شانس توافق اندک است

دیپلماسی ایرانی: ایران و قدرت های جهانی امروز فرصت مغتنمی برای متوقف کردن حرکت رو به پایین مسیر پر پیچ و خم دیپلماتیک بر سر مساله هسته ای جمهوری اسلامی و در گرفتن جنگی دیگر در خاورمیانه دارند، اما باوجود آغاز مذاکرات، دیپلمات ها مخالف دامن زدن به انتظار های غیر واقعی از این گفت و گو ها هستند.

مذاکرات استانبول، نخستین مذاکره بین ایران و 6 قدرت جهانی در 15 ماه اخیر است، اما شانس حصول توافق بزرگ بسیار اندک است و دیپلمات های غربی امیدوارند در این نشست شاهد آمادگی تهران برای آغاز مذاکرات مداوم باشند.

برخی بر این گمانند که تغییراتی در رفتار ایران رخ داده است. جمهوری اسلامی در دور قبلی مذاکرات حتی حاضر نبود درخصوص برنامه های هسته ای اش گفت و گو کند اما اکنون به دور بعدی مذاکرات که احتمالا در بغداد برگزار خواهد شد، چشم دوخته است.

چنین دستاوردی دست کم در آغاز مذاکرات، می تواند گمانه زنی ها در خصوص احتمال اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران را تحت تاثیر قرار دهد.

اکنون هر دو طرف می گویند برای حرکت در جهت حل بحران هسته ای آمادگی دارند و هر یک از طرف ها می خواهد شانس دیگری را برای دیپلماسی در نظر بگیرد تا به جای اجبار برای اقدام سریع، یک روند آغاز شود.

یک دیپلمات عالی رتبه در گفت و گو با خبرگزاری رویترز تصریح کرده که ایران باید در استانبول نشان دهد که برای ورود به مذاکرات جدی آمادگی دارد. به گفته وی در مذاکرات شنبه درمورد جزئیات توافقی حاصل نمی شود. این دیپلمات آگاه از روند مذاکرات تاکید دارد که باید انتظار ها را پایین آورد چرا که فهرست بلند بالای درخواست ها و شرایط، یک روزه اجرا نمی شود.

این در حالی است که ایران نیز می گوید در نشست استانبول، ابتکار های جدیدی پیشنهاد می کند اما همچنان مشخص نیست که موضع ایران در مورد تعلیق عملیات غنی سازی چه خواهد بود. حتی فضای دوستانه ای که دیپلمات ها از نشست 3 ساعته رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا با دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به تصویر کشیده اند؛ نیز در روشن تر کردن موضع ایران موثر نبوده است. کاترین اشتون و سعید جلیلی شامگاه جمعه با یکدیگر دیدار کرده اند اما گفته می شود که در مذاکرات خود بر مساله هسته ای ایران متمرکز نبوده اند.

اما آیا امکان مصالحه بین ایران و غرب وجود دارد؟ باید گفت که ایران به عنوان یکی از بزرگترین کشور های تولید کننده نفت در جهان تاکید دارد که از انرژی هسته ای برای اهداف صلح آمیز استفاده می کند اما خودداری تهران از متوقف کردن برنامه های هسته ای حساس که می تواند به تولید سلاح منجر شود، تمایل آمریکا و اروپا برای تحریم نفت ایران را افزایش داده است.

تحلیلگران می گویند با توجه به اینکه درآمد نفتی بیش از نیمی از درآمد دولت ایران را تشکیل می دهد، تحریم ها این درآمد را در سال جاری کاهش داده و موجب کمتر شدن صادرات نفتی جمهوری اسلامی می شوند. این در حالی است که در آستانه مذاکرات استانبول، قانونگذاران آمریکایی بسته جدیدی برای تحریم ایران پیشنهاد داده اند و با توجه به این چشم انداز، شانس دستیابی به توافق کمتر می شود.

اکنون اولویت غرب با توقف عملیات غنی سازی 20 درصدی در ایران است و به طور قطع طرف های ایرانی نیز انتظار دارند در صورت موافقت با این اولویت، از مشوق هایی مانند تعدیل تحریم ها بهره مند شود. اما مقامات غربی می گویند این موضوعی نیست که در نشست استانبول به آن پرداخته شود.

برخی دیپلمات های غرب تصریح می کنند که متوقف کردن غنی سازی 20 درصدی، یک نشانه از تمایل تهران برای مذاکره به شمار می رود و به معنی لغو تحریم ها نیست.

در چنین شرایطی دیپلمات ها و کارشناسان، موثرترین الگو برای توافق ایران و غرب را حفظ غنی سازی با خلوص پایین در ایران در مقابل موافقت تهران با بازرسی های گسترده تر و دقیق تر بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی ،توصیف می کنند.

برخی بر این گمانند که از دیدگاه ضد تسلیحاتی نیز غنی سازی صفر در ایران سودمند است اما لزوما به معنی بازداشتن ایران از دستیابی به سلاح هسته ای نیست.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10