ایستادن در کنار بشار یا تکیه دادن بر کرسی‌اش

دیپلماسی ایرانی: نام فاروق الشرع معاون رئیس جمهوری سوریه این روزها بیش از بشار اسد مرد شماره یک این کشور به گوش می رسد. وزیر امور خارجه ترکیه با ارائه پیشنهادی در خصوص جایگزینی بشار اسد با فاروق الشرع در حقیقت تمام نگاه ها را به سمت وی سوق داد. مردی از طایفه اهل سنت، پایبند به سنت های سیاسی در سوریه و رفیقی که حافظ اسد فرزندش بشار را به وی سپرد. اکنون ترک ها دست روی حساس ترین متحد بشار گذاشته اند. شاید جدایی مناف طلاس از بشار برای وی گران تمام شد اما او نظامی پوشی جوان و در سودای قدرت بود. فاروق الشرع موی خود را در خدمت به خانواده اسد سپید کرده و طرح نام او به عنوان جایگزین بشار، اما و اگرهای بسیاری را پدید آورده است. شرایط امروز حاکم بر سوریه ، دلایل طرح این پیشنهاد از سوی ترکیه، احتمال پذیرش آن از جانب فاروق الشرع و تبعات پیاده شدن آن در سوریه را با محمد شریعتی دهاقان رایزن فرهنگی سوریه در میان گذاشتیم :

امروز جدال سیاسی و نظامی میان دولت مرکزی در سوریه و معارضان در چه مرحله ای قرار دارد؟ آیا می توان دست یک طرف را به عنوان برنده بالا برد ؟

وضعیت سوریه را تنها با یک کلمه می توان توصیف کرد که این بحران در وضعیت بن بست قرار دارد، به دلیل آنکه هیچ طرفی نتوانسته به پیروزی نظامی بر طرف مقابلش دست پیدا کند. در درگیری های حلب دولت اعلام کرده بود که معرکه تعیین کننده ما در حلب است اما دوماه از آن زمان می گذرد و هنوز حلب پاکسازی کامل نشده است. در مقابل معارضین مسلح اعلام کردند که حلب برای آنها تعیین کننده است و تصور می کردند شهر حلب که مجاور مرزهای ترکیه است و به این کشور وصل می شود،آزاد خواهد شد. اما معارضین مسلح هم نتوانستند کاری از پیش ببرند. گفته می شود که سلاح های فراوانی از کشورهای دیگر وارد شده اما به معارضین داده نمی شود که این مساله نیز به دلیل اختلافات داخلی است و به آنها گفته شده تا زمانی که به وحدت نرسند کمک های مالی و نظامی از آنها دریغ می شود. همین امر سبب عقب گرد آنها در بسیاری از جبهه ها به ویژه در جبهه حلب شده است.
رئیس ارتش آزاد سوریه نیز در مورد بازشدن جبهه حلب موافق نبوده، اما برخی از معارضین مسلحی هم هستند که جبهه حلب را باز کردند. این معارضین در این جبهه درگیری ها و مشکلات فراوانی داشته و قسمت های زیادی از این شهرها تخریب شده است.
تا زمانی که در سوریه کشته وجود دارد، صحنه، صحنه ساکتی نیست و راه حلی نظامی یا سیاسی باید برای این صحنه خونریزی پیدا می شود.

احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه پیشنهاد داده است که فاروق الشرع معاون رئیس جمهور سوریه جایگزین بشار اسد شود. به نظر شما تا چه اندازه این پیشنهاد عملی است و هدف ترکیه از این پیشنهاد چه بوده است؟

ارائه راه حل ترکیه برای سوریه به دلیل آن است که ترکیه احساس کرده باید در کنار  راه اندازی جبهه نظامی که چند روز گذشته آغاز شده است، راه حل سیاسی را نیز داشته باشد. ترکیه در برابر آتش حرکت های اشتباه و یا بدون قصدی که از طرف سوریه به خاک ترکیه می شود، عکس العمل های تندی داشته است. بنابراین چنین احتمالی داده می شود که این مساله به جنگ تمام عیار کشیده شده و اگر مساله جنگ آغاز شود و راه حل سیاسی هم مطرح نباشد، مشکلات بسیاری به وجود خواهد آمد. 
دیروز داوود اوغلو پیشنهاد خود را مطرح کرده بود و پس از آن نیز برهان غلیون، رئیس سابق مجلس ملی معارضین با این پیشنهاد موافقت کرده است. اما برخی ازمعارضین به دلیل وابستگی فاروق الشرع به نظام از موافقت با آن سرباز زدند.

در چند هفته گذشته زمزمه های بسیاری مبنی بر فرار فاروق الشرع بر زبان ها افتاده بود. دلیل شکل گیری این شایعات در چند هفته گذشته و سکوت امروز فارق الشرع چیست؟

مدتی است که فاروق الشرع از صحنه سیاسی داخلی سوریه کنار رفته و حتی چندین بار شایعه شده بود که از دمشق فرار کرده است، اما او بیرون نرفته و از سوی دیگر موافق راه حل امنیتی سوریه هم نیست. هیات ایرانی که یک ماه گذشته به ریاست بروجردی به سوریه رفت، اصرار داشت تا با بشار اسد ملاقاتی داشته باشد. به دلیل روابط ویژه ای که این کشور با ایران داشته با فاروق الشرع ملاقات داشتند، این در حالیست که هیچ ملاقات خارجی با فاروق الشرع انجام نمی گیرد.

آیا با توجه به شرایط کنونی فاروق الشرع حاضر به پذیرش این پیشنهاد خواهد بود؟
باید به این نکته اشاره کرد که چنین پیشنهادی ممکن است زندگی فاروق الشرع را به خطر اندازد، به دلیل آنکه اگر دولت بشاراسد احساس کند که فرد جایگزینی برای بشار اسد وجود دارد که نیروهای مخالف او نیز بر چنین فردی صحه می گذارند، ممکن است زندگی این فرد به خطر بیفتد. تمامی این مسائل بستگی به موضع گیری های سیاسی دارد و باید ببینیم که آیا فاروق الشرع سکوت خود را می شکند یا خیر. همانند زمانی که صحبت از فرار وی بود او سکوت خود را شکست و اعلام کرد که همچنان در دمشق است، اما هیچ گاه زبانی به انتقاد از وضعیت امنیتی سوریه هم باز نکرده است.از مدت ها پیش این مساله در اتحادیه عرب نیز به عنوان راه حلی برای معارضین مطرح شده بود، اما برخی از معارضین شک داشتند که تا چه اندازه فاروق الشرع به نظام وابسته است و  همانطور که می دانید الشرع از طایفه اهل سنت است.

در شرایط عملی شدن این پیشنهاد، چه آینده ای برای بحران سیاسی در سوریه متصور هستید؟

یقینا اگر این پیشنهاد عملی شود، همانند طرح یمن خواهد شد. همه به یاد داریم که در یمن نیز چنین طرحی اجرا شد که معاون رئیس جمهور به صورت اتفاقی شخصیتی بود که با شخص رئیس جمهور توافق کامل نداشت و همین امر سبب شد تا معارضین سرمایه گذاری کرده و وی را انتخاب کنند. در انتخابات یمن این فرد ریاست دولت موقت را برعهده گرفت تا انتخابات را برگزار کند که در آن انتخابات کاندیدای دو طرف حضور داشتند. در نتیجه مسائل شکل سیاسی خاصی به خود گرفت. البته در یمن مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی وجود دارد که به راحتی و با این تغییرات حل نخواهد شد. درمورد الشرع هم باید گفت که اگر او در جداشدنش از نظام فعلی سوریه جدی باشد، ممکن است در این راه جان خود را به خطر اندازد و اگر جدی نباشد ممکن است معارضین او را قبول نکنند. بنابراین مشکلات بیشتری به وجود خواهد آمد.
در مورد مشکل سوریه رسیدن به یک راه حل سیاسی میانه بسیار دشوار است، به دلیل آنکه کف مطالبه هرکدام از طرف های درگیر از میان رفتن دیگری است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه:سه شنبه 18 مهر 1391 / باز انتشار: شنبه 22 مهر 1391