افزایش قدرت نرم ایران؛ پیامد گزارش آمانو

نویسنده: محمدمهدی مظاهری، استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: بعد از توافق ایران با 1+5 در ژوئیه 2015 و نیز پس از تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل که در آن، از مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی خواسته شده بود همه اقدامات لازم را برای راستی آزمایی و نظارت بر تعهدات اتمی ایران در طول مدت تعیین شده بر اساس برجام به عهده بگیرد، حال توافقات صورت گرفته گام به گام شکل عملیاتی به خود گرفته و در تازه ترین تحول، آژانس بین المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه 11 آذر در گزارشی 16 صفحه ای، ارزیابی نهایی خود را درباره اجرای نقشه راه منتشر کرد. در این راستا آژانس در تحولی عظیم و قابل توجه، پس از هشت سال اعلام کرد که «هیچ سند معتبری از انحراف مواد هسته ای در ارتباط با ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران ندارد». بر اساس آنچه در بخش نتیجه گیری گزارش مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی آمده است تمام اقدامات تعیین شده در نقشه راه اجرا شده و ایران توضیحات و اطلاعات لازم را برای تکمیل تحقیقات آژانس ارائه داده است. هر چند در این گزارش آمده است: آژانس بین المللی انرژی اتمی ارزیابی می کند که یک سری از فعالیت های مربوط به توسعه ابزار انفجار هسته ای پیش از پایان سال 2003 در ایران به عنوان یک اقدام هماهنگ شده صورت گرفته و برخی از این فعالیت ها پس از سال 2003 ادامه یافته است، اما در مجموع این گزارش دارای نکات مثبت بیشتری بوده و می تواند پیامدهای متعدد داخلی و بین المللی برای جمهوری اسلامی ایران در پی داشته باشد.

در عرصه داخلی ارائه این گزارش می تواند دلواپسان و مخالفان با توافق هسته ای را مجاب سازد که آژانس و طرف های توافق با ایران نیز در برهه کنونی به دنبال تعامل مثبت با ایران بوده و صرفا از سر دشمنی و کینه توزی دنبال بهانه تراشی و طولانی ساختن بحران هسته ای کشور نیستند. نکات مثبت مطرح شده در گزارش آمانو به مخالفان توافق نشان می دهد در عرصه مناسبات بین المللی امروز راه صحیح برخورد و ارتباط با دیگر کشورها و سازمان ها، اعتمادسازی و تعامل سازنده است نه دشمن تراشی و طرح شعارهای تندروانه. از این رو دستیابی به حقوق حقه و منافع ملی کشور در همه زمینه ها از جمله در حوزه هسته ای در چنین جهانی جز از طریق میانه روی و تعامل پویا و سازنده با دیگر کشورها قابل تأمین و دستیابی نیست.

در عرصه بین المللی نیز ارائه گزارش مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند دستاوردهای متعددی برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته باشد. در درجه نخست انتشار این گزارش کام دشمنان اصلی جمهوری اسلامی ایران به خصوص رژیم غاصب اسرائیل را تلخ ساخته است. در سال های اخیر مقامات اسرائیلی برنامه هسته ای ایران را به دستاویزی برای نگرانی جهانی از جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرده بودند و با مظلوم نمایی و طرح نگرانی از نابودی اسرائیل توسط ایران، کمک های مالی و نظامی فراوانی از کشورهای غربی به ویژه آمریکا دریافت کردند و زمینه گسترش تحریم ها و محدودیت های بسیاری را برای کشورمان فراهم کردند. بنابراین جای تعجب ندارد حال که ایران وارد گفتگو و تعامل با قدرت های جهانی و آژانس بین المللی انرژی اتمی شده، مقامات اسرائیلی به طور جدی احساس نگرانی کنند و از اولین و شاید تنها کسانی باشند که به متن گزارش آمانو اعتراض می کنند. علاوه بر اسرائیل برخی قدرت های عرب منطقه نیز هر چند به صورت غیرعلنی، از نتایج گزارش اخیر آژانس ناراضی اند و منافع و کمک هایی که سال ها با ایجاد ایران هراسی در منطقه کسب می کردند را در خطر می بینند.

در درجه دوم؛ نتایج گزارش جدید آمانو بر افکار عمومی جهانی و راهبرد بخش های دولتی و خصوصی در کشورهای مختلف غربی و شرقی تأثیر خواهد داشت. با انتشار این گزارش افکار عمومی جهان آگاه خواهند شد که تصاویر تیره و تهدیدآمیزی که در سال های اخیر از رسانه های مختلف در رابطه با مقاصد و اهداف جمهوری اسلامی ایران دریافت کرده بودند، نتیجه بازی ها و اغراض سیاسی برخی کشورهای خاص بوده و خطر اصلی که جهان را تهدید می کند و لازم است قدرت های جهانی در قالب شورای امنیت به آن بپردازند، نه برنامه هسته ای ایران بلکه فی الواقع در جای دیگری است. سرمایه گذاران دولتی و خصوصی و نیز مقامات اقتصادی و تجاری کشورهای مختلف نیز مخاطبان با اهمیت دیگری هستند که به نتایج این گزارش به عنوان چراغ سبزی برای ورود به ایران و پایین آمدن ریسک سرمایه گذاری در کشورمان خواهند نگریست.

در مجموع به نظر می رسد گزارش جدید آژانس می تواند به عنوان نشانه ای از جدیت و صداقت ایران در زمینه رسیدن به توافق در موضوع هسته ای ارزیابی شده و با تحولاتی که در افزایش قدرت نرم ایران در عرصه بین المللی ایجاد می کند، نمره مثبتی را در کارنامه دولت تدبیر و امید به ثبت برساند.