تجمع اعتراضی بقیع؛ رویارویی سیاسی یا ایدئولوژیک

قبرستان بقیع هر ساله و با حضور حجاج شیعه بویژه شیعیان ایران به محلی برای مدح ائمه شیعه و زیارت و عزاداری به سبک ایرانیان تبدیل می شود که نه این رویه خوشایند عربستانی هاست و نه برخوردهای آنها با زائرین، ایرانیان را خوش می آید. اما آداب و رسوم زیارت قبور ائمه مدفون در قبرستان بقیع طی سال های گذشته به عادتی رایج برای زائران ایرانی تبدیل شده و کمتر مشاهده شده است که این مسئله به تنش های بنیادین سیاسی میان دو طرف تبدیل شود.

ظاهرا امسال قضیه فرق می کند. تهران و ریاض در هشت ماهه گذشته یکی از سردترین و تیره ترین دوران روابط خود را از سر گذرانده اند. اگرچه مقام های عربستانی بعد از روی کار آمدن دولت محمود احمدی نژاد و اتخاذ لحن تهاجمی او در روابط خارجی و مسئله هسته ای، نسبت به آینده مناسبات خود با ایران مایوس شدند و کم کم به تشکیل و تقویت جبهه عربی ضد ایران سوق یافتند، ولی با این حال جرقه ای که در روزهای پایانی سال 89 در بحرین و توسط شیعیان این کشور زده شد، یکباره تهران و ریاض را رودرروی یکدیگر قرار داد تا خیلی ها آن را احیای تقابل سنتی شیعه و سنی و باز شدن زخم های کهنه دو طرف بنامند.

دفاع ایران از معترضان شیعه بحرین که به خاطر ظلم های رفته بر آنها و با هدف کسب حقوق شهروندی شان تظاهرات کرده و سرکوب شده بودند، از سوی عربستان و متحدانش به دخالت در امور داخلی بحرین تعبیر شد و یکباره جبهه ای عجیب علیه تهران سامان داده شد و روابط دیپلماتیک ایران و برخی کشورها به حال تعلیق درآمد. پس از آن ایران تا اندازه ای لحن و شیوه حمایت خود را در قبال بحرینی ها تغییر داد و آرامش نسبی به فضای دیپلماتیک بازگشت ولی همچنان بدبینی‌ها، شماتت ها و رویگردانی های دو طرف از یکدیگر ادامه دارد.

حالا در تازه‌ترین اقدام پس از این آرامش نسبی، قرار است گروهی از دانشجویان بسیجی و طلاب به یاد هشتم شوال و در اعتراض به تخریب آرامگاه بقیع مقابل سفارت عربستان در خیابان پاسداران تهران تجمع اعتراضی برگزار ‌کنند. پیشتر اعتراض هایی لسانی از سوی مراجع و علمای شیعه ایران درخصوص ممنوعیت های زیارت این قبور انجام شده بود ولی این بار قرار است تجمعی در برابر سفارت این کشور برگزار شود که در شرایط کنونی رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته و خواه ناخواه یادآور چالش های شیعه و سنی و اختلاف های منطقه ای دو کشور است.

به نظر نمی رسد دستگاه دیپلماسی کشور که طی ماه های اخیر کوشیده است تنش های به وجود آمده میان ایران و اعراب را مهار کند، نفعی از این جریان ببرد یا موافق برگزاری تجمع باشد. اما نحوه سازماندهی تجمع و تمرکز آن بر موضوع "بقیع" نشان دهنده آن است که رویداد غم انگیز هشتم شوال 1344 قمری، به یک صف آرایی و رویارویی مذهبی و تئوریک شبیه تر است تا یک رجزخوانی سیاسی و دیپلماتیک. در ماه‌های اخیر بعد از وقوع تحولات و انقلابات در مصر و تونس و بحرین و یمن٬ جمهوری اسلامی تلاش می‌کند با اطلاق "بیداری اسلامی" به این جریان ها، آنها را منبعث از ایدئولوژی انقلاب اسلامی عنوان کند و به این وسیله بر وزن و اعتبار سیاسی و تئوریک خود در منطقه تاکید کند.

در ایران برخی مراجع تقلید با صدور پیامی به مناسبت هشتم شوال، خواستار اعلام این روز به عنوان «روز بقیع، روز عزا و مصیبت» شده و دانشجویان بسیجی، طلاب و سایر اقشار هم به حضور در تجمع در برابر سفارت عربستان دعوت شده اند. برخی کارشناسان نگران اند که چالش های سیاسی تهران و ریاض و اعتراض به مناسبت سالگرد تخریب قبور ائمه شیعه در بقیع، علاوه بر تشدید فاصله سیاسی میان دو کشور به یک رویارویی شیعه و سنی تازه دامن بزند و دستاویزی در اختیار غرب قرار دهد تا از اختلاف های مذهبی فیمابین به نفع نظم یا بی نظمی دلخواه خود در منطقه سود بجوید.