پیام آژانس از تهران به ترامپ

دیپلماسی ایرانی: در روزهای گذشته یوکیا آمانو، دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، در راس هیاتی برای دیدار با مقام های کشورمان وارد تهران شد. اگر چه این دیدار بخشی از ملاقات و گفتگوهای دوره ای میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در قالب توافق هسته ای میان گروه ۱+۵ و ایران محسوب می شود؛ اما با توجه به موضع گیری های جدید دونالد ترامپ و کنگره آمریکا در برابر برجام، این دیدار اهمیت بیشتری یافته است.

آمانو در دیدار با رئیس سازمان انرژی اتمی و رئیس جمهور کشورمان در تهران، از جایگاه معتبر نهاد تحت مدیریتش سخن به میان آورد و روند گزارش های پایبندی ایران به تعهدات برجام را تدابیری فنی و قانونی دانست و گفت که پایبندی به این قوانین و تدابیر در آژانس برای تهیه گزارش ها از اهمیت ویژه ای برای او و همکارانش برخوردار است.

آمانو با تجلیل از پایبندی جمهوری اسلامی ایران در عمل به تعهدات خود در برجام، تلاش کرد تا اعتماد تزلزل یافته ایران و سایر کشورها به سازمان تحت کنترل خود را بازیابی کند و نگرانی هایی که در رابطه با سوق یافتن آژانس بین المللی انرژی اتمی به سمت آمریکا وجود دارد را به کلی از بین ببرد. در همین راستا وی از فرصت دیدار با رئیس جمهور کشورمان استفاده و اعلام کرد: «اعتبار آژانس بسیار حائز اهمیت بوده و همچنان بر بی طرفی خود در مواضع، ادامه می دهد و بر اساس حقایق و پادمان ها گزارش های واقعی را ارائه خواهد کرد». از این رو به نظر می رسد سخن آمانو تنها پیامی برای نگرانی های ایران نبود؛ بلکه گامی مثبت در جهت جلب اعتماد ترک خورده جامعه جهانی به سازمانهای بین المللی و رفع اتهام «تأثیر پذیری این سازمانها از فشار قدرتهای بزرگ» بود.

نتیجه بخش بودن مذاکرات هسته ای و اعلام دستاوردهای برجام برای ایران و سایر کشورهایی که حاضر به همکاری با آژانس باشند از دیگر اهداف آمانو در سفر به ایران بود. مدیرکل آژانس بین الملی انرژی اتمی با تاکید بر ضرورت حمایت از پروژه های تحقیقاتی ایران و توسعه همکاری های ایران و آژانس در بخش های مختلف، گفت: از حضور متخصصین ایرانی برای تصدی مسوولیت های مدیریتی در آژانس استقبال می کند. بدین ترتیب آمانو کوشید به منتقدانی پاسخ دهد که معتقدند توافق هسته ای هیچ دستاوردی برای ایران نداشته و تنها سبب افزایش محدودیتها برای کشورمان شده است. گروه هایی در ایران که معتقدند در پی بد عهدی های آمریکا و تلاش رئیس جمهور این کشور برای بی اثر کردن برجام، نه تنها ایران باید به همکاری با آژانس پایان دهد؛ بلکه سایر کشورها نیز نباید به آژانس و پروتکلهای الحاقی آن بپیوندند.

آمانو با اعلام آمادگی برای همکاری های بیشتر با کشورمان کوشید حساب خود را از رئیس جمهور بدنام ایالات متحده جدا کرده و استقلال آژانس و پایبندی آن به تعهداتش در قبال کشورهای عضو را یادآوری کند. اعلام بی طرفی آژانس در قبال کشورهای عضو و تصمیم به ادامه این رویه و همچنین دور ماندن از شائبه های سیاسی در بازرسی های تحت برجام از سایت های ایران از دیگر اهداف رئیس سازمان بین المللی انرژی اتمی بود که در سخنان وی در دیدار با مسئولین کشورمان مطرح شد. آمانو درباره تدابیر آژانس در این زمینه گفت: «مهم ترین موضوع، بی طرف بودن است. من از زمان انتخاب به عنوان مدیر کل آژانس، همواره بی طرف بوده ام. البته گاهی اوقات من مجبور بوده ام اخبار بد را گزارش کنم، اما اخبار خوب را هم گزارش می دهم. پایبند ماندن به قواعد بسیار مهم است و من به این روال ادامه می دهم».

بدین ترتیب به نظر می رسد رئیس جمهور تازه کار و تندروی آمریکا با گفته هایش پیرامون برجام نه تنها مقامات کشورمان را تحت فشارهای گسترده داخلی قرار داده و آینده این توافق بین المللی را با ابهامات بسیاری روبه رو ساخته؛ بلکه سایر طرفهای توافق و از جمله آژانس بین المللی انرژی اتمی را هم با «چالش مشروعیت» مواجه کرده است. چالشی که رئیس این سازمان بین المللی را به ایران کشاند تا نشان دهد نه تنها تحت تأثیر القائات مقامهای آمریکایی، درخواست های زیاده طلبانه ای همچون بازدید از سایت های هسته ای و مراکز نظامی ایران را ندارد؛ بلکه عزمش را هم جزم کرده تا آبروی آژانس انرژی اتمی را حفظ کرده و به حل و فصل مشکلاتی که دولت دونالد ترامپ بر سر راه توافق هسته ای با ایران ایجاد کرده کمک کند.