3 قاعده ای که ترکیه بلد نیست

اکنون مدت هاست که موضوع نحوه عملکرد دولت ترکیه در قبال سوریه، نه تنها با واکنش های بین المللی مواجه شده، بلکه انتقادات داخلی را نیز علیه این دولت برانگیخته است. یک روزنامه ترکیه ای ضمن انتشار تحلیلی در این زمینه، مهمترین مشکل را عدم رعایت قواعد بازی در خاورمیانه از سوی آنکارا می داند.

به گزارش «تابناک»، درگیر شدن عمیق ترکیه در بحران سوریه و در حقیقت تبدیل شده به یک طرف منازعه در این کشور و در عین حال، عدم توجه به موضوع مرزها، چالش های قابل توجهی را برای دولت ترکیه فراهم کرده است.

روزنامه «رادیکال» ترکیه در مطلبی ضمن اشاره به موضوع فوق، به موضوع قواعد بازی در منطقه خاورمیانه و بی توجهی ترکیه به این قواعد می پردازد.

از دیدگاه این روزنامه، این سه قاعده شناخته شده، مواردی هستند که هر کس قصد ورود به منطقه خاورمیانه را داشته باشد، باید به خوبی آن ها را فرا گیرد. نخست، به هر میزان که شما به خاورمیانه وارد می شوید، خاورمیانه (ویژگی های خاص این منطقه) نیز از جنبه های مختلف در شما نفوذ خواهد کرد. دوم، خاورمیانه یک عرصه بی ثبات و در حال تغییر است. و سوم اینکه شما نمی توانید به تنهایی وارد بازی خاورمیانه شوید.

اما «رادیکال» قاعده دیگری را نیز به این موارد می افزاید و آن، این است که در خاورمیانه، برنامه خروج شما از برنامه ورودتان مهمتر است.

بر این اساس، به اعتقاد این روزنامه، می توان چنین نتیجه گرفت که سیاست خاورمیانه ای ترکیه هنوز در مراحل ابتدایی است؛ زیرا سیاست در این منطقه تنها بر مبنای خواست این کشور شکل نمی گیرد. تمایلات ترکیه نمی تواند به عنوان تنها عامل تعیین کننده تحولات در نظر گرفته شود. در منطقه ای که موازنه ها به طور پیوسته در حال تغییر است، اگر به طور جدی درباره حرکت بعدی تأمل نکنید، دردسر اجتناب ناپذیر خواهد بود.

اما سیاست ترکیه در این مسیر پیش نمی رود. انفجار یک خودرو که اخیراً در پاسگاهی مرزی در «جلوه گز» روی داد، به خوبی تأییدکننده این امر است. به عقیده «رادیکال»، در مورد برقراری ارتباط ترکیه با کشورهای منطقه مخالفتی وجود ندارد، بلکه  مخالفت ها بر سر نحوه انجام این کار است؛ به ویژه وقتی آنچه در پیش است، ورود به جنگ و یا مداخله در کشوری دیگر باشد.

وقتی ترکیه خود را به شدت از نظر نظامی و سیاسی به جنگ داخلی سوریه متعهد می کند و تصمیم می گیرد که تنها هدفش، سرنگونی دولت بشار اسد باشد، جای شگفتی نیست که کشش و موقعیت خود را در عرصه بی ثبات خاورمیانه از دست بدهد.

باید توجه داشت که در برخی مناطق، به جز یک خط راه آهن، هیچ مانع فیزیکی میان ترکیه و سوریه وجود ندارد. پیش از وقوع بمب گذاری در جلوه گز، اخباری درباره درگیری در رأس العین و جلوه گز منتشر می شد. برخی می گویند شبه نظامیان «ارتش آزاد سوریه» که در رأس العین با کردها می جنگند، در مرزهای ترکیه رفت و آمد می کرده اند.

علاوه بر این، اتهاماتی نیز درباره حمایت ترکیه از شبه نظامیان مخالف که در حال مبارزه با کردها هستند، منتشر شده است. اما نتیجه نبرد در رأس العین، آن گونه ای نبود که ترکیه انتظار داشت.

منطقه مرزی جلوه گز مهمترین گذرگاه برای ارسال کمک های ترکیه به مخالفین سوری است و به همین دلیل کنترل سختی از سوی ترکیه بر آن اعمال می شود. وقتی بمب گذاری اخیر اتفاق افتاد، در ابتدا باز هم انگشت اتهام به سوی دستگاه اطلاعاتی دولت سوریه نشانه رفت، اما با انتشار جزئیات، این گمانه قوت گرفت که ممکن است واقعه مذکور اقدام یکی از گروه های مخالف علیه گروه دیگر بوده باشد.

در حقیقت، این عملیات احتمالاً یک اقدام چندمنظوره بوده است؛ به این نحو که همزمان با حذف برخی عناصر مخالف، همه اتهامات متوجه دولت سوریه می شود و ترکیه نیز علیه آن تحریک خواهد شد.

اپوزیسیون سوریه از سه گروه عمده تشکیل شده است: ائتلاف ملی نیروهای انقلابی و مخالف، شورای ملی سوریه و شورای ملی کرد سوریه. ائتلاف ملی بزرگترین سازمان در این میان است که حاصل اقدام مشترک آمریکا و قطر است. زمینه شکل گیری آن، به شورای ملی سوریه بازمی گردد که تحت نظارت ترکیه و منشعب از اخوان المسلمین بود. با رفتن شورای ملی به زیر چتر ائتلاف ملی، نفوذ ترکیه کاهش یافت. معاذ الخطیب نیز به عنوان رئیس این ائتلاف انتخاب شد.

اما ماجرا به اینجا ختم نشد. در میانه تحولات مذکور، ایالات متحده نام «جبهه النصره» را در فهرست گروه های تروریستی قرار داد. این در حالی است که ترکیه چندان هم از وجود این گروه احساس ناخشنودی نمی کرد. پس از آن، ابراز تمایل معاذ الخطیب به مذاکره با دولت اسد و نیز ملاقات وی با وزیر خارجه روسیه، بر ابعاد ماجرا افزود.

در روزی که بمب گذاری اتفاق افتاد، «جرج صبرا»، رئیس شورای ملی سوریه در کمپ های ترکیه با مخالفان سوری دیدار کرد و قصد داشت پیام حمایت شورای ملی از تصمیم خطیب را به اطلاع ترکیه برساند. اما بمب مذکور درست نیم ساعت پیش از ورود هیئت این شورا به مرز منفجر شد.

اما گروه هایی که بیش از همه از فرایند مذاکرات صدمه می بینند، سلفی ها هستند که تحت لوای جبهه النصره فعالیت می کنند. ملاقات گروه های مخالف سوری با دولت اسد بر خلاف منافع این گروه خواهد بود. به این ترتیب، در حقیقت یک گروه مورد حمایت سوریه در حال فعالیت علیه گروه دیگری است که آن هم تحت حمایت ترکیه قرار دارد!

این وقایع نشانگر آن است که ترکیه قواعد بازی در خاورمیانه را نشناخته و به آن عمل نکرده است. اما اکنون و در پی وقوع این تحولات، می توان گفت ترکیه عملاً وارد جنگ شده است. کافی است فقط نگاهی به مرزها بیندازید.