اوباما نمی تواند در مورد ایران کاری نکند

دیپلماسی ایرانی: زمانی که باراک اوباما، چهار سال پیش رئیس جمهور آمریکا شد، دو هدف عمده را در خاورمیانه دنبال می کرد: مشهور کردن ایالات متحده در این منطقه و در عین حال خارج کردن آمریکا از خاورمیانه که با عراق آغاز شد و با افغانستان پایان می یابد. البته برخی گمان می کردند که وی می تواند چاره ای برای مساله فلسطین- اسرائیل بیابد ،یا اینکه ایران را مجاب کند از برنامه های هسته ای تردید آمیز خود دست بکشد. اکنون شاید به نظر برسد که  با کاهش وابستگی آمریکا به منابع نفت و گاز خاورمیانه، ایالات متحده می تواند با فراغ بال بیشتری خود را از این منطقه آشوب زده، بیرون بکشد و به دنبال کردن اهداف خود در منطقه آسیا پاسیفیک ادامه دهد.

اما تجربه نشان داد که اوباما نمی تواند به این سادگی از خاورمیانه خلاص شود، چرا که در جریان نخستین سفر رسمی خود به جنوب شرق آسیا با خبر آغاز درگیری بین اسرائیل و فلسطین در نوار غره مواجه شده و به ناچار سفر خود به اندونزی را نیمه کاره رها کرد تا راهی برای فرونشاندن بحران غزه بیابد. از سوی دیگر هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در میانه تور آسیایی خود ناگزیر شد به اسرائیل و سپس مصر سفر کند تا به تدوین استراتژی مقابله با بحران اوباما کمک کند.

مساله دیگر در خاورمیانه که همچنان دغدغه کاخ سفید به شمار می رود، ایران است. شاید اوباما بتواند ششمین رئیس جمهور آمریکا باشد که در به موفقیت رساندن روند صلح اسرائیل و فلسطین شکست می خورد، اما او نمی تواند نخستین رئیس جمهور آمریکا باشد که به ایران اجازه می دهد به سلاح هسته ای دست یابد. به بیان دیگر به اعتقاد کارشناسان اوباما نمی تواند کاری در مورد ایران انجام ندهد.

در حال حاضر دیدگاهی پدید آمده که بر لزوم گفت و گوی مستقیم اوباما با ایرانیان، خارج از چارچوب مذاکرات هسته ای گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) تاکید می کند. از سوی دیگر اوباما از اوایل فصل تابستان به روشنی اعلام کرده است که حتی ایران مجهز به توانایی تولید بمب هسته ای نیز قابل پذیرش نیست و اکنون بازدارندگی روی میز قرار ندارد.

برخی از آنها که روند مذاکره با ایران را زیر نظر دارند بر این باورند که امکان توافق وجود دارد. ایران می تواند غنی سازی را به زیر 5 درصد محدود کند و ذخایر اورانیوم غنی شده را به خارج از کشور منتقل کند و نظارت گسترده تر بازرسان بین المللی را بپذیرد. جورج پرکویچ، تحلیلگر موسسه کارنگی می گوید اوباما برای توافقی اینچنینی تلاش خواهد کرد. به گفته وی اوباما آماده است تا به چنین ساختار هسته ای جامعه ای دست یابد، البته اگر ایرانیان نیز موافق باشند. پرکویچ همچنین این نکته را خاطر نشان می کند که این انتظار واقع بینانه نیست که از ایران بخواهیم پیشنهادی را بپذیرد که به موجب آن توانمندی های هسته ای اش محدود می شود. برخی تحلیلگران در توصیف شرایط کنونی اوباما می گویند وی بین تعهد به ایران و تمایل درونی اش به پرهیز از جنگ گیر افتاده است. این در شرایطی است که در مقابل جمهوریخواهات تقریبا با هر گونه توافق مورد نظر اوباما مخالف هستند.

اکنون پرسش اینجاست که آیا ایران تحت فشار تحریم ها اکنون برای توافق آمادگی دارد؟ می تواند گفت که احتمالا نیت ایران پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ماه ژوئن، شفاف تر خواهد شد. زمانی که دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد که از قدرت تصمیم گیری و برنامه ریزی چندانی در فعالیت های هسته ای برخوردار نیست، به پایان می رسد. به نظر می رسد که دست کم تا آن زمان اوباما به طور جدی گزینه دیپلماسی و اقدام نظامی را در مورد ایران عملیاتی نکند.

در این بین گروهی تاکید دارند، اوباما در صورت همکاری نکردن ایران، بدون تردید از گزینه نظامی استفاده خواهد کرد. در مقابل گروهی دیگر می گویند اوباما به دنبال دیپلماسی است و می خواهد تمامی گزینه ها را روی میز نگاهدارد و مساله جنگ مطرح نیست. به گفته تحلیلگران، جنگ عراق ، تجربه تلخی برای آمریکاست که دلیل بی تمایلی اوباما به اقدام نظامی را توضیح می دهد.

اوباما در دور نخست ریاست جمهوری خود ، ابتدا تلاش کرد از منطقه خاورمیانه دور بماند و سپس وارد منطقه شد. اما هیچ کدام از این دو رویکرد موثر واقع نشد. اکنون با پیش رو بودن دور دوم ریاست جمهوری وی، بار دیگر مساله خاورمیانه دردسرساز شده است. خاورمیانه ، موضوعی نیست که بتوان آن را انکار کرد. اگر مشکل اسرائیل و فلسطین همچنان حل نشده باقی بماند، سوریه به جهنمی از گروه های تجزیه طلب تبدیل شود و با ایران به سلاح هسته ای دست یابد، پیامد های آن هم متوجه خاورمیانه و هم آمریکا خواهد بود و شخص اوباما در معرض شدید ترین انتقاد ها قرار می گیرد. به همین دلیل به نظر نمی رسد که اوباما بتواند در دور دوم ریاست جمهوری اش، از خاورمیانه غافل شود.

منبع : اکونومیست/ تحریریه دیپلماسی ایرانی /

انتشار اولیه: یکشنبه 26 آذر 1391 / بازانتشار: پنجشنبه 30 آذر 1391