فرصت تنظیم روابط با اسپانیا

دیپلماسی ایرانی: هفته پیش نخست وزیر اسپانیا انصراف خود از نامزد شدن برای ادامه نخست وزیری خود در دور سوم در این کشور را اعلام کرد. هرچند «خوزه لوئیس رودریگز زاپاترو» اعلام کرد تا آخرین روز نخست وزیری به مسئولیت خود عمل می‌کند ولی قصد ندارد در انتخابات پارلمانی سال آینده شرکت کند. این مسئله برای دولت چپ میانه اسپانیا از اهمیت برخوردار است.

دولت سوسیالیت اسپانیا در سال 2004 میلادی در بحبوحه بمب گذاری ایستگاه قطار مادرید با برتری بر حزب رقیب خود، حزب مردم، به قدرت رسید و زاپاترو محبوبیت زیادی را کسب کرد. در آن زمان او شعارهای مردمی ‌را سر می‌داد و در مورد مسائل اقلیت‌ها کارهای اساسی انجام داد. زاپاترو در تحقق برخی شعارهای خود در دور اول نخست وزیری خود موفق بود اما حدود سه سال است که این دولت با مسائل اقتصادی جدی مواجه است. طی دو سال اخیر، در پی بحران اقتصادی و به تبع آن سیاست‌های صرفه جویی مالی اتخاذ شده و همچنین بیکاری 20 درصدی شاغلان در اسپانیا محبوبیت زاپاترو به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

بحران اقتصادی که از سه سال پیش آغاز شد، افزایش تورم و بیکاری و رکود در بخش مسکن اسپانیا را به دنبال داشت. این مسئله برای اسپانیا که تقریبا پنجمین اقتصاد اروپا بود و حتی با ایتالیا رقابت داشت بسیار نگران کننده است. پیشرفت‌های دولت در بخش تولید خودرو، توریسم، صنایع الکترونیک، تولیدات انبوه کشاورزی و بسیاری زیرساخت‌های اقتصادی، امیدهایی را برای مردم ایجاد کرد، اما بعد از بحران اقتصادی آمریکا و به تبع آن بحران مسکن در اسپانیا این امیدها از بین رفت.

بحران در بخش مسکن و ساخت و ساز ساختمانی که یکی از موتورهای محرکه اقتصاد اسپانیا محسوب می‌شد، موجب شد که شمار بیکاران را در این کشور بطور قابل توجهی افزایش یابد. این کشور 46 میلیونی، 4 میلیون و نهصد هزار نفر بیکار دارد. بحران مسکن در اثر کاهش تقاضای خرید مسکن در اسپانیا و به دلیل محدودیت‌های اعمال شده در اعطای وام و افزایش نرخ بهره آن ایجاد شد.

در سال‌های گذشته بسیاری سرمایه‌های اسپانیا به سمت بازار مسکن و ساخت و ساز ساختمانی متمایل شد و بسیاری از بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ به امید سود بیشتر سرمایه‌های خود را به سمت بازار مسکن روانه کردند. در نتیجه مسکن به طور انبوه ساخته شد و نزدیک به یک میلیون مسکن تولید شد. با این حال پس از بحران اقتصادی جهانی این بازار با رکود مواجه شد.

بحران بیکاری در اسپانیا بحران بسیار جدی محسوب شده و از این رو حزب مردم که حزب مخالف حزب سوسیالیست است همواره طی سه سال گذشته سیاست‌های زاپاترو نخست وزیر سوسیالیست اسپانیا به ویژه در زمینه اقتصادی را مورد انتقاد قرار می‌داد و به او فشار می‌آوردند که انتخابات زود هنگام صورت گیرد.

از جمله «ماریانو راخوی» رییس حزب مردم اسپانیا پیشنهاد کرد که انتخابات زودرس صورت گیرد که ابن پیشنهاد با مقاومت زاپاترو انجام شد. حزب سوسیالیست در مقابل اعلام کرد که در حال انجام اصلاحات اقتصادی است. هرچند زاپاترو اذعان کرد که رشد اقتصادی کند است ولی گفت که اصلاحات انجام شده موجب می‌شود که وضعیت اقتصادی بدتر نشود.

دولت زاپاترو پیش بینی کرده بود که رشد اقتصادی به 1.3 درصد برسد در حالی که بانک مرکزی اعلام کرده است این رقم فقط 0.8 درصد است. بنابراین رشد اقتصادی کنونی نیم درصد با پیش بینی دولت فاصله دارد و این اختلاف فاحش و چشم گیر است. علاوه بر این مقابله با مهاجرت غیرقانونی که از مسائل ژئوپلیتیک اسپاینا است از مسائل مهمی‌است که گریبانگیر دولت کنونی اسپانیا است. این مهاجرین عموما از شمال آفریقا و کشورهای حاشیه دریای مدیترانه به اسپانیا مهاجرت می‌کنند.

در کنار این مسائل مبارزه با تروریسم مطرح است که دولت راهکارهایی برای جلب افکارعمومی‌در این زمینه انجام د اد. ولی گروه جدایی طلب اتا (ETA) که برای استقلال از شمال اسپانیا و جنوب غربی فرانسه مبارزه می‌کند، سلاح خود را زمین نگذاشت و تاکنون بیش از 850 نفر را از جمله مقامات دولتی، نیروهای امنیتی و پلیس را ترور کرده است.

زاپاترو در دوره دوم دولت خود سعی می‌کرد با این چالش‌ها مقابله کند. او در دور اول دست به اصلاحاتی زد از جمله افزایش حقوق بازنشستگان و یا اعطای امتیازات به خانواده دارای فرزند جدید. این اقدامات نیاز به بودجه داشت و با بحران اقتصادی همخوانی داشت. بناب این دولت سعی کرد با ایجاد اصلاحات، برنامه ریاضت اقتصادی خود را دنبال کند. به این ترتیب به مرور فشارها به مردم بیشتر شد و این برنامه ریاضت اقتصادی موجب نارضایتی حزب مردم شد.

در نتیجه این مشکلات و بحران‌ها، زاپاترو در جمع دوستان هم حزبی خود اعلام کرد که در انتخابات پارلمانی آینده شرکت نخواهد کرد. با این وجود برخی از رقبای او این کار زاپاترو را یک عمل تاکتیکی دانستند و دلیل آن را این موضوع دانستند که او برای این که از مشکلات فرار کند کناره گیری از انتخابات آینده را مطرح کرد.

زاپاترو به خاطر فشارهای اقتصادی و برای جلب افکار عمومی ‌دست به اقداماتی زد. از جمله این که مرگ داوطلبانه (اوتانازی) را تصویب کرد که کلیسا و حزب مردم با آن مخالفت داشتند. علاوه بر این سقط جنین را نیز قانونی کرد. در کنار آن به اصلاحاتی دست زد که شرکت مهاجرینی که در اسپانیا زندگی می‌کنند با شرط و شروطی در انتخابات 2011 ممکن باشد.

با این وجود این اقدامات نتوانست زاپاترو را از بحران نجات ندهد و بحران اقتصادی شرایط حادی را برای او و حزبش ایجاد کرد. علی رغم اعلام کناره گیری زاپاترو در انتخابات آینده، ماریانو راخوی، رئیس حزب مردم اسپانیا روز دوشنبه در مصاحبه با شبکه رادیویی «لا سر» ضمن تاکید بر لزوم برگزاری انتخابات سراسری پیش از ماه مارس سال 2012 گفت: اسپانیا اکنون در شک و تردید به سر می‌ برد و نیاز به ثبات دارد. او معتقد است که زاپاترو در وضعیتی قرار دارد که نمی‌تواند با این بحران اقتصادی مقابله کند.

به نظر می‌رسد بحران شمال آفریقا و مسئله لیبی، بحران‌های کنونی اسپانیا را تشدید کرده است. اسپانیا به دلیل عضویت در ناتو در عملیات ناتو در لیبی شرکت کرد و این مسئله نگرانی‌هایی را در اسپانیا ایجاد کرد. درگیر شدن اسپانیا در این عملیات این نگرانی را در این کشور ایجاد کرده که لیبی به اسپانیا حمله کند. البته این نگرانی از سوی مقامات اسپانیایی تکذیب شده است.

وزیر کشور اسپانیا «آلفردو پرز رابالکابا» در ملاقات با همپای فرانسوی خود ضمن رد خطر حمله لیبی به اسپاینا تاکید کرده که هیچ شواهدی در این زمینه در دست نیست. علاوه بر این خانم ترینیداد خیمنس، وزیر خارجه اسپانیا نییز اظهار نگرانی در این زمینه را رد کرد. با این وجود حمله نظامی ‌به لیبی 25 میلیون یورو برای اسپانیا هزینه دربر دارد. این هزینه شامل مشارکت هواپیماها نظامی‌و ناوهای جنگی اسپانیا در این عملیات است. نیروهای اسپانیا در افغانستان و لبنان نیز حضور دارند.

به هر حال به نظر می‌رسد با توجه به این وضعیت، بحران اقتصادی اسپانیا روز به روز دامنه دارتر می‌شود. بحران در کشورهای شمال آفریقا و کشورهای عربی خارومیانه که اسپانیا روابط خوب اقتصادی خصوصا در بخش نفت با آنها دارد، موجب می‌شود که این کشور بحران انرژی روبرو شود. به نظر من ما نباید در این شرایط فرصت‌ها را از دست ندهیم و از این فرصت برای افزایش تعاملات اقتصادی و سیاسی با اروپا و خصوصا اسپانیا استفاده کرد.

در مورد تحولات سیاسی آینده اسپانیا، به نظر من چه حزب سوسیالیست قدرت را حفظ کند و چه حزب مردم به قدرت برسد، اسپانیا به اهمیت ژئوپلیتیک ایران و قدرت و نفوذ کشورمان در منطقه و جهان اسلام واقفند و به دلیل نیاز در زمینه انرژی علاقه مند به گسترش روابط با ایران هستند. به این دلیل هر حزبی که بر سر کار آید با ایران وارد تعامل خواهد شد.

سابقه تاریخی نیز نشان می‌دهد که این کشور همواره تلاش کرده که رابطه خود را با جمهوری اسلامی‌ایران حفظ کند. علاوه بر این اسپانیا نگاه مثبت‌تری به مسائل خاورمیانه و از جمله منازعه فلسطین و اسرائیل دارد و به برگزای اجلاس بارسلون در جهت حل این قضیه اقدام کرد. در نهایت باید گفت دولت سوسیالیست اسپانیا نگرش‌های خوبی را در سیاسیت خارجی داشته و با توجه به بحران‌های کنونی این کشور و مسائل پیش آمده در شمال آفریقا و کشورهای عربی باید از فرصت استفاده کرد و به تنظیم روابط با این کشور اقدام کرد.