرات ایران و گروه 1+5 با حسن بهشتی پور، تحلیلگر مسائل بین المللی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

گزارش جدید یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی را چگونه ارزیابی می کنید؟

در این گزارش هیچ چیز جدیدی ندارد. مدیر کل آژانس موظف است که هر سه یک ماه یک بار گزارشی را در مورد آخرین تحولات هسته ای ایران ارائه کند و این گزارش در ادامه گزارش های دوره ای آمانو است. در این گزارش هم مطالب قبلی تکرار شده است. با این حال  چیزهای جدیدی هم در گزارش آمده است. به خصوص به موفقیت های ایران اشاره شده است. به عنوان مثال آمانو اشاره می کند که ایران موفق شده است تعداد بیشتری از سانتریفیوژهای نسل دوم را در نطنز نصب کند. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که سانتریفیوژها ی نسل دوم تقریبا سه برابر نسل اولی ها  قدرت غنی سازی  دارند . ایران زیر نظر کارشناسان آژانس بین المللی انرژی هسته ای و دقیقا در چهار چوب مقررات بین المللی از جمله پادمان هسته ای از حدود 6 ماه پیش نصب  سانتریفیوژهای نسل دوم  را درنطنز آغاز کرده است .

در آخرین گزارش آژانس گفته شده بود که ایران 180 دستگاه از این ماشین ها را در نطنز نصب کرده است اما بر اساس گزارش جدید آمانو تعداد این ماشین ها در نطنز به 689 مورد رسیده است . یعنی ایران توان غنی سازی خود را در مدت کوتاهی  هم از لحاظ کیفی و هم از لحاظ کمی افزایش داده است. در گزارش آقای آمانو تصریح شده است در حال حاضر در مجموع  13555 سانتریفیوژ در نطنز نصب شده است که در مقایسه با گزارش قبلی 886 عدد بیشتر است .

به نظر می رسد این اقدام ایران به دو منظور انجام می شود اول آنکه به طرف غربی اثبات کند سیاست تحریم های ایران برای متوقف کردن روند پیشرفت های علمی هسته ای ایران بی نتیجه بوده است . دوم انکه ایران با افزایش قدرت غنی سازی خود قدرت چانه زنی سیاسی خود را در مذاکرات آتی افزایش دهد.

در این گزارش همچنین آمده است که ایران همچنان به روند تبدیل اورانیوم غنی شده به میزان 20 درصد خود به اکسید اورانیوم ادامه داده است.از آنجا که  تبدیل گاز اورانیوم به پودر اکسید به منظور تولید صفحات سوخت ، بهانه  را از دست تبلیغاتی چی های غربی می گیرد این موضوع به عنوان یک اقدام مثبت  ایران در جهت اعتماد سازی تلقی می شود. یوکیا آمانو همچنین در گزارش چهارده صفحه ای   خود به  پیشرفت کار در اراک  تصریح می کند . رآکتور IR-40 اراک  یک رآکتور تحقیقاتی متوسط آب سنگین  است که به نحوی طراحی شده است که 150 مجموعه سوخت اورانیوم طبیعی دارد. علاوه بر این، افزایش ذخیره اورانیوم 5 درصد ایران چهارمین تحول موجود در برنامه هسته ای ایران هستند که آژانس آن را گزارش کرده است .

در مجموع بر اساس این گزارش، ایران استراتژی قبلی خود را ادامه می دهد بر این اساس که توان هسته ای خود را بالا می برد ولی مقدار اورانیومی که غنی می کند را افزایش نمی دهد. این برای این است که روند اعتمادسازی را ادامه دهد ولی قدرت چانه زنی خود را نیز حفظ کند.

مدیرکل آژانس به ده دور مذاکرات بی حاصل بین ایران و آژانس  اشاره می کند. چرا این مذاکرات تاکنون بی نتیجه بوده است؟

 آقای آمانو واقعیات انجام گرفته را کامل بیان نمی کند و بعضا ناقص و ناصحیح منعکس نموده است. زیرا  بدون انعکاس مباحث و توافقات صورت گرفته بین ایران و هیات مذاکره کننده  آژانس و بدون اشاره به همکاری فعالانه ایران، صرفا اظهار میدارد که ایران دسترسی به پارچین را ارائه ننمود و اینکه توافقی بر سر برنامه کاری یا مدالیتی جدید به عمل نیامد.  

آژآنس در این گزارش می گوید که با ایران به نتیجه نرسیدیم چرا که ایران حاضر نیست که پارچین را بازدید کنیم؛ در حالی که ایران می گوید حاضر است اجازه بازدید آژانس از پارچین را بدهد ولی آژانس بپذیرد که یک بار برای همیشه اعلام کند که من در این سایت فعالیت هسته ای ندیدم و پرونده این سایت را ببیند. اگر آژانس در این مرکز فعالیت های هسته ای مشاهده کند، حق دارد که به بازدیدها ادامه دهد چرا که آژانس حق دارد که بر تمام مراکز هسته ای نظارت کند. اما آژانس می گوید من نمی توانم چنین حقی را از خود زائل کنم و همچنان باید بازدید خود را ادامه دهد. در حالی که طبق ان پی تی و پادمان هسته ای آژانس فقط حق بازدید از و نظارت بر مراکز هسته ای را دارد. آژنس دو بار در سال 2005 از این سایت بازدید کرده است و اعلام کرده است که در گزارش البرادعی هست این مرکز غیر هسته ای است. آژانس مدعی است که گزارش های جدیدی به این سازمان رسیده است. که بر اساس آن از 2011 به بعد فعالیت های جدیدی در این مرکز صورت گرفته است. ایران هم مشکلی ندارد برای این که بهانه آژانس را بگیرد و اجازه دهد از این مرکز بازدید شود ولی به شرطی که یک بار برای همیشه اعلام شود که پرونده این مرکز بسته شده ولی آژانس حاضر نیست که این کار را انجام دهد.

این اطلاعات جدید چیستند؟

مسئله این است که آژانس در مورد اتهامات ادعایی حاضر نیست که اسناد و مدارک ادعایی را در اختیار ایران قرار دهد. کشورهایی که  این اطلاعات را در اختیار آژانس قرار داده اند اجازه دسترسی ایران به این اسناد را نمی دهند. وقتی کشوری متهم می شود برای دفاع از خود باید به اسناد دسترسی داشته باشد ولی این اسناد در اختیار ایران قرار داده نمی شود و آژانس می گوید ما فقط حاضریم به طور شفاهی برای شما توضیح دهیم که اسناد چه هستند.

مسائل حل نشده فی مابین به کدام موضوعات محدود می شوند؟

این مسائل موضوعات پیچیده ای نیست و قابل حل است. موضوعات باقی مانده کلا 5 یا 6 مورد است ولی آنها تمایل دارند که آنرا تمام نکنند. ده دور مذاکرات صورت گرفته است و به نتیجه نرسیده است. به نظر می رسد بهانه جویی های  آنهاست که هیچ منطقی ندارد. به راحتی می توانند یک بار دیگر از پارچین بازدید کنند و اگر فعالیت هسته ای در این مرکز بود که سایت هسته ای است و ایران حق ندارد که اجازه ندهد سایت هسته ای را آژانس بازدید کند ولی اگر هسته ای نبود اعلام کنند که نیست و طبق پادمان و ان پی تی نمی تواند درخواست بازدید از مکانی که هسته ای نیست را صادر کنند.

تاثیر این گزارش را بر تعامل ایران و آژآنس چگونه ارزیابی می کنید؟

همانطور که عرض کردم این گزارش همانند گزارشهای پیشین است و نمی توان مسئله جدیدی در آن مشاهده کرد ولی از نظر سیاسی مشخص است که آژانس تحت تاثیر فشار آمریکا است. واقعیت این است که اگر آژآنس در بحث حقوقی و فنی وارد شود هیچ مشکلی با ایران ندارد، ولی وقتی مسائل وارد بحث های سیاسی می شود مشکل شروع می شود و دنبال بهانه می گردند. به نظر می رسد ایران باید ابتدا مشکلات خود را با 1+5 حل کند سپس مشکلات با آژآنس به طور خودکار حل می شود. چنانچه دیدیم در سال 2009 گزارشی از انحراف برنامه های هسته ای کره جنوبی منتشر شد ولی بالافاصله سر و ته قضیه را هم آوردند و گفتند که مسئله تمام شد. مسئله ای که برای ایران ده سال است که طول کشیده و حل نشده برای کره جنوبی در عرض یک ماه تمام شد. در مورد آرژانتین هم به همین شکل رخ داد. این موضوع مسئله ای است که ما باید با با 1+5 حل و فصل کنیم  تا این بهانه جویی های آژآنس هم حل می شود؛ چرا که  فشار از سوی آمریکا و متحدینش بر آژآنس است که موجب تطویل این پرونده می شود.

بنابراین اصل مشکل با آمریکاست؟

من اینطور حدس می زنم که ایران قادعتا باید اول مشکلات خود را با آمریکا و متحدانش در چارچوب 1+5 حل کند. البته موضوعاتی که آنجا مطرح است با موضوع های مورد دغدغه آژانس یکی نیست ولی مسئله این است که وقتی با 1+5 حل کنیم فشار آنها بر آژانس برداشته می شود و مسئله احتمالا سریعا حل و فصل می شود. ولی چون فشار سیاسی آنها هست این مشکلات همانند استخوان لای زخم باقی مانده است.

در مذاکرات با 1+5 وضعیت تا چه اندازه پیشرفت کرده است؟

در مذاکرات ما با 1+5 مسئله بر سر این است که آنها پیشنهادی به ما داده اند و ما در مقابل پیشنهاد آنها پیشنهادی داده ایم. آنها پیشنهاد ما را مجددا نگه داشته اند و جواب دقیقی نداده اند. به نظر من ایران باید طرح ها و ابتکارات جدیدی مطرح کند. نگه داشتن مذاکرات در بن بست و بلاتکلیفی به زیان ایران است. آنها از تطویل مذاکرات ضرری نمی کنند ولی ما به دلیل این که تحت تحریم ها هستیم و فشارهای تحریم بر اقتصاد ایران است بی نتیجه ماندن و طولانی شدن  این مذاکرات به زیان ما خواهد بود. به این دلیل ایران باید به دنبال ابتکارات جدیدی باشد. من قبول دارم که مذاکره تحت فشار به نتیجه نمی رسد و سیاست فشار و مذاکره سیاستی به بن بست رسیده است ولی این سوی داستان این است که ایران باید به سمت ابتکارات جدید برود و تحرکات جدید بیشتری از خود نشان دهد. به نظر من بدترین حالت این است ما منتظر این باشیم که آنها زمان مذاکره را اعلام کنند.

گفته می شود که انتخابات مانعی برای تداوم مذاکرات ایران با 1+5 بوده است. به نظر شما انتخابات هیچ تاثیری بر مذاکرات ایران و غرب می گذارد؟

این مسئله جزو سخنانی است که در رسانه ها مطرح می شود. آنچه که در رسانه ها مطرح می شود الزاما با واقعیت ها مطابقت ندارد.نباید فراموش کرد که در ایران، رئیس جمهور سیاست های کلان را تعیین نمی کند و به عنوان مثال در مورد پرونده هسته ای سیاست های کلان این مسئله از سوی مقام معظم رهبری تعیین می شود. البته رئیس جمهور جدید ممکن است با دیپلماسی بهتر و فعال کردن شورای امنیت ملی و وزارت خارجه و تیمی که به کار می گیرد بتواند تحرک بهتر و برنامه ریزی دقیق تری صورت دهد و در راستای سرعت بخشیدن به روند کار عمل کند ولی اساس کار تغییر نمی کند. مثلا غنی سازی اورانیوم برای ایران خط قرمز است که از آن دست بر نمی دارد.

در این شرایط غرب می تواند اصل غنی سازی اورانیوم در ایران را بپذیرد ولی در مورد درصد آن چگونگی و حجم و ... می تواند مذاکره کند. ولی این درصورتی است که اصل غنی سازی اورانیوم در ایران به رسمیت شناخته شود. این تعارضی هم با قطعنامه های شورای امنیت ندارد؛ چرا که در قطعنامه های شورای امنیت اشاره نشده که ایران اجازه ندارد غنی سازی کند بلکه گفته اول تعلیق را بپذیرند. بنابراین در ابتدا داشتن غنی سازی اورانیوم از سوی ایران می تواند مورد پذیرش قرار گیرد و بعد موضوع تعلیق در یک دوره مشخص قابل مذاکره و گفتگوست. این ها موضوعاتی است که رئیس جمهور جدید شاید بتواند دنبال کند ولی این که فکر کنند اساس سیاست ایران با انتخاب رئیس جمهور جدید تغییر می کند درست نیست.

 تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: شنبه 4 خرداد 1392/ باز انتشار: چهارشنبه 8 خرداد 1392