تلاویو ابزار تنش در رابطه تهران- باکو

دیپلماسی ایرانی: ابتدای سال گذشته میلادی، رسانه ها اعلام کردند که قرارداد تسلیحاتی کلانی به مبلغ 1.6 میلیارد دلار میان آذربایجان با اسرائیل منعقد شده که به موجب آن دولت صهیونیستی سلاح های پیشرفته اسرائیلی در اختیار دولت آذربایجان قرار می دهد. این محموله شامل هواپیماهای بدون سرنشین و سامانه های پیشرفته مرتبط با ماهواره های صنعتی است که بزرگترین قرارداد تسلیحاتی در تاریخ اسرائیل محسوب می شود.

اسرائیلی ها هیچ ابایی ندارند که بگویند این فروش عظیم تسلیحاتی را برای رویارویی با ایران انجام می دهند. دانی یاتوم، رئیس سابق موساد به صراحت می گوید: «فروش سلاح های اسرائیلی به کشوری که به ما تمایل دارد به رویارویی ما با ایران کمک می کند.»

در همین رابطه، یکی از مسئولان سابق اسرائیلی در توضیح رابطه دو جانبه تلاویو و باکو می گوید: «اسرائیل تلاش دارد تا جایگاه خود را حوزه قفقاز بیش از پیش تقویت کند. تلاش ما بر دو محور متمرکز است، تقویت حضور تسلیحاتی اسرائیل در آن منطقه با هدف رویارویی با ایران و دیگری نفت که اسرائیل به دنبال منابع جدید برای واردات این محصول است که رابطه مستقیم با امنیت اسرائیل دارد.»

تلاش های اسرائیل برای گسترش هم پیمانی اش با همسایه شمالی جمهوری اسلامی ایران تازگی ندارد. این مساله نخستین بار به دو دهه پیش باز می گردد. در همان سال های ابتدایی استقلال جمهوری های اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 که دیوار آهنین کشورهای عضو اتحاد جماهیر شوروی فرو ریخت. همان دیواری که باعث شده بود صدها هزار یهودی از آذربایجان به اسرائیل مهاجرت کنند. اما اسرائیل هیچ گاه گمان نمی کرد کشوری که تا این اندازه یهودستیزی در آن گسترده بوده است، روزی به پل همکاری اش در مقابل ایران تبدیل شود.

در عین حال، مقام های فعال در منطقه اوراسیا بر این اعتقادند که روابط اسرائیل با آذربایچان از دو لحاظ ایجابی است: یکی باعث می شود که توانایی های تکنولوژیکی اسرائیل در زمینه های مختلف و گوناگون گسترش یابد به خصوص در بعد کشاورزی و تسلیحات، دیگری این که باعث تقویت لابی یهودی امریکایی در مقابل لابی ارمنی امریکایی می شود که همانند صهیونیست ها تاثیراتی عمیق بر تصمیم گیری های سیاسی واشنگتن می گذارد. اسرائیلی ها چندان بدشان نمی آید که قوم گرایی آذری را در برابر ارامنه که از زمان استقلال تا کنون اختلاف های سنگینی با یکدیگر داشته اند و نسبت به تحرکات یکدیگر به شدت حساس هستند، تقویت کنند. حساسیتی که به دلیل منطقه قره باغ که به رغم اعلام استقلالش در سال 1992 تحت حاکمیت ارمنستان است، به وجود آمده است. در آن موقع آذربایجان جنگی را برای گرفتن منطقه قره باغ از ارمنستان انجام داد که هیچ نتیجه ای در بر نداشت. در آن جنگ ایران از شبه نظامیان ارمنی در منطقه قره باغ حمایت می کرد، مساله ای که باعث شد تا مصالح باکو با تلاویو در برابر تهران با یکدیگر تلاقی کند. اگر چه دلایل خاص دیگری نیز در این تلاقی مصالح دخالت داشتند.

چند روز پیش روزنامه اسرائیلی هاآرتص از باکو گزارش داد که فواد احوندوف، مشاور عالی الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان گفته است که "شمار بزرگی از اسرائیلی ها اصالت آذری دارند و این کار را برای تعامل با آنها بسیار آسان می کند."

روزنامه هاآرتص همچنین یادآور شده است که دولت باکو همچنان با شمار بسیاری از یهودی های آذری که به اسرائیل مهاجرت کرده اند، تعامل می کند. البته این افراد در حال حاضر به دلیل شکایت از عدم تامین حقوق مدنی و سیاسی شان در حال مهاجرت به امریکا هستند و این مساله سبب شده تا تاثیر آذربایجان در اسرائیل کاهش یابد ولی باکو امیدوار است که این مهاجرت منجر به تشکیل لابی تازه ای برای آذربایجان برای تاثیرگذاری بر سیاست های امریکا شود.

این روزنامه عبری در همین رابطه می نویسد که آذربایجان آمادگی دارد که به صرف تعمیق روابط با تلاویو روابط خود تهران را قربانی کند که برای اثبات این ادعای خود به اظهارات نمایندگان پارلمان آذربایجان استناد می کند و می نویسد که مثلا اسیم مولارزاده، نماینده پارلمان آذربایجان در این باره می گوید: «یهودی های آذربایجان دوستان بسیاری دارند که در ایالات متحده به ما کمک می کنند. به جرات می توانم بگویم که آذری های مسلمان مورد حمایت اسرائیل هستند در حالی که ارمنی های مسیحی مورد حمایت ایران قرار دارند.»

این روزنامه تاکید می کند که روابط اسرائیل با آذربایجان در زمینه های مختلف جریان دارد، در حال حاضر روابط نزدیکی میان مردم دو طرف وجود دارد. در عین حال باکو، حیات خلوت تهران است که در کنار چاه های نفتی آذربایجان بر اهمیت حفظ روابط با آذربایجان برای اسرائیل می افزاید. تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979، ایران تنها کشوری بود که در منطقه نیازهای نفتی اسرائیل را تامین می کرد اما با سقوط شاه ایران، تلاویو مجبور شد که نفت مورد نیاز خود را از مکان های دور مثل مکزیک با هزینه های بسیار بالا تامین کند در حالی که اکنون می تواند آذربایجان را به عنوان منبع تامین نفت خود انتخاب کند. کشوری که هم به اسرائل نزدیک است و هم می تواند هزینه های اسرائیل را در واردات نفت کاهش دهد.

منبع: الاخبار