ایران به دنبال تاثیرگذاری بر مذاکرات باشد

دیپلماسی ایرانی: چندی است از شدت بحران در سوریه کاسته شده است. دیگر نه معارضان خبر از عملیات های نظامی  دولت می دهند و نه دولت اخبار مربوط به خشونت طلبی جریان معارضه را منتشر می کند. در همین حال نمایندگان ایران، چین و روسیه در دمشق با رهبران پانزده حزب مخالف داخلی سوریه دیدار کرده و بر حل مسالمت آمیز بحران تاکید کرده اند. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با سید مرتضی نعمت زاده، رایزن پیشین فرهنگی ایران در سوریه بررسی کرده است:

نخست وزیر سوریه اعلام کرده است که به مراحل پایانی بحران در این کشور نزدیک می شویم. شرایط میدانی تا چه اندازه این ادعا را تایید می کند؟

من فکر می کنم این تصور که بحران سوریه در مراحل پایانی خود به سر می برد، مقداری مبالغه آمیز است. بحران سوریه پیچیده تر از آن است که دولت سوریه تصمیم بگیرد که بحران را تمام کند و بتواند در این روند موفق باشد. اما به نظر می رسد نشانه های مثبتی در سطح منطقه و بین المللی به چشم می خورد که حکایت از آن دارد که زمینه های خوب و افق های روشنی نسبت به گذشته برای حل این بحران به وجود آمده است.

نشست گروه های مخالف داخلی با نمایندگان ایران، چین و روسیه را چگونه ارزیابی می کنید؟ توافق این گروه ها مبنی بر پیگیری مسالمت آمیز خواسته های معارضه را تا چه حد قابل اجرا می دانید؟

به هر حال به نظر می رسد این گردهمایی مخالفان داخلی نظام سوریه گام مثبتی در جهت حل بحران سوریه است. اما باید توجه داشت که این گام، گام تعیین کننده ای نخواهد بود. چرا که بحران سوریه در حال حاضر از ابعاد ملی فراتر رفته و دارای بعد منطقه ای و بین المللی هم هست. بنابراین بایستی این بحران در سطح هر سه بعد راه حل هایی را پیدا کند. یا حداقل در هر یک از ابعاد که افقی باز می شود، در ابعاد دیگر قادر به تاثیرگذاری باشد.

در حال حاضر به لحاظ منطقه ای به نظر می رسد گفت و گوی منطقه ای ایجاد شده که در اجلاس چهارجانبه در قاهره مشاهده شد. در سطح داخلی هم این دومین نشستی است که مخالفان سیاسی نظام سوریه برگزار کرده اند و گفت و گو را به عنوان یک راه حل مطرح می کنند. این مسیر مثبتی است. اما در سطح بین المللی به نظر می رسد تغییرات چندانی ایجاد نشده است. مگر این که بگوییم امریکا از یک سو درگیر مسئله انتخابات است و از سوی دیگر مسئله اهانت به جهان اسلام باعث شده است که یک بسیج افکار عمومی علیه این کشور صورت بگیرد و این مسئله باعث شده که فضای جدیدی بر منطقه حاکم شود و اعتراضات متوجه مهم ترین بازیگر بین المللی عرصه جهان یعنی امریکا شده است. به همین دلیل مسئله سوریه فعلا به طور موقت از اولویت خارج شده است. اما این وضعیت نمی تواند دائمی باشد. مگر این که طرف های موثر از فضای کنونی استفاده کنند و بحران های داخلی سوریه را به سمت حل مسالمت آمیز سوق دهند.

معارضه خارجی تا چه حد با این روند موافق است؟

من فکر می کنم معارضه خارجی به دلیل وابستگی به قدرت های خارجی منطقه ای و بین المللی نمی تواند به طور مستقل تصمیم گیری کند. بنابراین تا نظر قدرت های منطقه ای و بین المللی در مورد شیوه حل بحران در سوریه تغییر نکند، انتظار نمی رود که معارضه خارجی تغییر موضع دهد. نکته مهمی که باید در تحولات سوریه در نظر گرفته شود این است که عنصر مردم در این تحولات غایب است. متاسفانه جنگ داخلی مانع از آن شده که مردم در صحنه حضور داشته باشند و رای خود را به نفع یکی از دو طرف اختصاص دهند و از این طریق اثرگذاری داشته باشند. به هر حال اگر فضا برای اثرگذاری نقش مردم ایجاد شود، می توان امیدوار بود که بحران در سوریه حل شود و نقش تعیین کننده را هم داخل و عنصر مردم داشته باشند.

طرحی که آقای مرسی ارائه کرده است تا چه اندازه در برگیرنده عنصر مردم است؟

هنوز در این زمینه جزئیات و اطلاعات روشنی وجود ندارد که نشان دهد طرحی وجود دارد که متضمن حضور مردم و نقش مردم باشد. بنابراین هنوز چنین چیزی از طرح آقای مرسی نمودار نیست. اما در مجموع وجود یک گفت و گو میان طرف های منطقه ای یک اقدام مثبت است. چرا که تا پیش از این همه برای گفت و گو ها پیش شرط قائل بودند. یعنی حامیان مخالفین مسلح سوریه گفت و گو را منوط به کنار رفتن بشار اسد می دانستند و موافقین نظام حضور بشار اسد را پیش شرط گفت و گو می دانستند. این پیش شرط ها مانع از شروع گفت و گو شده بود. در حال حاضر این گفت و گو بدون پیش شرط شروع شده و می توان این مسئله را یک نکته مثبت دانست.

اخضر ابراهیمی قرار است شرایط سوریه را طی گزارشی برای مجمع عمومی سازمان ملل توضیح دهد. پیش بینی شما از این گزارش و نقش اخضر ابراهیمی در روند بین المللی بحران سوریه چگونه است؟

در مجموع اخضر ابراهیمی با همان مشکلاتی مواجه است که کوفی عنان با آن مواجه بود. به نظر نمی رسد که افق متفاوتی وجود داشته باشد. تنها می توان گفت که اخضر ابراهیمی شخصیتی است که به نسبت در مورد مسائل منطقه شناخت بیشتری دارد و روابط منطقه ای گسترده تری را دارد که این مسئله زمینه مناسبی را ایجاد می کند. اما به نظر نمی رسد مشکلات او کمتر از مشکلات کوفی عنان باشد. انتظار می رود حمایت بین المللی و منطقه ای خوبی از گزارشی که اخضر ابراهیمی ارائه خواهد داد انجام پذیرد.

آیا این گزارش می تواند مبنای عمل شورای امنیت هم قرار گیرد؟

من فکر می کنم که تغییری در سیاست بازیگران بین المللی بحران سوریه ایجاد نشده است. بنابراین نباید انتظار طرحی را داشت که مورد توافق همگان قرار گیرد و اجرایی شود. البته طرحی مانند طرح ژنو مورد توافق همه اطراف درگیر بود اما اراده ای برای اجرایی شدن آن وجود نداشت. بنابراین بعید به نظر می رسد که نتیجه عملی از این گزارش حاصل شود.

نقش ایران در مهار بحران در سوریه را چگونه ارزیابی می کنید؟

به نظر می رسد که شرایطی که در منطقه به وجود آمده فرصتی را در اختیار ایران قرار می دهد که بتواند در جهت حل بحران سوریه به صورت مسالمت آمیز تاثیرگذاری خوبی داشته باشد. من احساس می کنم که ترکیه هم با توجه به پیامدهای منفی که دخالت های این کشور در سوریه برایش به دنبال داشته، آمادگی دارد که در سیاست های خود تجدید نظر کند و فاصله خود را از معارضان و بحران سوریه زیاد کند و سیاست های مناسب تری اتخاذ کند. بنابراین به نظر می رسد شرایط نسبت به قبل بهتر شده است. خصوصا که رژیم های عربی باید در مقابل امریکا در مورد اهانت به مقدسات مسلمانان به مردم خود پاسخگو باشند و امریکا مهم ترین بازیگر عرصه سوریه است. بنابراین من فکر می کنم که الان شرایط به نفع ایران و جریان مقاومت است. ایران باید با مدیریت فعال به دنبال اثرگذاری در روند باشد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/12

انتشار اولیه : سه شنبه 4 مهر 1391 / بازانتشار : شنبه 8 مهر 1391