دوستانی که می‌خواهند بیشتر شنونده باشند

دیپلماسی ایرانی: جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده امریکا در حالی قدم به خاک خاورمیانه و منطقه گذاشته است که مصر بیشترین حجم تغییرات را در خاورمیانه تجربه کرده و منطقه نیز کلا دست خوش تحولات عمیقی است.

وی در حالی به قاهره می رود که در ژوئن سال 2005 کوندالیزا رایس، وزیر امور خارجه اسبق امریکا در دانشگاه قاهره گفته بود: «در طول 60 سال گذشته کشورم، ایالات متحده، تلاش کرده بود تا به حساب ایجاد ثبات در منطقه از خیر دموکراسی در آن بگذرد در حالی که هیچ کدام از این دو محقق نشده است.» اظهاراتی که باعث خشم حسنی مبارک، رئیس جمهوری مخلوع مصر شد. چهار سال پس از آن باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا در همین دانشگاه سخنرانی کرد و با کلامی نرم تر و دیپلماتیک تر خواهان برقراری پلی میان واشنگتن با قاهره برای ارتباط با جهان اسلام و جهان عرب شد. 18 ماه بعد از آن مصر در 25 ژانویه 2011 انقلاب بزرگ خود را تجربه کرد و نظام دیکتاتوری حسنی مبارک سرنگون شد. کنار رفتن مبارک از قدرت را حتی واشنگتن نیز انتخاب کرده بود. مساله ای که باعث ایجاد تنش میان واشنگتن با ریاض و پس از آن در دولت جدید مصری، میان قاهره با ریاض شد که هنوز نیز ادامه دارد. امریکا با پذیرفتن طرح عربستان در یمن و کنار رفتن علی عبدالله صالح از قدرت به نوعی با عربستان کنار آمد اما در بحرین باز هم اوضاع پیچیده شد تا تنش در روابط دو طرف به قوت خود باقی بماند.

در چنین فضایی کری قدم به خاک مصر می گذارد. مخالفان مصری که در زمان مبارک دوستان واشنگتن بودند اکنون امریکا را یار غار محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر می پندارند. در سایه همین اختلاف نظر است که جبهه آزادیبخش مصر دیدار با جان کری را رد کرده است. کسی که بیش از همه به مخالفان مصری فشار می آورد تا در انتخابات پیش روی مجلس این کشور شرکت کنند. با این حال ناظران بر این اعتقادند که کاخ سفید از آن رو به دنبال حفظ رابطه با دولت جدید مصر است که به ثبات در این کشور نیاز دارد و از این که ناآرامی ها و تنش های سیاسی بر امنیت و ثبات در اسرائیل اثر بگذارد، نگران است. برای همین است که از دولت مرسی حمایت می کند. به ویژه که آرامشی که پس از جنگ 8 روزه در روزهای پایانی سال گذشته میلادی در غزه ایجاد شد ماحصل تلاش های قاهره بود.

تمارا کروفمن ویتس، پژوهشگر موسسه بروکینگز در مقاله ای که در این رابطه نوشته است، تاکید می کند، سیاست های امریکا از زمان انقلاب مصر تا کنون همواره بر حمایت از دولت اسلام گرای مصری با هدف حمایت از امنیت اسرائیل بوده است. آن چه برای واشنگتن اهمیت دارد، حفظ امنیت مرزهای مصر و اسرائیل است و این که اقتصاد مستهلک و رو به افول مصر مجددا احیا شود. کما این که واشنگتن تلاش دارد تا از نفوذ خود در نهادینه کردن دموکراسی در مصر نیز استفاده کند.

این در حالی است که استفان کوک در فارن پالسی می نویسد: مشکل اصلی امریکا در پیشبرد استراتژی اش این است که چندان به قاهره اهمیت نمی دهد. تصمیم گیران و تحلیلگران سیاسی درباره اهمیت تقویت دموکراسی در مصر بحث و مناقشه می کنند در حالی که سیاست های امریکا در منطقه اهداف گسترده تری را دنبال می کند. از جمله این که امریکا باید بهترین استراتژی را برای تامین امنیت استخراج نفت از منطقه دنبال کند، به حمایت بیشتر از اسرائیل کمک کند، و تاکید کند که در خاورمیانه یک کشور نیست که قرار است بر کل خاورمیانه مسلط باشد. آن چه برای واشنگتن بیش از هر چیز اهمیت دارد ثبات در مصر است نه دموکراسی.

از سوی دیگر آن چه در سفر کری به منطقه اهمیت دارد، روابط ترکیه با امریکا و ارتباط آن با اسرائیل است. کری اذعان دارد که روابط آنکارا – تلاویو در رکود شدید است و با اظهارات ضد اسرائیلی اخیر رجب طیب اردوغان این رکود تشدید نیز شده است. اگر چه برای ترکیه آن چه در حال حاضر اهمیت دارد تمرکز بر روی سوریه است اما ایالات متحده امریکا کل خاورمیانه را در چارچوب یک پرونده می بیند که کشورها بخش های مختلف این پرونده را تشکیل می دهند. برای همین قبل از هر چیز به دولت ترکیه فشار می آورد که سیاست های خود به خصوص در بحث سوریه را تعدیل کند و راه دیگری را برای تامین منافع منطقه ای اش بپیماید.

در این میان به نظر می رسد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تلاش خواهند کرد که در سفر کری به پایتخت هایشان بیشتر شنوده صحبت های او باشند تا خود پیشنهادی را به او ارائه دهند. کشورهای این منطقه از سیاست های جدید واشنگتن در قبال پرونده های مختلف منطقه ای به خصوص پرونده هسته ای ایران، سوریه، عراق و لبنان چندان خشنود نیستند و بر این اعتقادند که کاخ سفید قصد دارد دستورالعملی تازه بدون توجه به خواسته ها و منافع آنها را دنبال کند. برای همین بیشتر تلاش خواهند کرد تا شنونده اظهارات کری باشند تا آن چه واقعا امریکا قصد دنبال کردن آن در تحولات منطقه را دارد، دریابند.

منبع: السفیر