ایران و معادلات مجهول با قاره سبز
مالک مصدق، روزنامه نگار
دیپلماسی ایرانی: اظهارات اخیر «لوییجی دی‌مایو»، نماینده ویژه اتحادیه اروپا در امور خلیج‌فارس، درباره روابط اتحادیه اروپا با ایران، برنامه هسته‌ای تهران، و ادعای حمایت نظامی ایران از روسیه، همزمان با تحولات جدبد در مذاکرات ایران و آمریکا دارای بار معنایی خاض خود است. به نوشته ایسنا، دی‌مایو در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان، ضمن تکرار ادعاهای غرب درباره شراکت نظامی ایران و روسیه، خواستار شفافیت در برنامه هسته‌ای ایران و نقش‌آفرینی تهران در تنش‌زدایی منطقه‌ای شد. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که ایران و آمریکا با انجام دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای در مسقط در انتظار برگزاری دور پنچم آن هستند.
زمینه‌های موضع‌گیری دی‌مایو و تنش‌های چندوجهی
اظهارات دی‌مایو در بستری از روابط پیچیده میان ایران و اتحادیه اروپا بیان شده است و به نظر می‌رسد که هنوز مناسبات تهران و قاره سبز از وضعیت سرد خود خارج نشده است. او با اشاره به نقش اتحادیه اروپا به‌عنوان تسهیل‌گر برجام در سال ۲۰۱۵، به تضعیف روابط تهران و بروکسل پس از جنگ اوکراین اشاره کرد. دی‌مایو ادعای حمایت نظامی ایران از روسیه را «واقعیتی جدید» خواند که روابط دوجانبه را تحت‌الشعاع قرار داده است. این ادعا، که تهران و مسکو آن را رد کرده‌اند، از سوی ایران به‌عنوان بخشی از روایت‌سازی غرب برای توجیه فشارهای سیاسی تلقی می‌شود. ایران تأکید دارد که همکاری‌های دفاعی‌اش با روسیه در چارچوب روابط دوجانبه و بی‌ارتباط با جنگ اوکراین است. مسکو نیز اعلام کرده که متکی به صنایع دفاعی داخلی است و نیازی به تسلیحات خارجی ندارد.
این موضع‌گیری در شرایطی مطرح می‌شود که اتحادیه اروپا تحت فشار آمریکا و برخی اعضای تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه، آلمان) برای اتخاذ موضعی سختگیرانه‌تر علیه ایران قرار دارد. ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، اخیراً هشدار داد که در صورت عدم تأمین منافع اروپا در مذاکرات ایران و آمریکا، مکانیسم ماشه برای احیای تحریم‌های سازمان ملل فعال خواهد شد. این فضا نشان‌دهنده تلاش اروپا برای حفظ توازن میان دیپلماسی و فشار است، در حالی که ایران با رد اتهامات، خواستار رفع تحریم‌ها و احترام به حقوق هسته‌ای خود است.
شفافیت یا بهانه‌جویی؟
دی‌مایو با تأکید بر «عدم شفافیت» در برنامه هسته‌ای ایران، خواستار پایبندی تهران به پیمان منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای (NPT) شد. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که ایران بارها اعلام کرده تولید تسلیحات هسته‌ای در دکترین دفاعی‌اش جایگاهی ندارد و فعالیت‌های هسته‌ای‌اش تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در تماس اخیر با کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، بر آمادگی تهران برای همکاری با آژانس و دستیابی به توافق مبتنی بر پرهیز از مواضع غیرواقعی تأکید کرد.
ادعای عدم شفافیت، که از سوی دی‌مایو مطرح شده، می‌تواند به‌عنوان اهرمی برای فشار بر ایران در مذاکرات جاری عمل کند. با این حال، ناظران معتقدند این موضع‌گیری بیش از آنکه مبتنی بر شواهد جدید باشد، بازتاب نگرانی‌های سیاسی اروپا از پیشرفت مذاکرات ایران و آمریکا بدون مشارکت مستقیم تروئیکای اروپایی است. لغو نشست ایران و سه کشور اروپایی پس از به تعویق افتادن دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا نشان‌دهنده نارضایتی اروپا از حاشیه‌ای شدن نقشش در این فرایند است. دی‌مایو با تأکید بر هدف مشترک اروپا، آمریکا، و شورای همکاری خلیج‌فارس برای «ایرانی بدون سلاح هسته‌ای و فعال در صلح منطقه‌ای»، تلاش دارد جایگاه اتحادیه اروپا را در مذاکرات تثبیت کند.
پیامدها برای مذاکرات مسقط و تنش‌زدایی منطقه‌ای
مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، که دور چهارم آن دیروز در مسقط برگزار شد، در کانون توجهات منطقه‌ای و بین‌المللی قرار دارد. اظهارات دی‌مایو، که یک روز قبل از این مذاکرات مطرح شده، می‌تواند سیگنالی دوگانه به تهران ارسال کند؛ از یک سو، حمایت از دیپلماسی و اجرای NPT، و از سوی دیگر، تشدید فشار با تکرار ادعاهای اثبات‌نشده. این رویکرد ممکن است به پیچیده‌تر شدن مذاکرات منجر شود، به‌ویژه با توجه به اختلافات داخلی در دولت ترامپ. استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا، هشدار داده که اصرار بر برچیدن کامل تأسیسات هسته‌ای ایران احتمال توافق را کاهش می‌دهد، در حالی که مارکو روبیو و مایکل والتز مخالف هرگونه توافقی هستند که به ایران اجازه حفظ توانایی غنی‌سازی بدهد.
با این حال، اظهارات دی‌مایو درباره حمایت نظامی ایران از روسیه می‌تواند به‌عنوان مانعی برای اعتمادسازی عمل کند. از سوی دیگر، تأکید دی‌مایو بر «ایرانی فعال در صلح منطقه‌ای» با واقعیت‌های دیپلماتیک تهران همخوانی دارد. ایران با هماهنگی با قطر و عمان و تقویت روابط با عربستان، نقش سازنده‌ای در کاهش تنش‌های منطقه‌ای ایفا کرده است. اظهارات دی‌مایو، اگرچه با لحنی انتقادی بیان شده، به‌طور غیرمستقیم بر لزوم تداوم دیپلماسی با ایران تأکید دارد، که می‌تواند به نفع مذاکرات مسقط باشد.
نظر شما :