نفوذ اخوان به عراق رسید

دیپلماسی ایرانی: نزدیک به سه ماه است که تظاهراتی گسترده در مناطق سنی نشین عراق در جریان است. تظاهراتی اعتراضی به سیاست های دولت نوری مالکی که البته ابعادی متفاوت دارد و فراتر از یک حرکت اعتراضی و انتقادی به سیاست های او محسوب می شود. مقام های عراقی می گویند که سنی ها معتقدند که حقوقشان ضایع شده و در طول 10 سال گذشته به آنها اجحاف شده است، اما در عین حال حاضر به نشستن پای میز مذاکره نیستند و نمی خواهند با مقام های بغداد گفت وگو کنند، این مساله کار را برای رسیدن به تفاهم سخت می کند. اگر چه کمیته حل اختلافی که به ریاست ابراهیم جعفری، رئیس ائتلاف پیمان ملی تشکیل شده است، توانسته به دستاوردهایی که بتواند معترضان سنی را راضی کند، برسد. مثلا توافق شده است تا برای بازنشستگان سابق حزب بعث که دستشان به خون مردم آغشته نیست و اعضای صحوه حقوق بازنشستگی و مستمری در نظر گرفته شود یا این که در قانون پاکسازی حزب بعث و هیئت عدالت و بازجویی که صلاحیت افراد را از بابت این که در فعالیت های تروریستی دست نداشته باشند یا سابقه حضور یا ارتباط با حزب بعث را نداشته باشند، بررسی می کند، بازنگری شود. در این میان به نظر نمی رسد که این اعتراض ها به این سادگی ها پایان بیابد. اعتراض هایی که دامنه آن به بغداد رسیده و بخش های سنی نشین این منطقه را درنوردیده است. واقعا چه حقیقتی در این تظاهرات نهفته است و اصولا اداره کنندگان آن کیستند؟

منابع آگاه عراقی که در عرصه سیاسی عراق حضوری فعال دارند به دیپلماسی ایرانی گفتند که اکثریت این تظاهرات را جریان های وابسته و افراد عضو جنبش اخوان المسلمین هدایت می کنند. به گفته این افراد اخوان المسلمین عراق به تازگی دوباره فعال شده و تظاهرات موجود علیه دولت مرکزی را هدایت می کند. هدف آنها اصلاح دولت یا احقاق حقوق اهل تسنن نیست بلکه اخوانی شدن عراق مانند مصر و تونس و مغرب و لیبی است. این جریان جدای از حزب اسلامی عراق که خود گرایش های اخوانی دارد، است اگر چه با این جریان از نزدیک همکاری می کند.

به گفته این منابع ترکیه و قطر از حامیان اصلی این تظاهرات هستند. ترکیه از این بابت از این تظاهرات حمایت می کند و به تقویت و ادامه دار شدن آن کمک می کند که حزب حاکم در این کشور یعنی حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان خود اخوانی است و از این رو بر اساس اندیشه های اخوان وظیفه خود می داند که از این تظاهرات حمایت کند. ترکیه معتقد است که در راستای گسترش اخوانیسم باید از تغییر در عراق حمایت کرد. سیاست ترکیه در قبال دولت بشار اسد بسیار شبیه سیاست آنکارا در قبال سوریه است که در آن جا نیز با هدف اخوانی شدن سوریه وارد عمل شده است. در این جا نیز تلاش دارد با همین هدف وارد عمل شود. به ویژه که به اعتقاد بسیاری ترکیه به فکر احیای عثمانی گری به شیوه مدرن و از طریق اخوانی گری است و عراق و سوریه می توانند تاثیری کلیدی برای تحقق این آرمان یا بهتر است بگوییم رویا قلمداد شوند. از عراق مستقیما می توان به عربستان و دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس رسید و از سوریه بلاد شام را در اختیار داشت که این دقیقا همان چیزی است که ترکیه عثمانی و اخوان همیشه به دنبال آن بوده اند.

در این میان قطر نقش حامی مالی و قلک پولی را برای توسعه این پروژه ایفا می کند. به گفته همین منابع آگاه قطر نیز در کنار ترکیه در حال صرف میلیون ها دلار در عراق است. قطر می خواهد به "سلطان" اخوان جهان تبدیل شود. به ویژه که شیخ قرضاوی رهبر دینی و تئوریسین اصلی اخوان را نیز میزبانی می کند و انتظار دارد به کمک وی بتواند این جایگاه را به دست آورد. علاوه بر آن شبکه الجزیره، پرمخاطب ترین شبکه خبری جهان عرب را نیز در اختیار دارد که می تواند از آن به عنوان حامی رسانه ای برای نفوذ در جهان عرب استفاده کند. در حال حاضر این شبکه تقریبا به طور کامل در اختیار جنبش اخوان المسلمین است و برای آن تبلیغ می کند.

این مساله باعث شده است تا عربستانی ها به شدت نگران شده و تغییری در سیاست های خود به وجود آورند. از زمانی که بندر بن سلطان ریاست سازمان امنیت عربستان را بر عهده گرفته سیاست عربستان در منطقه نیز تغییر کرده است. دولت عربستان از زمان شکل گیری جنبش اخوان المسلمین در زمان حسن البنا تا کنون به اخوان به چشم یک جریان برانداز نگریسته است. برای همین همیشه این جریان را دشمن خود می دانسته و همواره در حال جنگ با آن بوده است. بر همین اساس نیز سیاست عربستان به جنگ با اخوان تغییر موضع داده است. به گفته منابع آگاه اگر تا دیروز عربستان شیعیان را دشمن نخست خود می دانست و با آنها در هر جایی می جنگید اکنون اخوان ستیزی جای آنها را گرفته و در اولویت نخست مبارزه با آن تبدیل شده است. البته همچنان عربستان به شیعیان به نگاه دشمن می نگرد ولی دیگر آن شدت سابق را ندارد و اخوان به اولویت نخست مبارزات سیاسی عربستانی ها تبدیل شده است. عربستانی ها سیاست خود را در عراق تغییر داده اند، آنها پذیرفته اند که در عراق شیعیان اکثریت را تشکیل می دهند و باید واقعیت را بپذیرند که شیعیان در آن جا حرف آخر را می زنند. از این رو درصدد کنار آمدن با دولت شیعی عراق بر آمده اند و می خواهند روابط خود را با بغداد عادی کنند. در آن جا نیز هدف نخست جلوگیری از رشد اخوان المسلمین است. برای همین به این باور رسیده اند که با دولت شیعی عراق کنار بیایند تا بتوانند علیه اخوانی ها وارد عمل شوند. اما چنین نگاهی را نسبت به سوریه ندارند. در آن جا می گویند که علویان و دیگر مذاهب متحدشان مثل مسیحیان و درزی ها در اقلیتند و نیازی نیست که بپذیرند اقلیت بر اکثریت حکومت کند و از در دوستی با بشار اسد در آیند.

در این میان امریکایی ها چه موضعی دارند؟ شاید بتوان گفت بهترین جواب برای این پرسش را مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق داده است. او به یک فرد آگاه گفته است که اگر کل منطقه هم آتش بگیرد دیگر امریکایی ها محل نخواهند داد. چه برسد به بغداد که جزئی از کل منطقه است. شاید به همین دلیل است که رهبر اقلیم کردستان به روسیه سفر کرده است و تلاش دارد حمایت آنها را جلب کند.